«Η Ευρωζώνη βρίσκεται στα μαύρα της τα χάλια». Έτσι αρχίζει πολυσέλιδο αφιέρωμα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για το μέλλον της Ευρωζώνης, το οποίο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν μόνο δύο δρόμοι:
O πρώτος είναι να μετεξελιχθεί η Ευρωζώνη γρήγορα σε ομοσπονδιακό κράτος με νόμισμα το ευρώ.
O πρώτος είναι να μετεξελιχθεί η Ευρωζώνη γρήγορα σε ομοσπονδιακό κράτος με νόμισμα το ευρώ.
Ο δεύτερος είναι να παραμείνει η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά χωρίς το ευρώ, δηλαδή να διαλυθεί η Ευρωζώνη.
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα newsbomb.gr, το ΔΝΤ στο αφιέρωμά του με τίτλο "Europe's Union Step by Step - Europe's Road to Integration - Whither the Euro?", παραδέχεται ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα από την κατεύθυνση της ολοκλήρωσης, αλλά αυτά γίνονται με πολύ αργούς ρυθμούς –τόσο αργούς που είναι σαν να μη γίνεται τίποτα, όπως αναφέρει η «Καθημερινή» της Κυριακής.
Το 1949 δημιουργήθηκε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ύστερα από πρωτοβουλία από πέντε κράτη: Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο και Λουξεμβούργο. Από τότε μέχρι σήμερα, η ιδέα της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει προχωρήσει πολύ με σημαντικότερους σταθμούς την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989, την κυκλοφορία του ευρώ το 1999 και το κύμα ένταξης νέων μελών της Κεντρικής Ευρώπης το 2004 (διεύρυνση).
Όμως, η παγκόσμια πιστωτική κρίση το 2008 ανέδειξε με τον πιο έκδηλο τρόπο ότι η Ευρωζώνη δεν είχε καμία γραμμή άμυνας ούτε ήταν έτοιμη πολιτικά, οικονομικά και νομισματικά για να διαχειριστεί κρίση και ύφεση.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, που αναφέρει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, είναι ότι το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης που θεωρητικά επέβαλε τη δημοσιονομική πειθαρχία και τον δημοσιονομικό έλεγχο στα κράτη-μέλη ήταν αναποτελεσματικό.
Διότι, ενώ υπήρχε το Σύμφωνο, η πιστωτική κρίση μετατράπηκε στην Ευρωζώνη σε κρίση χρέους. Δηλαδή, η Ευρωζώνη (η συνθήκη της) απέτυχε στο μοναδικό που προστάτευε, καθώς όλα τα υπόλοιπα για τη διαχείριση μιας κρίσης δεν τα προέβλεπε. Παράδειγμα, η Συνθήκη δεν προέβλεπε και συγκεκριμένα απαγόρευε τη διάσωση ενός κράτους-μέλους από τα υπόλοιπα. Έτσι, δημιουργήθηκε ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης για τη διάσωση της Ελλάδας.
Πολιτική ανεπάρκεια
Αλλά δεν ήταν μόνο το δημοσιονομικό πρόβλημα. Η Ευρωζώνη από τη σύστασή της, σύμφωνα με το ΔΝΤ, δεν έδωσε σημασία στο τραπεζικό σύστημα. Όχι ως μέρος της νομισματικής ένωσης, αλλά ως «διαπραγματευτής» της πραγματικής οικονομίας.
Η πολιτική ανεπάρκεια της Ευρωζώνης, σύμφωνα με το ΔΝΤ, φάνηκε από το γεγονός ότι τα πρώτα δύο χρόνια της κρίσης (2008-2010) αντί οι Ευρωπαίοι πολιτικοί να καταλάβουν την επικίνδυνη σύνδεση μεταξύ τραπεζών και κρατικού χρέους, απέδωσαν την κρίση των τραπεζών στα subprime των ΗΠΑ (κρίση των επισφαλών στεγαστικών δανείων).
Οταν αντιλήφθηκαν με καθυστέρηση ότι θα πρέπει να αποσυνδεθεί το τραπεζικό σύστημα από το κρατικό χρέος, τότε προχώρησαν σε μια σειρά από αμήχανες πολιτικές, για να καταλήξουν το 2012 στην απόφαση ότι χρειάζεται τραπεζική ενοποίηση, ενιαία εποπτεία και μηχανισμός εκκαθάρισης προβληματικών τραπεζών.
Η λύση
Η Ευρωζώνη το μόνο που χρειάζεται αυτήν τη στιγμή είναι δύο πράγματα:
• Πρώτον, χαλαρή νομισματική πολιτική.
• Δεύτερον, ενιαία δημοσιονομική πολιτική με υποστηρικτικό ρόλο όπου χρειάζεται. Δηλαδή, ένα υπουργείο Οικονομικών το οποίο να μεταφέρει πόρους από μία οικονομία σε μια άλλη που τους έχει ανάγκη.
Σήμερα η Ευρωζώνη κάνει ακριβώς το αντίθετο, και ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας. Οπως επισημαίνουν οι συγγραφείς της μελέτης του ΔΝΤ, το μόνο που έμαθαν οι οικονομολόγοι από τη Μεγάλη Υφεση του 1930 ήταν ότι η λιτότητα και η εσωτερική υποτίμηση είναι επικίνδυνες τακτικές.
Διότι επιτείνουν τον αποπληθωρισμό, αυξάνουν σε πραγματικούς όρους το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, αλλά και το ύψος των πραγματικών μισθών. Ταυτόχρονα, μειώνεται η εσωτερική ζήτηση (μείωση ανάπτυξης) και αυξάνεται κατακόρυφα η ανεργία.
Το ΔΝΤ επισημαίνει ότι σε αυτές τις περιπτώσεις αυξάνονται οι λεγόμενοι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές. Για παράδειγμα, αντί ένα δημοσιονομικό μέτρο 1 ευρώ να έχει αρνητική επίπτωση στο ΑΕΠ κατά 1 ευρώ, θα έχει κατά 2 ευρώ.
Σήμερα αυτοί είναι κοντά στο 2 και θα πρέπει να μειωθούν στο 1, προκειμένου η Ευρωζώνη να αντιμετωπίσει το υπ' αριθμόν 1 πρόβλημα, την ανεργία.
Τι πρέπει λοιπόν να κάνει η Ευρωζώνη; Κατ' αρχάς, όπως λέει ξεκάθαρα το ΔΝΤ, η ΕΚΤ θα πρέπει να αναθεωρήσει τον στόχο για τον πληθωρισμό βάζοντας ένα νέο όριο άνω του 2%.
Το δεύτερο, που δεν το λέει ξεκάθαρα αλλά εμμέσως –πλην σαφώς–, να αλλάξει νοοτροπία η Γερμανία και να σταματήσει η κεντρική της τράπεζα (Bundesbank) να ασκεί πιέσεις στην ΕΚΤ.
