Μήπως ήρθε η ώρα για επαναπατρισμό των εξουσιών από την ΕΕ; Μία τόσο τολμηρή επιλογή αποτελεί ζήτημα ενδιαφέροντος, και όχι μόνο για το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ο πρωθυπουργός David Cameron έχει προτείνει δημοψήφισμα σχετικά με τη βρετανική συμμετοχή στην Ένωση.
Το εντυπωσιακό είναι ότι έχει γίνει το πιο πολυσυζητημένο θέμα στην ευρωζώνη –αν και για διαφορετικούς λόγους.
Η τελευταία, βαρύνουσα συμβολή στη συζήτηση αυτή προέρχεται από τον Ashoka Mody, έναν πρώην ανώτερο αξιωματούχο του ΔΝΤ τώρα στην Bruegel, ένα think-tank με βάση τις Βρυξέλλες. Σε δοκίμιό του με τίτλο «Ένα σχέδιο Σουμαν για την ευρωζώνη», ξεκινά από την παραδοχή ότι θέλει να διατηρήσει το ευρώ. Αλλά, κατά τη γνώμη του, ο πιο ρεαλιστικός τρόπος επίτευξης αυτού του στόχου είναι να τερματιστούν όλες οι αξιώσεις για μία δημοσιονομική και τραπεζική ένωση, και να επαναπατριστεί η πολιτική.
Το επιχείρημα είναι ότι πρόκειται για τομείς πολιτικής που απαιτούν σαφή οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων. Το παρόν σύστημα της κοινής κυριαρχίας της δημοσιονομικής πολιτικής μεταξύ των κρατών μελών και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων είναι αποδεδειγμένο ότι δεν λειτουργεί. Μία γνήσια πολιτική ένωση, με κεντρική φορολογική αρχή και κεντρική εξουσία επί των τραπεζών, δεν είναι πολιτικά εφικτή, λέει. Η καλύτερη εναλλακτική λύση για την ολοκλήρωση είναι η επιστροφή στην εθνική αρμοδιότητα.
Αυτή είναι η περίληψή μου για το δοκίμιο του Καθηγητή Mody. Εξηγεί τη δυσλειτουργική πολιτική απάντηση της Ευρώπης στην κρίση με πολύ μεγαλύτερη λεπτομέρεια. Συμφωνώ μαζί του στο κεντρικό μέρος της ανάλυσής του: δε μπορείς να έχεις μία σύνθετη νομισματική ένωση μέσω ενός συστήματος κοινής κυριαρχίας. Κάποιος πρέπει να είναι επικεφαλής.
Η διαφωνία μου με τον Καθηγητή Mody έγκειται στο συμπέρασμά του, το οποίο αποτελείται από δύο συναφή επιχειρήματα. Το πρώτο είναι ότι η πολιτική ένωση δεν είναι εφικτή. Το δεύτερο είναι ότι ο επαναπατρισμός των δημοσιονομικών πολιτικών, και των τραπεζών, θα μπορούσε να λειτουργήσει. Προτείνει να γίνει αυτό μέσω ενίσχυσης των συμβατικών συμφωνιών με τη μορφή δεσμευτικών συμβάσεων που θα ρυθμίζουν τις θεμελιώδεις αρχές του συντονισμού οικονομικής πολιτικής. Θα εμπίπτουν εκτός δικαιοδοσίας ΕΕ και των θεσμικών της οργάνων.
Όσον αφορά συγκεκριμένα την τραπεζική ένωση, ο Καθηγητής Mody υποστηρίζει μία γερμανική πρόταση, η οποία ισοδυναμεί με τον επαναπατρισμό. Η πρόταση αυτή απαιτεί μία χαλαρή συμμαχία των εθνικών εποπτικών αρχών, με βάση ένα συμφωνημένο σύνολο κανόνων και προτύπων με αυστηρά κριτήρια αξιολόγησης για τη βέλτιστη πρακτική. Για να λειτουργήσει αυτό, η ίδια η Γερμανία θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα και να «ξεφορτωθεί τη φήμη της για αραίωση της νέας γενιάς διεθνών τραπεζικών ρυθμιστικών προτύπων». Ως πρώτο βήμα, θα πρέπει να συγχωνεύσει το κατακερματισμένο σύστημα ασφάλισης καταθέσεών της.
Πόσο πιθανό είναι όμως αυτό; Με άλλα λόγια: είναι η πιθανότητα μίας πολιτικής ένωσης πραγματικά πολύ χαμηλότερη από την πιθανότητα να κάνει η Γερμανία οποιοδήποτε από τα πράγματα που προτείνει ο Καθηγητής Mody; Αν αφαιρέσουμε από την εξίσωση την τραπεζική ένωση, η Γερμανία είναι πιθανότερο να παγιώσει το τρέχον σύστημά της παρά να το αλλάξει.
