Στην πρώτη του συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο, ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης ανεβάζει την τριλογία του Αισχύλου στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, στις 12 & 13 Ιουλίου.
Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος σκηνοθετεί την «Ορέστεια» του Αισχύλου στην πρώτη του συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο. Ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης που έχει παρουσιάσει δουλειές του σε όλον τον κόσμο, ανεβάζει τη μοναδική σωζόμενη τριλογία αρχαίου δράματος στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, στις 12 & 13 Ιουλίου.
Η έρευνα του Θεόδωρου Τερζόπουλου είναι πολυετής πάνω στο αρχαίο δράμα. Αυτή τη φορά έχει εστιάσει την ανάγνωσή του στις σύγχρονες πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις που έχει η λύση που επιβάλλεται στις Ευμενίδες, στο πώς η δικαιοσύνη εξυπηρετεί τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, στο πώς η δημοκρατία πέφτει θύμα ολιγαρχικών ελίτ:
«Η Αθηνά επισημαίνει στις Ερινύες ότι θα εργάζονται και αυτό που θα παράγουν, θα το προσφέρουν στους αστούς. Φτιάχνεται δηλαδή και πάλι η δικαιοσύνη, ο πυρήνας της δημοκρατίας, με αναφορά στους αστούς. Ιδρύεται δηλαδή η αστική τάξη και οι τάξεις. Εγκαθιδρύεται η δημοκρατία με τις ταξικές διαφορές. Αυτή η διάρθρωση της κοινωνίας είναι ένα συγκλονιστικό ζήτημα, όπως το θέτει ο Αισχύλος. Είναι σαν να είναι τελείως σημερινό. Επικαιροποιείται αυτόματα, αν το δούμε έτσι. Και αυτόματα μπορεί να βρει κανείς τις σημερινές παραμέτρους, χωρίς καμιά πίεση. Η δημοκρατία λειτουργεί λοιπόν ως άλλοθι για να υπάρχει η καθολική αποδοχή των αρχών της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα για να κάνει τη δουλειά της η ανώτερη τάξη. Δηλαδή σήμερα έχουμε δημοκρατία στην Ελλάδα, αλλά έχουμε δημοκρατία και στην Τουρκία, λαϊκή δημοκρατία στην Κίνα. Η δημοκρατία, όσο ποτέ άλλοτε στον 21ο αιώνα, κακοποιείται και χρησιμοποιείται ως άλλοθι πάντα για τα συμφέροντα κάποιας οικονομικής ελίτ. Φαίνεται ότι οι κυβερνήσεις που υποστηρίζουν τη δημοκρατία είναι τα πιόνια της άρχουσας τάξης».
Κεντρικός άξονας της τριλογίας, όπως ο ίδιος επισημαίνει είναι το τραγικό βραχυκύκλωμα του Ορέστη:
«Το βραχυκύκλωμα του Ορέστη το βλέπουμε πολύ συχνά και στις άλλες τραγωδίες. Δεν είναι μόνο στον Αισχύλο, αλλά και στον Ευριπίδη, όπου έχουμε για παράδειγμα το βραχυκύκλωμα του Πενθέα, του Ηρακλή του Μαινόμενου. Είναι ένα σύμπλοκο σχήμα από το οποίο δεν μπορούν να βγουν οι ήρωες. Δεν υπάρχει έξοδος, δεν υπάρχει απόφαση. Δηλαδή δεν μπορούν να πράξουν, δεν μπορούν να πεθάνουν, να σωθούν ή να γίνουν ημίθεοι ή Θεοί. Οπότε μέχρι την τελευταία στιγμή παλεύουν μέσα στα δεσμά τους».
