Η Τουρκία είναι μια κατακερματισμένη κοινωνία σε λαότητες και εθνότητες που έχουν τις ρίζες τους στη βυζαντινή εποχή. Οι εθνοτικά Τούρκοι είναι ζήτημα αν αποτελούν το ¼ του πληθυσμού. Στην αρχή, επί οθωμανικής αυτοκρατορίας στο όνομα του Ισλάμ και στη συνέχεια, μετά το 1922 στο όνομα του τουρκισμού, κατάφερε μέχρι σήμερα να μείνει ενωμένη.
του Παντελή Σαββίδη*
Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος η οποία ικανοποίησε τους αρχικούς στόχους των εκτός Τουρκίας σχεδιαστών του, το ερώτημα που εγείρεται είναι πού βαδίζει η γειτονική χώρα; Διότι η κατάληξη των αναταράξεων που βιώνει και θα συνεχίσει να βιώνει για αρκετά μεγάλο διάστημα, θα επηρεάσει σίγουρα, ίσως καθοριστικά, την Ελλάδα, και θα διαμορφώσει μια νέα ισορροπία στην περιοχή.
Εκείνο που με μια πρώτη ματιά διακρίνεται είναι πως οι εξελίξεις στην Τουρκία θα οδηγήσουν σε μια βαθιά διασπασμένη κοινωνία και σε ένα διχασμένο στράτευμα το οποίο δεν αποκλείεται να προχωρήσει σε ένα νέο πραξικόπημα, αυτήν τη φορά καθοδηγούμενο από την επίσημη ηγεσία του.
Τα όσα αναμένεται να συμβούν στην Τουρκία θα είναι τόσο ακραία που μόνο μια παρέμβαση του στρατού θα μπορούσε, με τη βία, να τα ελέγξει.
Η Τουρκία είναι μια κατακερματισμένη κοινωνία σε λαότητες και εθνότητες που έχουν τις ρίζες τους στη βυζαντινή εποχή. Οι εθνοτικά Τούρκοι είναι ζήτημα αν αποτελούν το ¼ του πληθυσμού. Στην αρχή, επί οθωμανικής αυτοκρατορίας στο όνομα του Ισλάμ και στη συνέχεια, μετά το 1922 στο όνομα του τουρκισμού, κατάφερε μέχρι σήμερα να μείνει ενωμένη. Δεν είναι σίγουρο ότι θα μπορέσει να συνεχίσει. Διότι οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της είναι τόσο πολλές και τόσο έντονες που δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν στο όνομα οποιασδήποτε ιδεολογίας, ή θρησκευτικής δοξασίας.
Οι ισλαμιστές είναι η μεγάλη πλειοψηφία αλλά ο κ. Ερντογάν αντί να διαχειριστεί με σύνεση τη δύναμή του υποδαυλίζει την αντιπαράθεση. Άρχισε ένα κυνήγι μαγισσών όχι μόνο κατά των οπαδών του μεγάλου αντιπάλου του Φετουλάχ Γκιουλέν αλλά και κατά των κοσμικών Τούρκων. Τα αδιέξοδα που τον περιμένουν είναι πολλά.
Μεθυσμένος από τις επιτυχίες του θεωρεί πως φρόντισε γι’ αυτόν ο Αλλάχ και ο δρόμος είναι στρωμένος με λουλούδια.
Δεν θα γνωρίζει, ίσως, το αρχαιοελληνικό ρητό «συν Αθηνά και χείρα κίνει». Μαζί με τον Αλλάχ, φρόντισε και εσύ για το μέλλον σου.
Είναι αφελές να πιστεύει κανείς ότι το πραξικόπημα το οργάνωσε ο Ερντογάν για να εφαρμόσει την ισλαμική ατζέντα του. Την ατζέντα αυτή άρχισε να την υλοποιεί εδώ και καιρό αλλά τώρα, με την εξέλιξη της απόπειρας πραξικοπήματος, την επιταχύνει.
Το Ισλάμ δεν είναι συμβατό με τη δημοκρατία εξ ορισμού. Ο ισλαμιστής πιστεύει πως όλα έχουν αρχή τον Αλλάχ και στη βούλησή του εναπόκεινται οι εξελίξεις. Ο κοσμικός που πιστεύει στη δημοκρατία θεωρεί πως η εξουσία των διαφόρων θεσμών αντλείται από το λαό. Αυτή η αντίθεση είναι αξεπέραστη. Μπορεί ο Ερντογάν να χρησιμοποίησε τους δημοκρατικούς θεσμούς για να ανέλθει και να ελέγξει την εξουσία, δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει όμως μ’ αυτούς. Άλλωστε εκείνο που αναζητείται από τους γνήσιους ισλαμιστές είναι η δημιουργία ενός χαλιφάτου.
Χαλιφάτο οραματίστηκε και ο Ερντογάν αλλά ως νεοοθωμανική εκδοχή. Δεν τα κατάφερε μέχρι σήμερα. Όμως ένας μαχητής του Αλλάχ δεν εγκαταλείπει την προσπάθεια. Άλλωστε είναι γνωστή η ρήση του: «Τα τζαμιά είναι τα στρατόπεδά μας, οι μιναρέδες είναι οι ξιφολόγχες μας, οι τρούλοι είναι τα κράνη μας και οι πιστοί είναι οι στρατιώτες μας». Τα χρησιμοποίησε όλα αυτά ως αντίδραση στο πραξικόπημα.
Ο λαός που βγήκε στους δρόμους -κυρίως οπαδοί του Ερντογάν- έθεσε τα θεμέλια του ισλαμικού κράτους. Απομένει να δούμε αν ο θεματοφύλακας της κοσμικής Τουρκίας, ο στρατός, θα αποδεχθεί τον εκφυλισμό του σε όργανο του Ισλάμ ή θα αντιδράσει με ένα νέο πραξικόπημα καθοδηγημένο από υψηλά, αυτήν τη φορά.
