Γιατί δεν μειώνονται οι τιμές; - Ενώ η ύφεση γίνεται όλο και βαθύτερη...

ο Ηλίας ΙΩΑΚΕΙΜΟΓΛΟΥ στην Εποχή

Κρί­σι­μης ση­μα­σίας προϋπό­θε­ση για την ε­πι­τυ­χία της πο­λι­τι­κής της ε­σω­τε­ρι­κής υ­πο­τί­μη­σης εί­ναι η μείω­ση των εγ­χω­ρίων τι­μών. Αυ­τή η μείω­ση ε­ξάλ­λου εί­ναι και ο κυ­ριό­τε­ρος δια­κη­ρυγ­μέ­νος στό­χος της πο­λι­τι­κής αυ­τής, η ο­ποία θα ε­πι­τύγ­χα­νε...
υ­πο­τί­θε­ται, χά­ρη στη μείω­ση των τι­μών, την αύ­ξη­ση των κα­θα­ρών ε­ξα­γω­γών, την αύ­ξη­ση της συ­νο­λι­κής ζή­τη­σης, του Α­ΕΠ και της α­πα­σχό­λη­σης.

Στην Ελλά­δα, ό­μως, η πο­λι­τι­κή της ε­σω­τε­ρι­κής υ­πο­τί­μη­σης α­πο­τυγ­χά­νει, ε­κτός των άλ­λων και σε αυ­τό το ση­μείο: οι τι­μές δεν μειώ­θη­καν στη διάρ­κεια των τριών πρώ­των ε­τών της ε­σω­τε­ρι­κής υ­πο­τί­μη­σης (α­κό­μη και εάν α­φαι­ρέ­σου­με α­πό αυ­τές την ε­πί­δρα­ση που εί­χαν οι αυ­ξή­σεις των έμ­με­σων φό­ρων). Κι αυ­τό συμ­βαί­νει πα­ρά το γε­γο­νός ό­τι το κό­στος ερ­γα­σίας α­νά μο­νά­δα προϊό­ντος μειώ­θη­κε. Σε τι ο­φεί­λε­ται, ό­μως, αυ­τή η α­πο­τυ­χία;

Πρώ­τη αι­τία η ύ­φε­ση

Προ­βάλ­λο­νται, συ­νή­θως, ε­πι­χει­ρή­μα­τα που α­φο­ρούν σε δευ­τε­ρεύου­σες ή α­σή­μα­ντες πλευ­ρές των α­γο­ρών προϊό­ντων, ό­πως οι α­μοι­βές των μη­χα­νι­κών, των δι­κη­γό­ρων και άλ­λων «κλει­στώ­ν« ε­παγ­γελ­μά­των, η α­γο­ρά του γά­λα­κτος σε σκό­νη για βρέ­φη, η α­γο­ρά ε­νοι­κία­σης αυ­το­κι­νή­των και ό­λα τα πα­ρό­μοια, αλ­λά και ση­μα­ντι­κό­τε­ρες πλευ­ρές του α­ντα­γω­νι­σμού, ό­πως το ο­λι­γο­πώ­λιο στα καύ­σι­μα, για το ο­ποίο πα­ρα­μέ­νει ζη­τού­με­νο αν μπο­ρεί να γί­νει κά­τι για να α­ντι­με­τω­πι­στεί (α­φού δύο μό­νον ε­ται­ρείες ε­λέγ­χουν το 70% της α­γο­ράς).

Προ­βάλ­λο­νται, α­κό­μη, και ε­πι­χει­ρή­μα­τα σχε­τι­κά με τις δυσ­λει­τουρ­γίες του δη­μο­σίου, αλ­λά και της α­γο­ράς ερ­γα­σίας, που δη­μιουρ­γούν ε­μπό­δια στον α­ντα­γω­νι­σμό των ε­πι­χει­ρή­σεων και ως εκ τού­του θα έ­πρε­πε να αρ­θούν με α­κό­μη με­γα­λύ­τε­ρη α­πορ­ρύθ­μι­ση των κρα­τι­κών ρυθ­μί­σεων και του θε­σμι­κού πλαι­σίου των α­γο­ρών ερ­γα­σίας.