Τι μένει τελικά από τον αγώνα του Ορέστη; Υπάρχει δικαίωση για τον άνθρωπο ή όλα τα καλύπτει ο θάνατος;
«Τα πάντα καλύπτονται από τον θάνατο. Δεν υπάρχει δικαίωση. Δεν υπήρχε ποτέ δικαίωση σε τίποτε. Εκεί μέσα βρίσκεται όλο το μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης. Σ’ αυτή τη βραχεία ζωή του ανθρώπου στον πλανήτη. Δεν υπάρχει δηλαδή λύση. Δεν υπάρχει έξοδος. Δεν υπάρχει τίποτε. Κι εκεί φτάνουμε στο μπεκετικό τίποτα. Κι αυτό το τίποτα μπορεί να είναι το νέο περιεχόμενο όλων των εργασιών μου από εδώ και πέρα. Το τίποτα. Δεν είμαι απαισιόδοξος. Ίσα ίσα».
Ο Σάββας Στρούμπος και η Αγλαΐα Παππά για την παράσταση και τους ρόλους τους
Ο Σάββας Στρούμπος ερμηνεύει τον Αγαμέμνονα. Είναι το δεξί χέρι του Θεόδωρου Τερζόπουλου, στην προετοιμασία της παράστασης, ως συνεργάτης σκηνοθέτης. Είναι μέλος του θεάτρου Άττις, πάνω από 20 χρόνια. Τον συναντήσαμε κατά τη διάρκεια της πρόβας:
«Δεν θέλαμε να παρουσιάσουμε έναν Αγαμέμνονα εθνικό ήρωα, εραστή, γενικά έναν Αγαμέμνονα ως θετικό πρόσωπο, ως θετικό ήρωα. Αντίθετα, θέλαμε να δείξουμε - όπως λέει ο Μπρεχτ ο ηθοποιός δείχνει και δείχνεται - έναν Αγαμέμνονα μακελάρη, αιμοδιψή, που ηδονίζεται από το αίμα, το θάνατο, τη βία και την καταστροφή. Αυτό για μένα ήταν ταυτόχρονα προκλητικό και εμπνευστικό. Μου ερέθισε πολύ τη φαντασία, στη διαδικασία της πρόβας. Νομίζω ότι είναι μια πολύ γόνιμη διαδρομή για τον ηθοποιό, ακριβώς διότι μπαίνεις σε μια διαδικασία να είσαι σαρκαστικός, κριτικός, αιχμηρός απέναντι στο ρόλο. Άρα δεν έχεις συναισθηματικό και ηθικό δέσιμο με αυτόν. Έτσι ανοίγει ένα τοπίο έκφρασης και έρευνας ιδιαίτερα γόνιμο και ενδιαφέρον».
Πώς θα περιέγραφε το σύμπαν της Ορέστειας; Πώς προσέγγισε ο σκηνοθέτης το εμβληματικό έργο του Αισχύλου και πού συναντά ο μύθος την ανθρώπινη ιστορία;
«Θέλω να σταθώ σε δύο πράγματα που θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικά. Το πρώτο αφορά την κίνηση του Τερζόπουλου προς το μύθο της Ορέστειας. Από την πρώτη στιγμή, δεν θέλησε καθόλου να αναπαραστήσει το μύθο της Ορέστειας ως ιστορία, ως την υπόθεση μιας οικογένειας. Θέλησε να ανακατασκευάσει το μύθο και μέσα σε αυτή τη διαδικασία ανακατασκευής του μύθου, να περάσει η τραγωδία της ανθρώπινης ιστορίας, του ανθρώπινου πολιτισμού, η αγωνία για την ύπαρξη του ανθρώπου στον πλανήτη Γη εδώ και τώρα, ακόμη και πτυχές της ελληνικής ιστορίας. Οι πιο τραγικές πτυχές της. Οπότε είμαστε ήδη σε ένα σύμπαν που είναι τελείως μέσα στον κόσμο του Τερζόπουλου και σε άλλες τραγωδίες που έχει κάνει.