Αυτό μας φέρνει στο κύριο αντεπιχείρημα του Καθηγητή Mody. Ένας σοφός φίλος παρατήρησε κάποτε ότι το μόνο πράγμα που είναι δυσκολότερο για την Ευρώπη από την ενσωμάτωση, είναι η διάλυση. Γι’ αυτό και ο ρόλος της πολιτικής είναι να καταφέρνει απλά να επιβιώνει βάσει της υφιστάμενης νομοθεσίας και των θεσμών. Όλες οι ριζοσπαστικές επιλογές –η διάλυση της ευρωζώνης, μία επίσημη αθέτηση ή επαναπατρισμός- θα απαιτούσαν μία συναίνεση η οποία είναι απλά αδύνατη.
Δεν είμαι έτοιμος να εγκαταλείψω τη μεγάλη ιδέα της πολιτικής ένωσης. Η ιστορία της ΕΕ έχει δείξει ότι η ολοκλήρωση μπορεί να είναι ενοχλητικά αργή και επώδυνη, αλλά όταν επιτυγχάνεται είναι τελικά ισχυρή. Ο λόγος που οι άνθρωποι συζητούν σήμερα την τραπεζική ή δημοσιονομική ένωση είναι ακριβώς επειδή τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα συλλογικής δράσης, και επειδή η κρίση δεν τους έχει αφήσει καμία εναλλακτική λύση.
Ο χαλαρός συντονισμός έχει δοκιμαστεί, αλλά δεν λειτούργησε. Ένας λόγος είναι ότι η εθνική κυριαρχία συνεπάγεται την ελευθερία των πολιτών και των κυβερνήσεών τους να αγνοούν τα όσα εισήγαγαν οι προηγούμενες γενιές στα σύμφωνα και τις συμβάσεις. Αρκεί μόνο να δει κανείς το σύμφωνο σταθερότητας στην Ευρώπη.
Για μένα, το κύριο δίδαγμα από την κρίση της ευρωζώνης είναι ότι χωρίς μία ελάχιστα επαρκή κεντρική εξουσία, με το δικαίωμα να επιβάλλει οικονομικές πολιτικές, η νομισματική ένωση θα αποδειχθεί τελικά ασταθής. Οι λογικοί άνθρωποι μπορεί να διαφωνήσουν με το πόσο μεγάλο και ισχυρό μπορεί να είναι αυτό το κέντρο. Μπορούν επίσης να διαφωνήσουν με το αν ο στόχος είναι εφικτός ή όχι, στη συγκεκριμένη περίπτωση. Αλλά, δεν είναι λογικό να υποθέτουν ότι το να επιστρέψουμε στα παλιά θα λύσει αυτομάτως και όλα μας τα προβλήματα.
Το εντυπωσιακό είναι ότι έχει γίνει το πιο πολυσυζητημένο θέμα στην ευρωζώνη –αν και για διαφορετικούς λόγους.
Η τελευταία, βαρύνουσα συμβολή στη συζήτηση αυτή προέρχεται από τον Ashoka Mody, έναν πρώην ανώτερο αξιωματούχο του ΔΝΤ τώρα στην Bruegel, ένα think-tank με βάση τις Βρυξέλλες. Σε δοκίμιό του με τίτλο «Ένα σχέδιο Σουμαν για την ευρωζώνη», ξεκινά από την παραδοχή ότι θέλει να διατηρήσει το ευρώ. Αλλά, κατά τη γνώμη του, ο πιο ρεαλιστικός τρόπος επίτευξης αυτού του στόχου είναι να τερματιστούν όλες οι αξιώσεις για μία δημοσιονομική και τραπεζική ένωση, και να επαναπατριστεί η πολιτική.
Το επιχείρημα είναι ότι πρόκειται για τομείς πολιτικής που απαιτούν σαφή οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων. Το παρόν σύστημα της κοινής κυριαρχίας της δημοσιονομικής πολιτικής μεταξύ των κρατών μελών και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων είναι αποδεδειγμένο ότι δεν λειτουργεί. Μία γνήσια πολιτική ένωση, με κεντρική φορολογική αρχή και κεντρική εξουσία επί των τραπεζών, δεν είναι πολιτικά εφικτή, λέει. Η καλύτερη εναλλακτική λύση για την ολοκλήρωση είναι η επιστροφή στην εθνική αρμοδιότητα.
Αυτή είναι η περίληψή μου για το δοκίμιο του Καθηγητή Mody. Εξηγεί τη δυσλειτουργική πολιτική απάντηση της Ευρώπης στην κρίση με πολύ μεγαλύτερη λεπτομέρεια. Συμφωνώ μαζί του στο κεντρικό μέρος της ανάλυσής του: δε μπορείς να έχεις μία σύνθετη νομισματική ένωση μέσω ενός συστήματος κοινής κυριαρχίας. Κάποιος πρέπει να είναι επικεφαλής.
Η διαφωνία μου με τον Καθηγητή Mody έγκειται στο συμπέρασμά του, το οποίο αποτελείται από δύο συναφή επιχειρήματα. Το πρώτο είναι ότι η πολιτική ένωση δεν είναι εφικτή. Το δεύτερο είναι ότι ο επαναπατρισμός των δημοσιονομικών πολιτικών, και των τραπεζών, θα μπορούσε να λειτουργήσει. Προτείνει να γίνει αυτό μέσω ενίσχυσης των συμβατικών συμφωνιών με τη μορφή δεσμευτικών συμβάσεων που θα ρυθμίζουν τις θεμελιώδεις αρχές του συντονισμού οικονομικής πολιτικής. Θα εμπίπτουν εκτός δικαιοδοσίας ΕΕ και των θεσμικών της οργάνων.
Όσον αφορά συγκεκριμένα την τραπεζική ένωση, ο Καθηγητής Mody υποστηρίζει μία γερμανική πρόταση, η οποία ισοδυναμεί με τον επαναπατρισμό. Η πρόταση αυτή απαιτεί μία χαλαρή συμμαχία των εθνικών εποπτικών αρχών, με βάση ένα συμφωνημένο σύνολο κανόνων και προτύπων με αυστηρά κριτήρια αξιολόγησης για τη βέλτιστη πρακτική. Για να λειτουργήσει αυτό, η ίδια η Γερμανία θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα και να «ξεφορτωθεί τη φήμη της για αραίωση της νέας γενιάς διεθνών τραπεζικών ρυθμιστικών προτύπων». Ως πρώτο βήμα, θα πρέπει να συγχωνεύσει το κατακερματισμένο σύστημα ασφάλισης καταθέσεών της.
Πόσο πιθανό είναι όμως αυτό; Με άλλα λόγια: είναι η πιθανότητα μίας πολιτικής ένωσης πραγματικά πολύ χαμηλότερη από την πιθανότητα να κάνει η Γερμανία οποιοδήποτε από τα πράγματα που προτείνει ο Καθηγητής Mody; Αν αφαιρέσουμε από την εξίσωση την τραπεζική ένωση, η Γερμανία είναι πιθανότερο να παγιώσει το τρέχον σύστημά της παρά να το αλλάξει.
Αυτό μας φέρνει στο κύριο αντεπιχείρημα του Καθηγητή Mody. Ένας σοφός φίλος παρατήρησε κάποτε ότι το μόνο πράγμα που είναι δυσκολότερο για την Ευρώπη από την ενσωμάτωση, είναι η διάλυση. Γι’ αυτό και ο ρόλος της πολιτικής είναι να καταφέρνει απλά να επιβιώνει βάσει της υφιστάμενης νομοθεσίας και των θεσμών. Όλες οι ριζοσπαστικές επιλογές –η διάλυση της ευρωζώνης, μία επίσημη αθέτηση ή επαναπατρισμός- θα απαιτούσαν μία συναίνεση η οποία είναι απλά αδύνατη.
Δεν είμαι έτοιμος να εγκαταλείψω τη μεγάλη ιδέα της πολιτικής ένωσης. Η ιστορία της ΕΕ έχει δείξει ότι η ολοκλήρωση μπορεί να είναι ενοχλητικά αργή και επώδυνη, αλλά όταν επιτυγχάνεται είναι τελικά ισχυρή. Ο λόγος που οι άνθρωποι συζητούν σήμερα την τραπεζική ή δημοσιονομική ένωση είναι ακριβώς επειδή τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα συλλογικής δράσης, και επειδή η κρίση δεν τους έχει αφήσει καμία εναλλακτική λύση.
Ο χαλαρός συντονισμός έχει δοκιμαστεί, αλλά δεν λειτούργησε. Ένας λόγος είναι ότι η εθνική κυριαρχία συνεπάγεται την ελευθερία των πολιτών και των κυβερνήσεών τους να αγνοούν τα όσα εισήγαγαν οι προηγούμενες γενιές στα σύμφωνα και τις συμβάσεις. Αρκεί μόνο να δει κανείς το σύμφωνο σταθερότητας στην Ευρώπη.
Για μένα, το κύριο δίδαγμα από την κρίση της ευρωζώνης είναι ότι χωρίς μία ελάχιστα επαρκή κεντρική εξουσία, με το δικαίωμα να επιβάλλει οικονομικές πολιτικές, η νομισματική ένωση θα αποδειχθεί τελικά ασταθής. Οι λογικοί άνθρωποι μπορεί να διαφωνήσουν με το πόσο μεγάλο και ισχυρό μπορεί να είναι αυτό το κέντρο. Μπορούν επίσης να διαφωνήσουν με το αν ο στόχος είναι εφικτός ή όχι, στη συγκεκριμένη περίπτωση. Αλλά, δεν είναι λογικό να υποθέτουν ότι το να επιστρέψουμε στα παλιά θα λύσει αυτομάτως και όλα μας τα προβλήματα.
πηγή: sofokleous10.gr