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, το πρώ­το ε­μπό­διο στην μείω­ση των τι­μών εί­ναι η ί­δια η πο­λι­τι­κή της ε­σω­τε­ρι­κής υ­πο­τί­μη­σης, ε­πει­δή ο­δη­γεί την οι­κο­νο­μία σε βα­θύ­τα­τη ύ­φε­ση και συ­νε­πώς σε α­πο­ε­πέν­δυ­ση.

Τι ση­μαί­νει αυ­τό; ΄Οτι το συ­νο­λι­κό ε­πεν­δε­δυ­μέ­νο πά­γιο κε­φά­λαιο της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μίας (το κα­θα­ρό α­πό­θε­μα πα­γίου κε­φα­λαίου) μειώ­νε­ται. Οι κα­θα­ρές ε­πεν­δύ­σεις πα­γίου κε­φα­λαίου του ι­διω­τι­κού το­μέα ή­ταν σχε­δόν μη­δε­νι­κές το 2010 και αρ­νη­τι­κές κα­τά το 2011-2012. Πρό­κει­ται για μείω­ση του ε­γκα­τε­στη­μέ­νου πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού της χώ­ρας. Αυ­τό έ­χει ε­πί­πτω­ση στις τι­μές.

Η μείω­ση μι­σθών γί­νε­ται αύ­ξη­ση κερ­δών

Οι ε­πι­χει­ρή­σεις, έ­χει πα­ρα­τη­ρη­θεί, αλ­λά­ζουν τις τι­μές τους α­νά­λο­γα με το πο­σο­στό χρη­σι­μο­ποίη­σης του πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού: δη­λα­δή, ό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο εί­ναι το πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό που δεν χρη­σι­μο­ποιούν, τό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο εν­δια­φέ­ρο­νται να αυ­ξή­σουν τις πω­λή­σεις τους κρα­τώ­ντας στα­θε­ρές τις τι­μές, και α­ντι­στρό­φως, ό­σο λι­γό­τε­ρο εί­ναι το α­χρη­σι­μο­ποίη­το πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό τους, τό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο τεί­νουν να αυ­ξή­σουν τις τι­μές. ‘Όταν υ­πάρ­χει α­πο­ε­πέν­δυ­ση, ό­μως, ό­πως συμ­βαί­νει στην Ελλά­δα ε­ξαι­τίας της πο­λι­τι­κής της ε­σω­τε­ρι­κής υ­πο­τί­μη­σης, μειώ­νε­ται το α­χρη­σι­μο­ποίη­το πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό, εί­τε ε­πει­δή κλεί­νουν ο­λό­κλη­ρες μο­νά­δες πα­ρα­γω­γής, εί­τε ε­πει­δή στα­μα­τά­ει η λει­τουρ­γία κά­ποιων τμη­μά­των ή γραμ­μών πα­ρα­γω­γής. Τεί­νουν έ­τσι οι ε­πι­χει­ρή­σεις να αυ­ξή­σουν τις τι­μές τους ή να μην τις μειώ­σουν.

Η οι­κο­νο­μία βρί­σκε­ται πα­γι­δευ­μέ­νη σε μια κα­τά­στα­ση ύ­φε­σης, α­πο­ε­πέν­δυ­σης, μειού­με­νου α­χρη­σι­μο­ποίη­του πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού, αυ­ξη­τι­κών τά­σεων των τι­μών και των πε­ρι­θω­ρίων κέρ­δους. Ολό­κλη­ρη δε η μείω­ση των μι­σθών με­τα­τρέ­πε­ται σε αύ­ξη­ση των κερ­δών. Τυ­πι­κή πε­ρί­πτω­ση α­πο­τε­λεί ο κλά­δος τρο­φί­μων και πο­τών, για τον ο­ποίο κα­τα­γρά­φε­ται για τα χρό­νια 2010-2012 μείω­ση της ζή­τη­σης που του α­πευ­θύ­νε­ται, πλην ό­μως και στα­θε­ρό­τη­τα στο βαθ­μό χρη­σι­μο­ποίη­σης του πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού, με α­πο­τέ­λε­σμα να μη μειώ­νο­νται οι τι­μές.

Ο α­τε­λής α­ντα­γω­νι­σμός

Πιο α­να­λυ­τι­κά, τα πράγ­μα­τα έ­χουν ως ε­ξής: Στην Ελλά­δα, υ­πάρ­χει σει­ρά α­γο­ρών α­τε­λούς α­ντα­γω­νι­σμού (με ο­λι­γο­πω­λια­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά), εί­τε ε­πει­δή πρό­κει­ται για πα­ρα­γω­γή υ­πη­ρε­σιών σχε­τι­κά προ­στα­τευ­μέ­νων α­πό το διε­θνή α­ντα­γω­νι­σμό, κα­θώς εί­ναι υ­πη­ρε­σίες που πα­ρά­γο­νται και κα­τα­να­λώ­νο­νται εγ­χω­ρίως, εί­τε ε­πει­δή οι ελ­λη­νι­κές ε­πι­χει­ρή­σεις έ­χουν ε­πι­τύ­χει ι­κα­νο­ποιη­τι­κή δια­φο­ρο­ποίη­ση των προϊό­ντων τους έ­να­ντι των ει­σα­γο­μέ­νων, εί­τε ε­πει­δή το μέ­γε­θος της εγ­χώ­ριας α­γο­ράς εί­ναι πε­ριο­ρι­σμέ­νο για ο­ρι­σμέ­να προϊό­ντα, για τα ο­ποία η τε­χνο­λο­γία ε­πι­βάλ­λει να πα­ρά­γο­νται α­πό με­γά­λες μο­νά­δες πα­ρα­γω­γής.

Σε συν­θή­κες α­τε­λούς α­ντα­γω­νι­σμού, η πα­ρα­τε­τα­μέ­νη και βα­θιά ύ­φε­ση, σαν και αυ­τή που έ­χου­με στην Ελλά­δα, δεν ο­δη­γεί α­να­γκα­στι­κά σε μειώ­σεις των τι­μών. Εάν υ­πάρ­χουν με­ρι­κές ε­πι­χει­ρή­σεις που η­γε­μο­νεύουν σε μια ο­λι­γο­πω­λια­κή α­γο­ρά και κα­θο­ρί­ζουν τι­μές τις ο­ποίες α­κο­λου­θούν οι άλ­λες ε­πι­χει­ρή­σεις του κλά­δου, μια αρ­χι­κή μείω­ση των τι­μών α­πό τις η­γε­μο­νι­κές ε­πι­χει­ρή­σεις γε­νι­κεύε­ται και με­τα­τρέ­πε­ται πο­λύ σύ­ντο­μα σε γε­νι­κή μείω­ση τι­μών που α­φή­νει ά­θι­κτη τη σχε­τι­κή α­ντα­γω­νι­στι­κή θέ­ση των ε­πι­χει­ρή­σεων (δη­λα­δή τα με­ρί­δια α­γο­ράς που κα­τέ­χουν), πλην ό­μως μειώ­νει τα έ­σο­δά τους. Κρί­νουν, λοι­πόν, πε­ρισ­σό­τε­ρο συμ­φέ­ρον οι ε­πι­χει­ρή­σεις στην Ελλά­δα να μη μειώ­σουν τις τι­μές τους, αλ­λά να δεχ­θούν μια α­να­λο­γι­κή μείω­ση των πω­λή­σεών τους και το κλεί­σι­μο ο­ρι­σμέ­νων γραμ­μών πα­ρα­γω­γής ή τμη­μά­των τους1 -που συ­νο­δεύο­νται α­πό α­πο­λύ­σεις, α­πο­ε­πέν­δυ­ση και αύ­ξη­ση του βαθ­μού χρη­σι­μο­ποίη­σης του ε­γκα­τε­στη­μέ­νου πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού.

Η έλ­λει­ψη ρευ­στό­τη­τας

Στην ί­δια κα­τεύ­θυν­ση δια­τή­ρη­σης των τι­μών σε υ­ψη­λά ε­πί­πε­δα συ­ντεί­νει, πι­θα­νό­τα­τα, η δρα­μα­τι­κή έλ­λει­ψη ρευ­στό­τη­τας που α­ντι­με­τω­πί­ζουν ο­ρι­σμέ­νες ε­πι­χει­ρή­σεις κα­τά τα τε­λευ­ταία έ­τη, και η ο­ποία εμ­φα­νί­ζε­ται στη βρα­χυ­χρό­νια διάρ­κεια εν­δε­χο­μέ­νως ως το ση­μα­ντι­κό­τε­ρο πρό­βλη­μα που α­ντι­με­τω­πί­ζουν. Εάν αυ­τό συμ­βαί­νει, οι ε­πι­χει­ρή­σεις αυ­τές τεί­νουν να με­τα­τρέ­πουν το ό­φε­λος α­πό τη μείω­ση του κό­στους ερ­γα­σίας σε αύ­ξη­ση των πε­ρι­θω­ρίων κέρ­δους. Θα πρέ­πει, τέ­λος, σε αυ­τά να προ­σθέ­σου­με και το πρό­βλη­μα της με­γά­λης ε­ξάρ­τη­σης της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μίας α­πό το πε­τρέ­λαιο και άλ­λες πρώ­τες ύ­λες, των ο­ποίων οι τι­μές κα­τά τα τε­λευ­ταία έ­τη έ­χουν αυ­ξη­θεί ση­μα­ντι­κά.

Η τρόι­κα και οι ελ­λη­νι­κές κυ­βερ­νή­σεις ε­φαρ­μό­ζουν δογ­μα­τι­κά μια πο­λι­τι­κή, την πο­λι­τι­κή της ε­σω­τε­ρι­κής υ­πο­τί­μη­σης, η ο­ποία θέ­τει ε­μπό­δια, αυ­τή η ί­δια, στην ε­πί­τευ­ξη του ση­μα­ντι­κό­τε­ρου δια­κη­ρυγ­μέ­νου στό­χου της που εί­ναι η μείω­ση των τι­μών. Από αυ­τή την ά­πο­ψη, εί­ναι μια α­πο­τυ­χη­μέ­νη πο­λι­τι­κή. Εάν, ό­μως, ο πραγ­μα­τι­κός, ά­δη­λος, στό­χος της εί­ναι η συ­ντρι­βή των δυ­νά­μεων της ερ­γα­σίας, τό­τε εί­ναι μια ε­πι­τυ­χη­μέ­νη τα­ξι­κή πο­λι­τι­κή.

Ση­μείω­ση

1. Εφό­σον οι ε­πι­χει­ρή­σεις υιο­θε­τούν μια τέ­τοια στά­ση, θα πρέ­πει να συ­μπε­ρά­νου­με ό­τι ε­κτι­μούν πως η ζή­τη­ση εί­ναι αρ­κε­τά α­νε­λα­στι­κή, δη­λα­δή ό­τι η μείω­ση των τι­μών δεν θα προ­κα­λέ­σει με­γά­λη αύ­ξη­ση της ζή­τη­σης. Αυ­τή εί­ναι μια πο­λύ λο­γι­κή πα­ρα­δο­χή σε συν­θή­κες βα­θιάς και πα­ρα­τε­τα­μέ­νης ύ­φε­σης, ό­ταν το δια­θέ­σι­μο ει­σό­δη­μα μειώ­νε­ται δρα­μα­τι­κά.