Νομίζω όμως ότι είναι και πολύ ελκυστικό και προκλητικό για τους καλλιτέχνες, τους ηθοποιούς και όλους τους συνεργάτες, που με αφορμή το μύθο, κάνουμε ένα ταξίδι αρκετά πιο βαθύ μέσα στην τραγικότητα του ανθρώπινου αινίγματος, όπου το πολιτικό και το οντολογικό μπαίνουν συνέχεια το ένα μέσα στο άλλο. Το δεύτερο στοιχείο είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Τερζόπουλος διαχειρίστηκε το τέλος όλης της τριλογίας. Στις Ευμενίδες έχουμε την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας. Αυτό ο Τερζόπουλος το αναποδογυρίζει και αναρωτιέται τι είναι η αστική δημοκρατία στις μέρες μας και τι δεινά επιφέρει στην ανθρωπότητα αυτή η αντίληψη περί δημοκρατίας. Έχουμε πολέμους, καταστροφές και άλλα, με τα οποία είναι γεμάτοι ο εικοστός και ο εικοστός πρώτος αιώνας. Έτσι αντί να έχουμε ένα χάπι εντ της τριλογίας, έχουμε ένα νέο αδιέξοδο και πολλά αγωνιώδη ερωτήματα. Ο θεατής λοιπόν φεύγει με αυτά τα ερωτήματα».
Η Αγλαΐα Παππά ερμηνεύει την Αθηνά, τη θεά που επανασυστήνει τον Άρειο Πάγο και εξαπατά τις Ερινύες, τις αρχαίες θεότητες που έρχονται από τα βάθη της γης. Αντιπροσωπεύει τη μεγάλη δύναμη, που μπορεί να επιβάλλει τα πάντα σε έναν λαό, σε μια χώρα. Εγκαθιδρύει το σύστημα που θέλει, αθωώνει αυτούς που θέλει, προσφέροντας ανταλλάγματα σε όσους υπακούσουν τις εντολές της:
Πώς θα περιέγραφε το σύμπαν της Ορέστειας; Πώς προσέγγισε ο σκηνοθέτης το εμβληματικό έργο του Αισχύλου και πού συναντά ο μύθος την ανθρώπινη ιστορία;
«Θέλω να σταθώ σε δύο πράγματα που θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικά. Το πρώτο αφορά την κίνηση του Τερζόπουλου προς το μύθο της Ορέστειας. Από την πρώτη στιγμή, δεν θέλησε καθόλου να αναπαραστήσει το μύθο της Ορέστειας ως ιστορία, ως την υπόθεση μιας οικογένειας. Θέλησε να ανακατασκευάσει το μύθο και μέσα σε αυτή τη διαδικασία ανακατασκευής του μύθου, να περάσει η τραγωδία της ανθρώπινης ιστορίας, του ανθρώπινου πολιτισμού, η αγωνία για την ύπαρξη του ανθρώπου στον πλανήτη Γη εδώ και τώρα, ακόμη και πτυχές της ελληνικής ιστορίας. Οι πιο τραγικές πτυχές της. Οπότε είμαστε ήδη σε ένα σύμπαν που είναι τελείως μέσα στον κόσμο του Τερζόπουλου και σε άλλες τραγωδίες που έχει κάνει.
«Η Αθηνά, έτσι κι αλλιώς, σε οποιαδήποτε παραγωγή και ανάγνωση, αλλά ειδικά στη δικιά μας και στην σκηνοθετική προσέγγιση του Θεόδωρου Τερζόπουλου στις Ευμενίδες, είναι φορέας εξουσίας. Πώς να μην είναι άλλωστε; Φορέας εξουσίας είναι πάρα πολλά πράγματα. Αν αναλογιστούμε ποιοι είναι οι φορείς εξουσίας στη ζωή μας, καταλαβαίνουμε πολύ καλύτερα αυτόν τον όρο. Γενικά, οι Ευμενίδες, κατά τη γνώμη μου, έχουν υπάρξει το άλλοθι όπου στηρίχτηκε όλος ο δυτικός πολιτισμός. Ένα πολύ μεγάλο άλλοθι. Η εξουσία είναι πάντοτε στο πλευρό της άρχουσας τάξης. Όλη η σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία του δυτικού πολιτισμού, ο δυτικός κόσμος έχει στηριχθεί και το έχει χρησιμοποιήσει αυτό. Σε αυτό το έργο έχουμε την αποθέωση αυτού του πράγματος. Έχουμε έναν φορέα εξουσίας - για να μην πω θεά και αρχίσουμε και μπαίνουμε και σε άλλους κόσμους - που χρησιμοποιεί τη δόλια πειθώ, που είναι χαρακτηριστικό της τραγωδίας, με εξαιρετικά λογικοφανή επιχειρήματα και διαλύει τα πάντα. Εγκαθιδρύει αυτό που θέλει. Φτάνει σε ένα σημείο, ακόμη και το δίκιο να το μετατρέψει σε εμφανώς άδικο».
Η έμπειρη ηθοποιός συνεργάζεται με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο πολλά χρόνια:
«Όταν έχεις συνεργαστεί αρκετά χρόνια με έναν σκηνοθέτη, εκείνος γνωρίζει και τις αρετές και τις αδυναμίες σου. Εσύ, από την άλλη πλευρά γνωρίζεις αυτό που θέλει, με συνοπτικές διαδικασίες. Έτσι τα πράγματα γίνονται πολύ πιο εύκολα. Το πιο σημαντικό στη συνεργασία μου με έναν σκηνοθέτη, είναι να μπορέσω να “κλέψω” την σκέψη του. Τίποτε άλλο δεν έχει σημασία. Αυτό για μένα είναι ο μεγαλύτερος πλούτος που μπορεί να έχει ένας ηθοποιός. Και αυτό έχω προσπαθήσει να το κάνω με όλους τους μεγάλους σκηνοθέτες που έχω δουλέψει. Να μπορέσω να καταλάβω πώς το μυαλό τους λειτουργεί για να μπορέσουν να συλλάβουν την ιδέα που συλλαμβάνουν. Αυτό απαιτεί μια άλλου είδους αφοσίωση στον σκηνοθέτη και μια άλλου είδους προσήλωση, που πρέπει να τονίσω, ότι είναι πέρα από τεχνικές, πέρα από μεθόδους, πέρα από οτιδήποτε. Είναι αυτό που σε συνδέει ως προσωπικότητα με μια άλλη προσωπικότητα».
Η έμπειρη ηθοποιός συνεργάζεται με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο πολλά χρόνια:
«Όταν έχεις συνεργαστεί αρκετά χρόνια με έναν σκηνοθέτη, εκείνος γνωρίζει και τις αρετές και τις αδυναμίες σου. Εσύ, από την άλλη πλευρά γνωρίζεις αυτό που θέλει, με συνοπτικές διαδικασίες. Έτσι τα πράγματα γίνονται πολύ πιο εύκολα. Το πιο σημαντικό στη συνεργασία μου με έναν σκηνοθέτη, είναι να μπορέσω να “κλέψω” την σκέψη του. Τίποτε άλλο δεν έχει σημασία. Αυτό για μένα είναι ο μεγαλύτερος πλούτος που μπορεί να έχει ένας ηθοποιός. Και αυτό έχω προσπαθήσει να το κάνω με όλους τους μεγάλους σκηνοθέτες που έχω δουλέψει. Να μπορέσω να καταλάβω πώς το μυαλό τους λειτουργεί για να μπορέσουν να συλλάβουν την ιδέα που συλλαμβάνουν. Αυτό απαιτεί μια άλλου είδους αφοσίωση στον σκηνοθέτη και μια άλλου είδους προσήλωση, που πρέπει να τονίσω, ότι είναι πέρα από τεχνικές, πέρα από μεθόδους, πέρα από οτιδήποτε. Είναι αυτό που σε συνδέει ως προσωπικότητα με μια άλλη προσωπικότητα».
Η παράσταση κάνει πρεμιέρα στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, στις 12 & 13 Ιουλίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.Λίγες μέρες μετά, στις 19 Ιουλίου, η «Ορέστεια» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Θεόδωρου Τερζόπουλου, παρουσιάζεται στο θέατρο Δάσους, στη Θεσσαλονίκη.
Η Ορέστεια από το Εθνικό Θέατρο
Η Ορέστεια έχει παρουσιαστεί από το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο πέντε φορές μέχρι σήμερα: το 1954 και το 1959 σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, το 1972 σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, το 2001 σε σκηνοθεσία Γιάννη Κόκκου και το 2019 με την Ιώ Βουλγαράκη, τη Λίλλυ Μελεμέ και τη Γεωργία Μαυραγάνη, που σκηνοθέτησαν τα έργα Αγαμέμνων, Χοηφόροι και Ευμενίδες αντίστοιχα, στην πρώτη τους σκηνοθετική παρουσία στην Επίδαυρο.
Η Ορέστεια από το Εθνικό Θέατρο
Η Ορέστεια έχει παρουσιαστεί από το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο πέντε φορές μέχρι σήμερα: το 1954 και το 1959 σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, το 1972 σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, το 2001 σε σκηνοθεσία Γιάννη Κόκκου και το 2019 με την Ιώ Βουλγαράκη, τη Λίλλυ Μελεμέ και τη Γεωργία Μαυραγάνη, που σκηνοθέτησαν τα έργα Αγαμέμνων, Χοηφόροι και Ευμενίδες αντίστοιχα, στην πρώτη τους σκηνοθετική παρουσία στην Επίδαυρο.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου
Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία: Θεόδωρος Τερζόπουλος
Συνεργάτης σκηνοθέτης: Σάββας Στρούμπος
Σκηνικά – Κοστούμια – Φωτισμοί: Θεόδωρος Τερζόπουλος
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Παναγιώτης Βελιανίτης
Σύμβουλος δραματολόγος: Μαρία Σικιτάνο
Δραματολόγος παράστασης: Ειρήνη Μουντράκη
Βοηθός σκηνοθέτη: Θεοδώρα Πατητή
Συνεργάτης σκηνογράφου: Σωκράτης Παπαδόπουλος
Συνεργάτιδα ενδυματολόγου: Παναγιώτα Κοκκορού
Συνεργάτης φωτιστή: Κωνσταντίνος Μπεθάνης
Καλλιτεχνική συνεργάτιδα: Μαρία Βογιατζή
Βίντεο: Νίκος Πάστρας
Φωτογραφίες: Johanna Weber
Παίζουν: Έβελυν Ασουάντ (Κασσάνδρα), Τάσος Δήμας (Φύλακας/Προπομπός), Κωνσταντίνος Ζωγράφος (Πυλάδης), Έλλη Ιγγλίζ (Τροφός), Κώστας Κοντογεωργόπουλος (Ορέστης), Δαυίδ Μαλτέζε (Αίγισθος), Άννα Μαρκά Μπονισέλ (Προφήτις), Νίκος Ντάσης (Απόλλων), Ντίνος Παπαγεωργίου (Κήρυκας), Αγλαΐα Παππά (Αθηνά), Σάββας Στρούμπος (Αγαμέμνων), Αλέξανδρος Τούντας (Οικέτης), Νιόβη Χαραλάμπους (Ηλέκτρα), Σοφία Χιλλ (Κλυταιμνήστρα/Το Είδωλον της Κλυταιμνήστρας)
Xορός: Μπάμπης Αλεφάντης, Ναταλία Γεωργοσοπούλου, Κατερίνα Δημάτη, Κωνσταντίνος Ζωγράφος, Πύρρος Θεοφανόπουλος, Έλλη Ιγγλίζ, Βασιλίνα Κατερίνη, Θάνος Μαγκλάρας, Ελπινίκη Μαραπίδη, Άννα Μαρκά Μπονισέλ, Λυγερή Μητροπούλου, Ρόζυ Μονάκη, Ασπασία Μπατατόλη, Νίκος Ντάσης, Βαγγέλης Παπαγιαννόπουλος, Σταύρος Παπαδόπουλος, Μυρτώ Ροζάκη, Γιάννης Σανιδάς, Αλέξανδρος Τούντας, Κατερίνα Χιλλ, Μιχάλης Ψαλίδας, Giulio Germano Cervi
INFO
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
12-13 Ιουλίου
21.00
«Ορέστεια»
Διαθέσιμα εισιτήρια μόνο για 12 Ιουλίου. Το Σάββατο 13 Ιουλίου η παράσταση είναι sold-out
