Για δεκαετίες τώρα ακούμε μια φράση κλισέ: «Η περίοδος που διανύουμε είναι σημαντική, οι εξελίξεις είναι κρίσιμες για το Κυπριακό». Φαίνεται όμως ότι αυτή τη φορά η φράση και η πραγματικότητα ταυτίζονται, γεγονός που μας αφήνει ένα αίσθημα συγκρατημένης αισιοδοξίας...
του Γεώργιου Μιχαηλίδη*
Τι είναι αυτό που κάνει διαφορετικά τα δεδομένα; Για πρώτη φορά οι Κύπριοι μόνοι τους, μέσα από διαδικασία που οι ίδιοι θέλησαν να είναι κυπριακής ιδιοκτησίας και μετά από πολύχρονη διαβούλευση, φαίνεται να έχουν καταλήξει σε σημαντικές συγκλίσεις, που διαγράφουν μια επικείμενη λύση.
Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Νίκος Αναστασιάδης, (και ηγέτης της Ελληνοκυπριακής κοινότητας), και ο κ. Μουσταφά Ακιντζί, ηγέτης της Τουρκοκυπριακής κοινότητας, συζήτησαν εκτενώς τόσο ξεχωριστά όσο και διασταυρούμενα κάθε ένα από τα κεφάλαια που απαρτίζουν την εσωτερική πτυχή (διακυβέρνηση, οικονομία, σχέση με την Ε.Ε., εδαφικό, περιουσιακό) και αναφέρουν ότι έχουν επιτευχθεί σημαντικές συγκλίσεις που επιτρέπουν μια συγκρατημένη αισιοδοξία, ότι αυτό το πολύχρονο πρόβλημα βαδίζει προς επίλυση. Από τη Δευτέρα 9 Ιανουαρίου ως την 11η Ιανουαρίου 2017, θα συναντηθούν στη Γενεύη οι 2 ηγέτες σε μια προσπάθεια να μικρύνει η απόσταση στα θέματα της εσωτερικής πτυχής του Κυπριακού και να υπάρξει σύγκληση στα εκκρεμούντα βασικά ζητήματα (εδαφικό, υποβολή χαρτών, θέματα διακυβέρνησης, κ.ά.)
Συγκλίσεις βελτίωσης του σχεδίου Ανάν
Οι συγκλίσεις που έχουν επιτευχθεί στις διακοινοτικές συνομιλίες αποτελούν βελτιώσεις των προβλέψεων του σχεδίου Ανάν, που φαίνεται να πατούν πάνω στην πρόταση Γκάλι του 1992 και τις συγκλίσεις Χριστόφια-Ταλάτ. Εκείνο που έκανε τη βασική αλλαγή είναι η ένταξη στην Ε.Ε. και η εφαρμογή του Ευρωπαϊκού κεκτημένου.
Έτσι κατοχυρώνεται (κάτι που δεν υπήρχε στο σχέδιο Ανάν) η απρόσκοπτη εφαρμογή των βασικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους τους Κύπριους πολίτες, δηλαδή η ελεύθερη εγκατάσταση, διακίνηση, απόκτηση περιουσίας και άσκηση επαγγέλματος σε όλη την επικράτεια της Ομόσπονδης Κυπριακής Δημοκρατίας, ανεξάρτητα συνιστώσας πολιτείας και καταγωγής.
Βελτιωμένες σε σχέση με τις προβλέψεις του σχεδίου Ανάν είναι και οι συγκλίσεις για την εκτελεστική εξουσία, (πχ κατάργηση του προβλεπόμενου θεσμού του συλλογικού προεδρείου που θα συνοδευόταν με μία αποδυναμωμένη κεντρική εκτελεστική εξουσία χωρίς ουσιαστικές αρμοδιότητες). Αυτές προνοούν δύο συνιστώσες πολιτείες, κάθε μια εκ των οποίων θα διοικείται από την αντίστοιχη κοινότητα, θα έχει τα δικά της όργανα εξουσίας και αρμοδιότητες ταυτόσημες με εκείνες της άλλης πολιτείας, και οι δύο κοινότητες θα έχουν αποτελεσματική συμμετοχή στα όργανα και τις αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας. Οι συγκλίσεις προνοούν όλες τις αναγκαίες αρμοδιότητες της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης, που κατοχυρώνουν μια ξεκάθαρα ισχυρή κεντρική εξουσία. Ενώ οι αρμοδιότητες των συνιστωσών πολιτειών θα περιορίζονται κυρίως σε θέματα παιδείας, πολιτισμού, δικαστικής εξουσίας, αυτοδιοίκησης, αστυνόμευσης, τοπικής οικονομίας και εμπορίου (λαμβάνοντας υπόψη τους κανονισμούς της Ε.Ε. στα δύο τελευταία).
Ακόμα οι συγκλίσεις προβλέπουν Προεδρικό σύστημα με την εκλογή προέδρου – αντιπροέδρου της ομοσπονδιακής Κύπρου με καθολική ψηφοφορία και με απόλυτη πλειοψηφία. Στην υλοποίηση της η αρχή αυτή, προνοεί διασταυρούμενη και σταθμισμένη ψήφο των Ε/Κ και των Τ/Κ, ώστε η μεγαλύτερη κοινότητα των Ε/Κ να μην μπορεί να εκλέγει τον Τ/Κ αντιπρόεδρο, αλλά η επιρροή της ψήφου της μίας κοινότητας στην άλλη να είναι ισότιμη αναλογικά. Αυτό θα δημιουργήσει συνέργειες και πολιτική συνεννόηση και θα ενισχύσει τη συνοχή του κράτους. Ακόμα οι συγκλίσεις προνοούν τη δημιουργία ως εκτελεστικού σώματος ενός Υπουργικού Συμβουλίου με 7 Ε/Κ και 4 Τ/Κ. Ανοιχτό παραμένει το θέμα της περιτροπής της Προεδρίας με εναλλαγή μεταξύ προέδρου – αντιπροέδρου σε αναλογία 2 προς 1 (ένα από τα βασικά θέματα που θα συζητηθεί στην Γενεύη).
Υπάρχει μέριμνα για (α) τη δημιουργία Γερουσίας (άνω Βουλής) με ίση εκπροσώπηση των δύο συνιστωσών πολιτειών, και (β) Βουλής Αντιπροσώπων (κάτω Βουλής) με αναλογική αντιπροσώπευση όλων των πολιτών. Κάθε συνιστώσα πολιτεία θα έχει και τη δική της Βουλή, που θα νομοθετεί στα θέματα της αρμοδιότητας της. Οι συγκλίσεις προνοούν, κατά τα πρότυπα του συντάγματος του 1960, ότι θα στελεχώνονται όλα τα άλλα Ομοσπονδιακά σώματα και από τις δύο κοινότητες (δικαστική εξουσία, ομοσπονδιακός κρατικός μηχανισμός, ημικρατικοί οργανισμοί, κλπ) χωρίς βέτο. Δημιουργείται μηχανισμός επίλυσης διαφορών, ώστε να μη παραλύει το κράτος.
Επειδή συμφωνήθηκε η κατοχύρωση και η απρόσκοπτη εφαρμογή των βασικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους τους Κύπριους πολίτες (δηλαδή η ελεύθερη εγκατάσταση, διακίνηση, απόκτηση περιουσίας και άσκηση επαγγέλματος) σε όλη την επικράτεια της Ομόσπονδης Κυπριακής Δημοκρατίας, οι συγκλίσεις προνοούν την ύπαρξη ανώτατου ορίου άσκησης του δικαιώματος εκλέγειν και εκλέγεσθαι των Ε/Κ που θα κατοικούν στην Τ/Κ συνιστώσα πολιτεία. Όσοι ξεπερνούν το όριο αυτό, θα είναι ετεροδημότες και θα ασκούν τα δικαιώματα εκλέγειν και εκλέγεσθαι στην Ε/Κ συνιστώσα πολιτεία.
Οι συγκλίσεις προνοούν ότι η Κυπριακή Ιθαγένεια θα δίδεται μόνο από την Κεντρική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση. Επίσης συμφωνήθηκε ότι την ημέρα της λύσης οι Ε/Κ είναι 805 χιλιάδες (όσοι δηλ. Ε/Κ είναι εγγεγραμμένοι στο αρχείο πληθυσμού) και οι Τ/ Κ θα είναι 220 χιλιάδες (με την πολιτογράφηση αριθμού εποίκων που έχουν για ανθρωπιστικούς λόγους αποκτήσει δεσμούς με την Κύπρο, πχ μικτούς γάμους με Τ/Κ). Επίσης συμφωνήθηκε ότι στο διηνεκές η αναλογία πληθυσμού Ε/Κ και Τ/Κ θα είναι 4 προς 1. Αυτό αποτελεί μια ακόμα διακριτή βελτίωση από το σχέδιο Ανάν. Η συμφωνία αυτή θα ισχύει για μελλοντικές πολιτογραφήσεις Ελλήνων και Τούρκων, και η πρόνοια αυτή θα επεκτείνεται και στους μετανάστες από Ελλάδα και Τουρκία. Αυτό αποτελεί οριστικό σταμάτημα της πολιτικής του εποικισμού, και είναι η μοναδική παρέκκλιση από το Ευρωπαϊκό κεκτημένο, που κρίθηκε αναγκαία. Υπενθυμίζεται ακόμα ότι στο σχέδιο Ανάν, προβλεπόταν η επιστροφή εποίκων που δεν θα εντάσσονται στα παραπάνω κριτήρια στην Τουρκία.
Θέματα οικονομίας -ΕΕ
Οι συγκλίσεις προνοούν ότι η Ομοσπονδιακή Κυπριακή Δημοκρατία θα συνεχίσει με όλα τα θέματα και υποχρεώσεις απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το κεκτημένο θα ισχύει σε όλη την επικράτεια, χωρίς εξαιρέσεις. Θα υπάρχει μία Κεντρική Τράπεζα και ένα νόμισμα (το ευρώ). Μεταβατικές πρόνοιες και προσαρμογή στα θέματα της οικονομίας (Τ/Κ τράπεζες, Τουρκική Λίρα, κ.ά.) πρέπει περαιτέρω να προσδιοριστούν, και είναι ένα ακόμα αντικείμενο της συζήτησης στη Γενεύη. Ο φυσικός πλούτος (στο υπέδαφος και την ΑΟΖ), το FIR, κ.ά. είναι αρμοδιότητα της κεντρικής Κυβέρνησης. Έχει επίσης συμφωνηθεί η κατανομή των πόρων στις συνιστώσες πολιτείες.
Το κόστος της λύσης, είναι μια σημαντικότατη παράμετρος που πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά. Οι συγκλίσεις προβλέπουν ότι η κάθε κοινότητα αναλαμβάνει τα δικά της χρέη από το 1963 και μετά, και τα 17 δις χρέος της Τ/Κ κοινότητας θα αναληφθούν από την Τουρκία, η οποία θα πρέπει να αναλάβει επιπρόσθετες δαπάνες ως η χώρα που έχει εισβάλει στην Κύπρο. Παράλληλα, από τη λύση θα προκύψουν πολλά οφέλη λόγω σταθερότητας, με την ανάπτυξη του κατασκευαστικού τομέα, την προσέλκυση επενδύσεων, τουρισμού, και την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων.
Η μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας
Σε σχέση με τη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας και κατά πόσον αυτό που συζητείται είναι η μετεξέλιξη ή η κατάργησή της και η δημιουργία ενός νέου κράτους, ας σημειωθεί πως όλες οι γνωματεύσεις που λήφθηκαν από εμπειρογνώμονες παγκόσμιας εμβέλειας και τις οποίες είχαν ζητήσει ο Τάσος Παπαδόπουλος, ο Δημήτρης Χριστόφιας αλλά και ο Νίκος Αναστασιάδης, λένε πως η συνέχιση εξασφαλίζεται με τη συμμετοχή του κράτους σε διεθνείς οργανισμούς διακρατικού χαρακτήρα όπως η ΕΕ και ο ΟΗΕ, καθώς και με τη συνέχιση των διεθνών συνθηκών που δεσμεύουν το κράτος. Και οι δύο αυτές προϋποθέσεις πληρούνται στην περίπτωση της Κύπρου, και έχει σε αυτά επιτευχθεί σύγκλιση.
Στις συγκλίσεις επαναλαμβάνεται η αναφορά περί απαγόρευσης ένωσης, διπλής ένωσης ή απόσχισης. Και συμφωνείται ότι στην Ομοσπονδιακή Κυπριακή Δημοκρατία θα κατοχυρώνεται η ενότητα του κράτους μέσα από μία και μόνη κυριαρχία, μια διεθνή προσωπικότητα και μία ιθαγένεια (τρία “singles”). Μια αναφορά που επίσης αποτελεί βελτίωση από το σχέδιο Ανάν.
Η εξωτερική διάσταση
Τα ακανθώδη θέματα της ασφάλειας, των εγγυήσεων, της παρουσίας των ξένων στρατευμάτων και η αποχώρηση της κατοχικής Τουρκίας θα αποτελέσουν το αντικείμενο της Διάσκεψης για την Κύπρο που θα συνέλθει στις 12 Ιανουαρίου 2017 στη Γενεύη. Εκεί για πρώτη φορά ο θύτης (η κατοχική Τουρκία) θα πρέπει να δώσει απαντήσεις και προτάσεις σε όλα τα παραπάνω, αφού μέχρι τώρα έλεγε ότι πρώτα έπρεπε να λυθούν τα θέματα της εσωτερικής διακυβέρνησης. Απαντήσεις που οφείλει τόσο στο θύμα (Κύπρος) όσο και τη Διεθνή Κοινότητα (ΟΗΕ, Ε.Ε.).
Σύμφωνα με το ανακοινωθέν που εξέδωσαν τα Ηνωμένα Έθνη, στη «διάσκεψη θα συμμετάσχουν οι τρεις εγγυήτριες χώρες (Βρετανία, Τουρκία, Ελλάδα), ενώ μπορούν να προσκληθούν και άλλα μέρη εάν αυτό απαιτηθεί». Αυτό αποτέλεσε αντικείμενο δεκάδων συζητήσεων στον τύπο και μεταξύ πολιτικών δυνάμεων στην Κύπρο με κύρια θέματα τη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας, το ρόλο των δύο κοινοτήτων, τη συμμετοχή της Ε.Ε. και των μελών του ΣΑ του ΟΗΕ.
Ο πρόεδρος Αναστασιάδης έχει ξεκαθαρίσει ότι θα παρευρεθεί με τη διπλή ιδιότητα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και του ηγέτη της Ελληνοκυπριακής κοινότητας, καθιστόντας παράλληλα σαφές και αυτονόητο ότι η οιαδήποτε μεταβολή και κατάργηση της Συνθήκης Εγγυήσεων του 1960 απαιτεί την υπογραφή της Κυπριακής Δημοκρατίας και δεν μπορεί να γίνει ερήμην της. Η συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας και των δύο κοινοτήτων στην προηγούμενη αντίστοιχη διαδικασία (Μπούργκενστοκ) δεν έφερε την κατάργηση ή την από-αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ούτε την αναγνώριση και αναβάθμιση του παράνομου αποσχιστικού κράτους (που μόνο η Τουρκία αναγνωρίζει). Σαφές έχει γίνει ότι θα υπάρξει αντιπροσώπευση της Ε.Ε. με ουσιαστικό ρόλο, αλλά και όσων μελών του Σ.Α. του ΟΗΕ το επιθυμούν, αφού άλλωστε η Διάσκεψη τελεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Βασική αρχή για την επίλυση των θεμάτων Ασφάλειας στην Κύπρο (και η μη επανάληψη των τραγικών καταστάσεων όπως εκείνες του 1963-1974 σε βάρος των Τ/Κ ή της εισβολής – κατοχής του 1974 σε βάρος των Ε/Κ) είναι ότι η ασφάλεια της μίας πλευράς δεν μπορεί να είναι σε βάρος της ασφάλειας της άλλης.
Για τους Ε/Κ κρίσιμο σημείο είναι η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων, η παρουσία ξένων στρατών και η κατάργηση των επεμβατικών δικαιωμάτων οιασδήποτε τρίτης χώρας που απορρέει από τη Συνθήκη Εγγυήσεων. Για τους Τ/Κ η μη δυνατότητα σε οιανδήποτε εξτρεμιστική ομάδα ή την άλλη πλευρά να επιβληθεί με τη βία. Η αποστρατικοποίηση, που είχε περιγραφεί στις συμφωνίες Μακαρίου-Ντενκτάς και Κυπριανού-Ντενκτάς, αποτελεί διέξοδο. Η δημιουργία της Τ/Κ συνιστώσας-πολιτείας με αρμοδιότητες τοπικής διακυβέρνησης, αστυνόμευσης και δικαστικής εξουσίας αποτελεί ένα ακόμα εχέγγυο ασφάλειας για την Τ/Κ κοινότητα. Η αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων της Τουρκίας αποτελεί εχέγγυο ασφάλειας για την Ε/Κ κοινότητα.
Ο αναχρονισμός της Συνθήκης Εγγυήσεων (κατάλοιπο της περιόδου της αποικιοκρατίας που δεν υπάρχει πλέον σχεδόν πουθενά, με τρανταχτή εξαίρεση το Κόσοβο) πρέπει να καταργηθεί, και μαζί της η στρατιωτική παρουσία και τα όποια επεμβατικά δικαιώματα, ως το κοινό εχέγγυο ασφάλειας και για τις δύο κοινότητες. Η θέση που πήρε η Ελλάδα στο θέμα αυτό, αρνούμενη να συμμετέχει σε συνέχιση της Συνθήκης Εγγυήσεων και τη διατήρηση στρατευμάτων (ΕΛΔΥΚ, ΤΟΥΡΚΔΥΚ) είναι σαφής και ξεκάθαρη. Θέση που ασπάζονται και μια σειρά χώρες (Ρωσία, Γαλλία, κ.ά.) και διακρατικοί οργανισμοί (Ε.Ε. που δεν μπορεί να δεχθεί χώρα μέλος της να τελεί υπό κηδεμονία τρίτων χωρών μη μέλών της). Σε αυτά πρέπει σαφώς να μιλήσει και τοποθετηθεί για πρώτη φορά η Τουρκία.
Πολλά μπορεί να προταθούν ως αντιστάθμισμα. Παραδείγματος χάρην η δημιουργία διεθνούς αποτρεπτικής-αστυνομικής δύναμη σε μια αποστρατικοποιημένη Κύπρο (που θα αποτρέπει επεισόδια, εξωτερικές απειλές, και θα επιτηρεί την εφαρμογή των συμφωνηθέντων). Μια τέτοια δύναμη μπορεί να προκύψει από αλλαγή του ρόλου και των όρων εντολής της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Πρέπει να τονισθεί όπως και στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ η μη συμμετοχή προσωπικού από Τουρκία και Ελλάδα. Μια άλλη είναι η Ελληνική πρόταση για τριμερές σύμφωνο φιλίας και συνεργασίας Τουρκίας, Ελλάδας και Κύπρου.
Μεταβατική περίοδος
Η υλοποίηση των συμφωνηθέντων, εφόσον και όταν συμφωνηθούν, θα απαιτήσουν μια μεταβατική περίοδο εφαρμογής τους (αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων, αποστρατικοποίηση, εγκατάσταση διεθνούς αποτρεπτικής-αστυνομικής δύναμης). Τα χρονοδιαγράμματα πρέπει να είναι σύντομα και να μην γεννήσουν νέα προβλήματα. Σημαντικός εδώ ο ρόλος του ΣΑ του ΟΗΕ, που πρέπει με βάση τον Καταστατικό χάρτη να δώσει εγγυήσεις εφαρμογής τόσο της μεταβατικής περιόδου όσο και γενικότερα της λύσης.
Η Διάσκεψη στις 12 Ιανουαρίου, 2017 δεν είναι το τέλος της διαδικασίας, αλλά το ξεκίνημα για το ξετύλιγμα του κουβαριού σε αυτά τα πολύπλοκα θέματα. Δεν πρέπει να επιτραπεί να γίνουν οιεσδήποτε παρεκτροπές, και με επιμονή και υπομονή να εξασφαλισθεί η συμμόρφωση της Τουρκίας σε διεθνείς αρχές στις διακρατικές σχέσεις. Ακόμα και αν χρειαστεί η επανάληψη της.
_______________________________________________________________
* Ο Γεώργιος Μιχαηλίδης είναι ο Ε/Κ συντονιστής της Δικοινοτικής «Πλατφόρμας Ενωμένη Κύπρος» των Αποδήμων Κυπρίων (Ελλάδα, Τουρκία, Βρετανία, Γερμανία, Τσεχία, Αυστραλία) και συμμετέχει στις Κυπριακές παροικιακές οργανώσεις στην Ελλάδα.
πηγή: H ΕΠΟΧΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου