Η εγκατάλειψη των Σύριων Κούρδων από τη Δύση και οι γεωπολιτικές επιπτώσεις της

Από τη συμφωνία του Μαρτίου 2025 μεταξύ των Κούρδων και της Δαμασκού, η αντίφαση μεταξύ της επιδίωξης του νέου συριακού καθεστώτος για κεντρικό έλεγχο και του αιτήματος των Σύριων Κούρδων για αυτονομία δεν έχει επιλυθεί αποτελεσματικά.....

    Από τη συμφωνία του Μαρτίου 2025 μεταξύ των Κούρδων και της Δαμασκού, η αντίφαση μεταξύ της επιδίωξης του νέου συριακού καθεστώτος για κεντρικό έλεγχο και του αιτήματος των Σύριων Κούρδων για αυτονομία δεν έχει επιλυθεί αποτελεσματικά... 

Οι Κούρδοι στη Συρία, οι οποίοι ήταν σημαντικοί σύμμαχοι της Δύσης στον πόλεμο κατά του ISIS, βρίσκονται επί του παρόντος υπό αμερικανική και δυτική πίεση για να ενθαρρύνουν την ενσωμάτωσή τους στο νέο συριακό κράτος υπό τον Ahmad al-Sharaa, ένα καθεστώς στο οποίο τα τζιχαντιστικά ρεύματα και οι ένοπλες δυνάμεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, όπως εκφράστηκε στα γεγονότα εναντίον των Αλαουιτών στον παράκτιο τομέα της Συρίας τον Μάρτιο του 2025 και εναντίον των Δρούζων στην Ας-Σουαϊντά τον Ιούλιο του 2025.

Η απόφαση των ΗΠΑ να ξεκινήσουν μια διαδικασία μείωσης των δυνάμεων στη βορειοανατολική Συρία τον Απρίλιο του 2025, η οποία εμφανίζεται ως έλλειψη ετοιμότητας να υποστηρίξουν τους Κούρδους, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια αποτελεσματική εγκατάλειψη ενός πιστού συμμάχου χάριν του συμφέροντος συμφιλίωσης με το νέο σουνιτικό καθεστώς και να ανοίξει μια νέα σελίδα μαζί του.

Αν και αυτή η τροπή των γεγονότων μπορεί να οφείλεται στην επιθυμία για περιφερειακή σταθερότητα και μείωση της στρατιωτικής παρουσίας, η πιθανή παράδοση ενός βασικού στρατηγικού συμμάχου που αποτελεί ένα αποδεδειγμένα μη τζιχαντιστικό αντίβαρο, η οποία μπορεί επίσης να βοηθήσει στον περιορισμό του σιιτικού άξονα που προσπαθεί να επιστρέψει και να είναι σχετικός στην περιοχή, πιθανότατα θα γίνει αισθητή τα επόμενα χρόνια.

Από τη συμφωνία του Μαρτίου 2025 μεταξύ των Κούρδων και της Δαμασκού, η αντίφαση μεταξύ της επιδίωξης του νέου συριακού καθεστώτος για κεντρικό έλεγχο και του αιτήματος των Σύριων Κούρδων για αυτονομία δεν έχει επιλυθεί αποτελεσματικά. Η εμπλοκή της Τουρκίας, του κύριου συμμάχου και στρατιωτικού υποστηρικτή της Αλ-Σαράα, και ενός άσπονδου εχθρού των κουρδικών επιδιώξεων στη βόρεια Συρία, περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση.

Φαίνεται ότι η απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών να συνεργαστούν με το καθεστώς Al-Sharaa και να μειώσουν την υποστήριξή τους προς τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) βασίζεται σε μια αφελή και επικίνδυνη υπόθεση ότι το καθεστώς Al-Sharaa θα πραγματοποιήσει μια πραγματική μεταρρύθμιση στη Συρία.

Θα πρέπει οι δυτικές χώρες να επανεξετάσουν το πλαίσιο της «Ενωμένης Συρίας» και αντ' αυτού να υιοθετήσουν μια πολιτική στρατηγικής διατήρησης των Σύριων Κούρδων; Ίσως αυτή η προσέγγιση θα επιτρέψει στη Δύση να διατηρήσει έναν αποφασιστικό μοχλό έναντι εχθρικών παραγόντων και να προστατεύσει τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της σε μια περιοχή όπου αυτό που είναι σταθερό είναι η αστάθεια...

Οι Κούρδοι ως Στρατηγική Δύναμη κατά των Τζιχαντιστών

Για σχεδόν μια δεκαετία, οι Σύροι Κούρδοι, που δρούσαν μέσω των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), ήταν οι πιο αξιόπιστοι και αποτελεσματικοί εταίροι της Δύσης γενικότερα και των ΗΠΑ ειδικότερα στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS). Με σημαντική υποστήριξη από τον συνασπισμό υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, οι SDF διεξήγαγαν μια δύσκολη και εξαντλητική χερσαία μάχη που κορυφώθηκε με την εδαφική ήττα του ISIS στη Συρία τον Μάρτιο του 2019. Οι SDF και ο πολιτικός τους βραχίονας, η Δημοκρατική Αυτόνομη Διοίκηση Βόρειας και Ανατολικής Συρίας (DAANES), παρουσίασαν ένα όραμα για μια κοσμική, δημοκρατική και ομοσπονδιακή Συρία, το οποίο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις ιδεολογίες μιας ποικιλίας σουνιτικών τζιχαντιστικών οργανώσεων στη Συρία, συμπεριλαμβανομένου του ISIS και άλλων ένοπλων παρατάξεων, μερικές από τις οποίες ενσωματώθηκαν στον νέο συριακό στρατό.

Παρά τον κρίσιμο αυτόν ρόλο, οι σχέσεις της Δύσης με τους Σύρους Κούρδους χαρακτηρίζονταν πάντα από έναν τακτικό, όχι στρατηγικό, υπολογισμό. Η συμμαχία ήταν συναλλακτική και επικεντρωνόταν στον μοναδικό και άμεσο στόχο της καταστροφής του ISIS. Η επακόλουθη μείωση της δυτικής στρατιωτικής παρουσίας και η διπλωματική στροφή προς το καθεστώς Al-Sharaa καταδεικνύουν την αποτυχία μετατροπής αυτής της τακτικής συνεργασίας σε μια συνεχή στρατηγική δέσμευση.

Η Δύση, και ιδιαίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, δεν επένδυσαν ποτέ πλήρως στις μακροπρόθεσμες πολιτικές φιλοδοξίες των Κούρδων για αυτονομία. Η τρέχουσα αμερικανική πολιτική υποστήριξης της «ενσωμάτωσης» των SDF στον νέο συριακό στρατό επιβεβαιώνει αυτή την συναλλακτική προσέγγιση, καθώς προτιμά τον αφηρημένο στόχο ενός «ενωμένου και σταθερού κράτους» και της «περιφερειακής σταθερότητας», παρά τα πολλά προειδοποιητικά σημάδια που απορρέουν από τη φύση του νέου καθεστώτος της Al-Sharaa.

Η Στρατηγική Αξία της «Ροζάβα»: Μοχλός και Ζώνη Απομόνωσης

Η περιοχή που ελέγχεται από τους Κούρδους στη βορειοανατολική Συρία, που συχνά ονομάζεται «Ροζάβα», έχει τεράστια στρατηγική αξία που τώρα διακυβεύεται. Είναι μια περιοχή πλούσια σε πόρους που ελέγχει βασικά πεδία πετρελαίου και φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στην επαρχία Ντέιρ Εζόρ, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική βιωσιμότητα του συριακού κράτους. Το πιο σημαντικό είναι ότι ο εδαφικός έλεγχος και η στρατιωτική ικανότητα των SDF χρησίμευσαν ως φυσική και ιδεολογική ζώνη ασφαλείας κατά της επέκτασης του Ιράν και των αντιπροσώπων του στους διάφορους σιιτικούς άξονες, καθώς και κατά μιας πιθανής αναζωπύρωσης του ISIS.

Μειώνοντας τη στρατιωτική τους παρουσία και ενθαρρύνοντας τους Κούρδους να ενσωματωθούν στο νέο καθεστώς στη Δαμασκό, οι ΗΠΑ παραχωρούν την επιρροή τους σε αυτόν τον ζωτικό τομέα σε ένα καθεστώς με αμφίβολη ιδεολογική βάση και εξίσου αμφίβολο πρότυπο δράσης.

Το καθεστώς Αλ-Σαράα, το οποίο επιδιώκει να ανακτήσει την πλήρη κυριαρχία του και να ανοικοδομήσει το κράτος, θεωρεί τις περιοχές υπό κουρδικό έλεγχο και τους ενεργειακούς τους πόρους ως ύψιστης σημασίας. Ως εκ τούτου, αυτή η πολιτική ουσιαστικά παραδίδει μια κρίσιμη περιοχή και τους πόρους της σε μια δύναμη που μπορεί να είναι εχθρική προς τη Δύση και το Ισραήλ στο μέλλον.

Αυτή είναι μια σαφής περίπτωση «χαμένης ευκαιρίας», καθώς η Δύση εγκαταλείπει έναν ισχυρό μοχλό και μια στρατηγική ζώνη ασφαλείας που έχουν αποδείξει την αξία τους έναντι των τζιχαντιστικών απειλών στο παρελθόν. Η Δύση θυσιάζει μια θέση ισχύος για ένα διπλωματικό αποτέλεσμα που κάθε άλλο παρά εγγυημένο είναι και πιθανότατα θα ενδυναμώσει νέους αντιπάλους.

Στη φωτογραφία: Η υπογραφή της συμφωνίας «Εθνικής Ενότητας» μεταξύ του Ahmed al-Sharaa και του Mazloum Ab

Η Συμφωνία που ξέφτισε: Μια Ανάλυση της Συμφωνίας του Μαρτίου 2025

Η συμφωνία που υπογράφηκε στις 10 Μαρτίου 2025 μεταξύ των SDF και του καθεστώτος Al-Sharaa παρουσιάστηκε ως ένα ιστορικό βήμα προς την εθνική ενότητα. Ωστόσο, μια χρονολογική ανάλυση των γεγονότων που ακολούθησαν αποκαλύπτει μια διαδικασία που μπορεί να οριστεί ως τριβή και αμοιβαία καχυποψία αντί για πραγματική πρόοδο:

• 10 Μαρτίου 2025: Η συμφωνία υπογράφηκε επίσημα και περιγράφει την ενσωμάτωση των δυνάμεων και των θεσμών των SDF στο νέο συριακό κράτος.
• 4 Απριλίου 2025: Εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια εφαρμογής με ανταλλαγή κρατουμένων και προσεκτική αποχώρηση μαχητών των SDF από συγκεκριμένες γειτονιές στο Χαλέπι, αλλά πρόκειται για μια περιορισμένη χειρονομία, όχι για πλήρη ενσωμάτωση.
• 13 Μαΐου 2025: Σε μια κίνηση που έρχεται σε άμεση αντίθεση με το πνεύμα της συμφωνίας, οι SDF στέλνουν μαζικές στρατιωτικές ενισχύσεις στην περιοχή Ντέιρ Εζόρ για να «καλύψουν το κενό ασφαλείας» που δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα της εκτεταμένης αποχώρησης των αμερικανικών δυνάμεων του συνασπισμού. Οι κουρδικές δυνάμεις κρατούν επίσης περισσότερους από χίλιους μαχητές στο Χαλέπι, παρά τη συμφωνία με τη Δαμασκό.
• 18 Ιουνίου 2025: Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία μειώνεται περαιτέρω με την εκκένωση δύο βάσεων στη βορειοανατολική Συρία, και ο διοικητής των SDF, Μαζλούμ Αμπντί, προειδοποιεί για σημαντική ενίσχυση του ISIS, γεγονός που υποδηλώνει ότι η συμφωνία δεν έχει οδηγήσει σε έναν λειτουργικό και ενιαίο μηχανισμό ασφαλείας.
• 14 Ιουλίου 2025: Σε μια δημόσια δήλωση που υπονομεύει ολόκληρη την υπόθεση της συμφωνίας, ο ηγέτης του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν, μέσω του αδελφού του, δηλώνει ότι οι SDF δεν θα καταθέσουν τα όπλα τους στη συριακή αρένα και τονίζει τη μοναδική φύση της σύγκρουσης στη Συρία.
• 26 Ιουλίου 2025: Οι SDF ξεκινούν επίσημα την παράδοση πολιτικών θεσμών σε περιοχές όπως η Χασακά και η Ντέιρ Εζόρ, αλλά ταυτόχρονα τονίζουν ότι δεν έχουν καμία πρόθεση να διαλύσουν τη στρατιωτική τους δομή ή την αυτόνομη διοίκησή τους. Αυτό υπογραμμίζει τη θεμελιώδη διαφωνία σχετικά με την έννοια του όρου «ένταξη».
• 2 Αυγούστου 2025: Κλιμακώνονται οι εντάσεις καθώς ξεσπούν συγκρούσεις μεταξύ των SDF και του συριακού στρατού κοντά στη Μανμπίτζ, ανατολικά του Χαλεπίου.
• Πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου 2025: Οι δυνάμεις των SDF συναντήθηκαν με εκπροσώπους του καθεστώτος στη βορειοανατολική Συρία με στόχο την αναβίωση της συμφωνίας του Απριλίου και τη μείωση των εντάσεων. Τα μέρη συμφώνησαν να σταματήσουν οι στρατιωτικές ενισχύσεις και να δημιουργήσουν κοινές επιτροπές, καθώς και να εφαρμόσουν μέτρα για την προστασία των αμάχων για λόγους σταθερότητας. Ο διοικητής των SDF, Μαζλούμ Αμπντί, συναντήθηκε επίσης με τον διοικητή της Αμερικανικής CENTCOM, Ναύαρχο Μπραντ Κούπερ, και έλαβε υπόσχεση για συνεχή αμερικανική βοήθεια στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας (δηλαδή του ISIS) και την προστασία των στρατοπέδων κράτησης του ISIS υπό τον έλεγχο των SDF.

Το θεμελιώδες πρόβλημα με τη συμφωνία του Μαρτίου 2025 έγκειται στους ασυμβίβαστους ορισμούς της «ενσωμάτωσης» που υποστηρίζουν και οι δύο πλευρές. Ο κύριος στόχος του καθεστώτος Al-Sharaa, ως νέας κεντρικής κυβέρνησης, είναι η αποκατάσταση ενός συγκεντρωτικού, κυρίαρχου κράτους και ενός μονοπωλίου βίας σε όλα τα συριακά εδάφη. Από αυτή την άποψη, η «ενσωμάτωση» σημαίνει την πλήρη διάλυση των SDF και την απορρόφησή τους σε έναν ενιαίο, ενωμένο εθνικό στρατό υπό κεντρική διοίκηση.

Από την άλλη πλευρά, οι SDF, και ακόμη περισσότερο μετά τη σφαγή των Αλαουιτών τον Μάρτιο του 2025 και τη σφαγή των Δρούζων τον Ιούλιο του 2025, έχουν αντίθετο όραμα. Έχουν δηλώσει δημόσια ότι βλέπουν την ολοκλήρωση ως «δημοκρατική ολοκλήρωση» που διατηρεί τις στρατιωτικές και διοικητικές δομές τους εντός ενός νέου, ομοσπονδιακού συριακού κράτους. Αυτή η διαφορά είναι υπαρξιακή. Το αίτημα του καθεστώτος Al-Sharaa για αποστρατιωτικοποίηση θεωρείται από τις SDF ως πράξη «υποταγής και υποδούλωσης».

Ο Τουρκικός παράγοντας

Η κατηγορηματική θέση της Τουρκίας, σύμφωνα με την οποία οι SDF είναι τρομοκρατική οντότητα και προέκταση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), και το γεγονός ότι η Τουρκία είναι ο κύριος χορηγός του νέου καθεστώτος Al-Sharaa, καθιστά την Άγκυρα βασικό παράγοντα στη βόρεια Συρία.

Από την οπτική γωνία της Τουρκίας, η ύπαρξη μιας καλά εξοπλισμένης, αυτοδιοικούμενης κουρδικής οντότητας κοντά στα σύνορά της αποτελεί σημαντική απειλή για την ενότητα του κράτους. Αυτή η ιδεολογική και ασφαλιστική θέση είναι αδιαπραγμάτευτη και έχει εκφραστεί σε μια σειρά στρατιωτικών επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της «Επιχείρησης Αυγή της Ελευθερίας» και της «Επιχείρησης Μανμπίτζ», των οποίων ο στόχος ήταν η επέκταση του ελεγχόμενου από την Τουρκία εδάφους και η αποτροπή οποιασδήποτε μορφής κουρδικής αυτονομίας στη μετά Άσαντ Συρία.

Επιπλέον, η οργάνωση των ανταρτών – ο Συριακός Εθνικός Στρατός (SNA) – έχει απορροφηθεί σημαντικά στον νέο συριακό στρατό, υποστηρίζεται από την Τουρκία και μάχεται ενεργά τις SDF. Αυτή η υποστήριξη συνεχίστηκε και μετά την πτώση του Άσαντ, με την Τουρκία να παρέχει στρατιωτική βοήθεια στο νέο καθεστώς Al-Sharaa.

Η τουρκική εμπλοκή στη Συρία δεν είναι μόνο αμυντική, καθώς ο Πρόεδρος Ερντογάν βλέπει τη Συρία ως πεδίο εφαρμογής ενός νεοοθωμανικού και ισλαμιστικού οράματος, στο οποίο η Τουρκία επιστρέφει στο ιστορικό της καθεστώς ως χαλιφάτο και κεντρική οντότητα στον μουσουλμανικό κόσμο. Οι Κούρδοι θεωρούνται ενοχλητικό εμπόδιο στην πορεία προς αυτό το όραμα.

Το Ισραηλινό μοντέλο

Η πολιτική του Ισραήλ απέναντι στη μειονότητα των Δρούζων στη νότια Συρία παρέχει ένα πρακτικό μοντέλο για μια αμερικανική πολιτική απέναντι στους Σύρους Κούρδους, αλλά είναι αμφίβολο αν αυτό θα υλοποιηθεί. Όταν οι δυνάμεις του καθεστώτος Αλ-Σαράα πραγματοποίησαν σφαγή της μειονότητας των Δρούζων στην Ας-Σουαϊντά τον Ιούλιο του 2025, το Ισραήλ απάντησε με μια γρήγορη και αποφασιστική στρατιωτική δράση, συμπεριλαμβανομένων αεροπορικών επιδρομών εναντίον κέντρων διοίκησης του συριακού στρατού και εναντίον του προεδρικού μεγάρου στη Δαμασκό.

Αυτή η παρέμβαση ήταν μια σαφής απόρριψη της έκκλησης της Δύσης για αυτοσυγκράτηση και μια σταθερή διακήρυξη του νέου δόγματος ασφαλείας του Ισραήλ, το οποίο δίνει προτεραιότητα στην αποτροπή της συσσώρευσης ισχύος από εχθρικές δυνάμεις κοντά στα σύνορά του (στην προκειμένη περίπτωση, νότια της Δαμασκού), και σε μια προληπτική υπεράσπιση των φιλικών, μη τζιχαντιστικών μειονοτήτων από μια εχθρική κεντρική δύναμη.

Οι ενέργειες του Ισραήλ καθοδηγούνταν από μια μακροχρόνια συμμαχία με τους Δρούζους, μια σαφή κατανόηση των αμφίβολων ιδεολογικών ριζών του νέου καθεστώτος και την ανάγκη διατήρησης μιας ζώνης ασφαλείας απαλλαγμένης από εχθρικές δυνάμεις.

Οι Σύροι Κούρδοι μοιράζονται πολλά βασικά χαρακτηριστικά με τους Δρούζους. Είναι μια κοσμική και μη τζιχαντιστική μειονότητα με ξεχωριστή ταυτότητα και ήταν αξιόπιστοι σύμμαχοι της Δύσης και των εταίρων της στην περιοχή. Η στρατηγική τους θέση παρέχει μια φυσική ζώνη ασφαλείας έναντι εχθρικών δυνάμεων και τώρα αντιμετωπίζουν μια παρόμοια απειλή από το ίδιο καθεστώς που επιτέθηκε στους Δρούζους.

Περίληψη

Με βάση αυτό το προηγούμενο, μια νέα πολιτική συνεργασίας με τους Σύρους Κούρδους δεν είναι μόνο δικαιολογημένη αλλά και στρατηγικά απαραίτητη για τη Δύση γενικότερα και για τις ΗΠΑ ειδικότερα, παρόλο που προς το παρόν είναι σαφές ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει επιλέξει διαφορετικό δρόμο.

Μπορεί να είναι απαραίτητο να εξεταστεί ένα νέο δόγμα ασφαλείας που να απορρίπτει το μοντέλο της «Ενωμένης Συρίας». Ο στόχος θα πρέπει να είναι η στρατηγική διατήρηση των SDF και της Αυτόνομης Κουρδικής Διοίκησης, και η διασφάλιση ότι θα διατηρήσουν την στρατιωτική ικανότητα που απαιτείται για να χρησιμεύσουν ως ζώνη ασφαλείας έναντι μιας αναζωπύρωσης του ISIS και του δυνητικά εχθρικού καθεστώτος Al-Sharaa, και έναντι των ανανεωμένων ιρανικών προσπαθειών να ριζώσουν στη βόρεια Συρία. Η άσκηση πίεσης στις SDF για αφοπλισμό είναι ένα στρατηγικό λάθος που πρέπει να αντιστραφεί.

Είναι δυνατό να εξεταστεί και να αναπτυχθεί ένα νέο μοντέλο συνεργασίας για τους Κούρδους που να αντικατοπτρίζει την προσέγγιση του Ισραήλ με τους Δρούζους. Αυτό θα περιλαμβάνει μια διακριτική και ανεπίσημη πολιτική υποστήριξης - πολιτική, οικονομική και βασισμένη σε πληροφορίες - που θα ενδυναμώσει τους Κούρδους χωρίς να τους χορηγήσει επίσημη αναγνώριση ή να παραβιάσει την ονομαστική κυριαρχία του νέου συριακού κράτους. Αυτή η προσέγγιση είναι χαμηλού προφίλ αλλά έχει υψηλό αντίκτυπο και προσφέρει στους Κούρδους τους πόρους που χρειάζονται για να αμυνθούν χωρίς να προκαλέσουν έναν ευρύτερο πόλεμο.

Η διατήρηση μιας αυτόνομης κουρδικής οντότητας μπορεί να χρησιμεύσει ως κρίσιμο διαπραγματευτικό χαρτί για τη Δύση σε μελλοντικές διαπραγματεύσεις με το καθεστώς Al-Sharaa. Ο συνεχιζόμενος έλεγχος των SDF επί κρίσιμων πετρελαϊκών και υδάτινων πόρων παρέχει σημαντική μόχλευση που πρέπει να διατηρηθεί και να μην εγκαταλειφθεί. Κατά την εκτίμησή μας, αυτό θα παράσχει στη Δύση ένα μέσο άσκησης πίεσης στο νέο καθεστώς και τους υποστηρικτές του και θα εξασφαλίσει ένα αποφασιστικό αντίβαρο σε ένα κράτος που μπορεί να είναι εχθρικό.

 πηγή: alma.org