Ο Ερντογάν με τις κινήσεις του (διώξεις, απολύσεις, περιθωριοποίηση αντιπάλων του κτλ.) ρίχνει λάδι στη φωτιά.
Θα επιδιώξει, με αμφίβολη επιτυχία, το ισλαμικό κράτος που θα δημιουργήσει να γίνει σημείο αναφοράς στις μουσουλμανικές πλειοψηφίες ή μειοψηφίες σε όλη την ευρύτερη περιοχή. Από τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή μέχρι την Κεντρική Ασία. Αυτό ήταν το αρχικό όραμά του. Αυτό επιχειρούσε να υλοποιήσει μέχρι σήμερα. Αλλά από τώρα και στο εξής θα το κάνει απροκάλυπτα.
Το άνοιγμα της ισλαμικής του ατζέντας τον φέρνει αντιμέτωπο με όλες τις χώρες με τις οποίες οι σχέσεις του μέχρι τώρα ήταν δύσκολες αλλά υπαρκτές. Η κήρυξη κατάστασης εκτάκτου ανάγκης και η επαναφορά της θανατικής ποινής τον φέρνουν σε σύγκρουση με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Αυτές οι σχέσεις ήταν ο φερετζές της δημοκρατικής παραπλάνησης που επεδίωκε ο Ερντογάν.
Οι ΗΠΑ στις αντιδράσεις τους, θέτουν θέμα παραμονής της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ αν και το αμερικανικό ΥΠΕΞ δήλωσε πως η Συμμαχία δεν έχει μηχανισμούς που θα οδηγούσαν μια χώρα-μέλος εκτός. Ακόμη και αν οι εξοπλισμοί που σχεδίαζε να προμηθευτεί η Τουρκία από τις ΗΠΑ μπορεί να τεθούν εν αμφιβόλω από το αμερικανικό Κογκρέσο.
Το χαρτί που έχει ο Ερντογάν υποτίθεται πως είναι η βάση του Ιντσιρλίκ (όπου υπάρχουν και πυρηνικά όπλα), από την οποία εφορμούν τα αμερικανικά αεροπλάνα που υποστηρίζουν τις διεθνείς δυνάμεις οι οποίες έχουν συνασπισθεί κατά του ISIS.
Μια απαγόρευση χρήσης της βάσης του Ιντσιρλίκ δεν θα έχει επιχειρησιακές επιπτώσεις, διότι οι πτήσεις μπορεί να γίνουν από την Ιορδανία ή ναυτικές διευκολύνσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Θα επιδεινώσουν, όμως, περαιτέρω, τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Οι σχέσεις αυτές θα δοκιμασθούν ακόμη περισσότερο σε περίπτωση που κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές ο κ. Τραμπ.
Η Τουρκία του Ερντογάν απομονώνεται στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ αλλά και τη Μέση Ανατολή.
Η μεσανατολική πολιτική του Ερντογάν έχει αποτύχει παταγωδώς και από την κρίση που μαστίζει την περιοχή θα αναδυθεί στο συριακό έδαφος μία ακόμη κουρδική οντότητα, κάτι που αποτελεί τον εφιάλτη του Τούρκου προέδρου.
Δεν έχει πολλές επιλογές στη Μέση Ανατολή ο κ. Ερντογάν από το να αποδεχθεί τη νέα διαίρεση της περιοχής, τα σχέδια της οποίας είναι εν μέρει γνωστά.
Ποιο θα είναι το μέλλον των Κούρδων της Τουρκίας και ποιας υποστήριξης θα τύχουν από τη διεθνή κοινότητα δεν είναι ακόμη σαφές. Το σίγουρο είναι πως οι Κούρδοι της Τουρκίας δεν πρόκειται να κάνουν πίσω στις διεκδικήσεις τους.
Γνωρίζοντας όλες αυτές τις αναπότρεπτες εξελίξεις, ο κ. Ερντογάν ενδεχομένως με τις εκκαθαρίσεις στο στράτευμα να επιδιώκει ο ίδιος την αποδυνάμωσή του, για να υλοποιήσει τις υποσχέσεις που έδωσε και οδήγησαν σε αποτυχία του πραξικοπήματος. Η θέση αυτή υποστηρίχθηκε εξ αρχής από τη στήλη.
Μια διχασμένη και αποδυναμωμένη Τουρκία θα είναι μια θετική εξέλιξη για όλους τους λαούς της περιοχής διότι θα οδηγήσει στη διαμόρφωση μιας νέας ισορροπίας χωρίς τις προκλήσεις ενός παίκτη ο οποίος θα ήθελε να διαδραματίσει περιφερειακό λόγο.
Θα είναι η δεύτερη μεγάλη γεωπολιτική εξέλιξη στην περιοχή μετά τη διάσπαση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, που επίσης είχε τη δυνατότητα να διαδραματίσει έναν σημαντικό περιφερειακό ρόλο.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις οι οποίες απειλούνται να δοκιμαστούν αν δεν εκδοθούν οι οκτώ Τούρκοι στρατιωτικοί, η ελληνική πολιτική ηγεσία θα πρέπει να γνωρίζει πως μετά την απροκάλυπτη δημόσια τουρκική απειλή η παράδοσή τους θα σημάνει επίσημη αναγνώριση της δορυφοροποίησης της χώρας από μια δύναμη που έχει εισέλθει στη φάση του ασθενούς.
Καλύτερα οι διαμορφωτές της ελληνικής πολιτικής να σχεδιάζουν ποια θα μπορούσε να είναι η νέα ισορροπία και τι ρόλο να διεκδικήσει η χώρα.
_______________________________________
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου