ΗΠΑ: 100 μέρες Τραμπ, 100 χρόνια πίσω

    Η συμπλήρωση του διαστήματος των 100 ημερών, που συχνά θεωρείται περίοδος προσαρμογής για νέες κυβερνήσεις, βρίσκει τη χώρα σε μια πορεία ξέφρενης οπισθοδρόμησης, που λίγοι θα είχαν φανταστεί.

 

Κώστας Αργυρός

Για να μην υπάρχουν ψευδαισθήσεις. Οι φανατικοί «Τραμπιστές» δεν ενδιαφέρονται για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+, των μεταναστών, την ισότητα των φύλων, την ελευθεροτυπία, την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, τον διαχωρισμό των εξουσιών, την αυτονομία της επιστήμης και των Πανεπιστημίων. Αν ενδιαφέρονταν για όλα αυτά, τότε δεν θα είχαν ψηφίσει Τραμπ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν ήταν άγνωστο χαρτί. Πολλά από τα κατορθώματά του των πρώτων 100 ημερών της δεύτερης θητείας είχαν προαναγγελθεί.

Απλώς κανείς δεν πίστευε ότι θα τα υλοποιήσει με τόση σφοδρότητα και ταχύτητα. Αλλά το βουνό των προεδρικών διαταγμάτων και αποφάσεων από τις πρώτες κιόλας ώρες μετά την ορκωμοσία του, έπρεπε να έχει ταρακουνήσει ακόμα και τους πιο καλοπροαίρετους ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με έναν οδοστρωτήρα, που κινείται με ταχύτητα μονοθέσιου της Φόρμουλας 1. Είναι λοιπόν δύσκολο να φανταστεί κανείς τι άλλο έπεται.

Δημοκρατία υπό απειλή

Όταν κατά τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα η αντίπαλός του Κάμαλα Χάρις είχε ερωτηθεί αν θεωρεί τον Τραμπ «φασίστα» είχε απαντήσει καταφατικά, κάτι που είχε ξενίσει πολλούς. Τώρα που κοκκινομάλης δισεκατομμυριούχος λες και έχει βαλθεί να αποδείξει του λόγου της το αληθές λίγοι τολμούν να ξεστομίσουν κάτι τέτοιο. Αλλά ολοένα περισσότεροι μιλούν για μια «δημοκρατία σε απειλή». Η χώρα μοιάζει να έχει μπει σε μια χρονομηχανή και να επιδιώκει να γυρίσει 100 (και βάλε) χρόνια πίσω, κάνοντας απλώς στάσεις στις πιο σκοτεινές στιγμές της ιστορίας της.

Αλλά είπαμε. Οι φανατικοί του Τραμπ δεν ασχολούνται με αυτό. Ο λόγος που οι μετρήσεις καταγράφουν πτώση της δημοφιλίας του είναι ότι η προσδοκία για υλοποίηση της υπόσχεσής του να δώσει «λεφτά στους φτωχούς» ξεφουσκώνει μαζί με τις προβλέψεις για άνοδο του πληθωρισμού, που θα κοστίσει μερικές χιλιάδες δολάρια ακριβώς για τους φτωχούς που τον πίστεψαν, λόγω ακατανόητων «οικονομικών» αποφάσεων, ντυμένων με έναν κίβδηλο «αμερικανισμό». 

 Το πρότυπο που βούλιαξε

Αυτό το δημοσκοπικό εύρημα δε λέει φυσικά κάτι για την ποιότητα της δημοκρατίας, σε μια χώρα που υποτίθεται ήταν το μεταπολεμικό πρότυπο μιας ρημαγμένης από τον εθνικισμό/ναζισμό Ευρώπης για ολόκληρες δεκαετίες, ένα πρότυπο που τώρα μοιάζει να βουλιάζει στο πιο βαθύ σημείο του Ατλαντικού. Γιατί όπως είπε στο δημοφιλές του podcast ο άλλοτε σύμβουλος του Μπαράκ Ομπάμα, Νταν Πφάιφερ: «Αν η αντίδρασή μας στην απέλαση ενός πατέρα σε ένα γκουλάγκ του εξωτερικού είναι απλώς επιχειρήματα που βασίζονται σε δημοσκοπήσεις σχετικά με τους δασμούς, τότε ποιοι είμαστε τελικά; Τι είναι αυτό που υποστηρίζουμε;». Ο Πφάιφερ αναφερόταν στην υπόθεση του 29χρονου Αμπρέγο Γκαρσία, που απελάθηκε στο Ελ Σαλβαδόρ, ενώ όλοι ήξεραν πού θα καταλήξει. Στα μπουντρούμια του δικτάτορα Ναγίμπ Μπουκέλε, που απλόχερα χρηματοδοτεί ο πολιτικός του φίλος Ντόναλντ Τραμπ για να του κάνει τις βρωμοδουλειές. Αρκεί η συμπαράσταση κάποιων Δημοκρατικών σε έναν νεαρό άνθρωπο που βρίσκεται αγκαλιά με το θάνατο;

Αλληλεγγύη στα λόγια εκδηλώθηκε και στη νεαρή Τουρκάλα Ρουμέισα Οζτούρκ που της αφαιρέθηκε η άδεια εισόδου και το δικαίωμα στο μεταπτυχιακό, αφού ένα επικριτικό σχόλιο για την πολιτική Νετανιάχου, ακόμα ενός «φίλου» του Τραμπ, αρκούσε για να την βαφτίσει τρομοκράτη. Αλλά έτσι κι αλλιώς ο τίτλος αποδίδεται πλέον εύκολα, σε όποιον τολμήσει να αντιμιλήσει, όπως οι διαδηλωτές κατά του Ίλον Μασκ επειδή στο περιθώριο των διαμαρτυριών τους κάποιοι έκαψαν Tesla. Οι πολιτικοί αντίπαλοι βαφτίζονται σε μια στιγμή «τρομοκράτες». 

Δεν επιλέγεις πάντα τις μάχες σου

Eίναι τόσα πολλά τα παραδείγματα της προσπάθειας να ξηλωθεί το κράτος δικαίου, να οικοδομηθεί ένα «καθεστώς», που δεν υπάρχει ανάγκη να αρχίσεις να τα απαριθμείς. «Η δημοκρατία πεθαίνει μέρα μεσημέρι» όπως έγραψε η γερμανική Die Zeit. Και είναι πράγματι υποκριτικό να προφητεύουν κάποιοι ότι ο Τραμπ θα πέσει εξαιτίας της αποτυχίας του στην οικονομία. Το δηλητήριο που έσπειρε όμως στην κοινωνία δεν είναι και τόσο σίγουρο ότι θα εξαφανιστεί από μόνο του.

Φυσικά και είναι αρκετοί αυτοί που τα βλέπουν και αναρωτιούνται πώς θα αντιδράσουν. Αλλά σε μια χώρα που είναι βαθιά διχασμένη εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία είναι παράδοξο να αναρωτιούνται ακόμα αν πρέπει να αντιδράσουν πιο δυναμικά και κυρίως πώς.

Ο προκάτοχός του Τραμπ, ο Τζο Μπάιντεν, χρειάστηκε κάπου 90 ημέρες για να ξεστομίσει την πρώτη κριτική του. Ίσως γιατί ξέρει ότι πίσω από την γέννηση ενός τέρατος υπάρχουν πάντα και οι ευθύνες εκείνων που δεν το είδαν να εκκολάπτεται. Όμως, όπως κατέληγε ο Πφάιφερ στο ήδη αναφερθέν σχόλιο του: «δεν μπορείς πάντα να επιλέγεις τις μάχες σου. Αυτή η μάχη για τη δημοκρατία και το κράτος 
δικαίου είναι απλώς πολύ σημαντική, οπότε πρέπει να αποδεχτούμε αυτή την πρόκληση».

πηγή: Deutsche Welle

__________________________________________

(*) O Κώστας Αργυρός είναι έλληνας δημοσιογράφος στην DW. Ασχολείται κυρίως με ευρωπαϊκά, πολιτικά και κοινωνικά θέματα.

Μια Νέα Παγκόσμια Τάξη

     Από τη στιγμή που επανήλθε στην πολιτική σκηνή, ο Τραμπ ξεκαθάρισε ένα πράγμα: αυτή τη φορά δεν θα υπήρχε κανένας ενδοιασμός. Οι γραφειοκρατικοί περιορισμοί και οι εσωτερικοί διαχωρισμοί που μείωσαν την πρώτη του θητεία έχουν φύγει. Τώρα είναι ακριβής, αδίστακτος και αταλάντευτος.

Ahmed Charai*

Ο πόλεμος στην Ουκρανία οδηγεί σε μια σεισμική γεωπολιτική μετατόπιση, αναδιαμορφώνοντας την παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Στο επίκεντρό του βρίσκεται ο Ντόναλντ Τραμπ, ο πρωταθλητής του «Πρώτα η Αμερική» που διεκδικεί την κυριαρχία της Ουάσιγκτον με τους δικούς του όρους. Απέναντί ​​του, η Ευρώπη παραμένει παγιδευμένη στην αδράνεια των ψευδαισθήσεων της μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, παλεύοντας να προσαρμοστεί σε έναν κόσμο όπου η αμερικανική ηγεσία δεν είναι πλέον καλοπροαίρετη αλλά συναλλακτική, όχι πλέον συνεργατική αλλά απαιτητική. Η Κίνα περιμένει υπομονετικά την καταιγίδα.

Από τη στιγμή που επανήλθε στην πολιτική σκηνή, ο Τραμπ ξεκαθάρισε ένα πράγμα: αυτή τη φορά δεν θα υπήρχε κανένας ενδοιασμός. Οι γραφειοκρατικοί περιορισμοί και οι εσωτερικοί διαχωρισμοί που μείωσαν την πρώτη του θητεία έχουν φύγει. Τώρα είναι ακριβής, αδίστακτος και αταλάντευτος. Η διοίκησή του δεν είναι μια ομάδα αντιπάλων αλλά μια ομάδα πιστών, αφοσιωμένη στην εκτέλεση του οράματός του.

Ουκρανία: Η τέχνη της συμφωνίας

Όσον αφορά την Ουκρανία, ο Τραμπ απορρίπτει τον ηθικό απολυταρχισμό που ορίζει την ευρωπαϊκή ρητορική. Ενώ οι Βρυξέλλες πλαισιώνουν τον πόλεμο ως μια υπαρξιακή μάχη μεταξύ δημοκρατίας και τυραννίας, ο Τραμπ παρατήρησε ότι μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης της Ευρώπης στην Ουκρανία ήταν με τη μορφή δανείων εξασφαλισμένων έναντι των περιουσιακών στοιχείων της Ουκρανίας. Εν τω μεταξύ, η Ευρώπη αντιστάθμιζε τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας αυξάνοντας το εμπόριο φυσικού αερίου με τη Ρωσία. Αν στην πραγματικότητα οι Ευρωπαίοι αντιμετώπιζαν την Ουκρανία όχι ως αιτία αλλά ως στρατηγικό πλεονέκτημα — τότε θα το έκανε. Εάν η Ουάσιγκτον επενδύει 24 δισεκατομμύρια δολάρια ανά τρίμηνο στην πολεμική προσπάθεια του Κιέβου ενώ η Ευρώπη συνεισφέρει μόνο 15 δισεκατομμύρια δολάρια, τότε η Ουκρανία πρέπει να ανταποδώσει — όχι με αφηρημένη ευγνωμοσύνη, αλλά με απτές παραχωρήσεις όσον αφορά τους πόρους και τις βιομηχανικές συμφωνίες.

Για τον Τραμπ, η εξωτερική πολιτική δεν έχει να κάνει με αξίες. πρόκειται για μόχλευση. Δεν τον ενδιαφέρουν οι ατελείωτες στρατιωτικές αγκυλώσεις που δεν εξυπηρετούν τα αμερικανικά συμφέροντα. Υπό την ηγεσία του, η εποχή κατά την οποία η Ουάσιγκτον επωμιζόταν το βάρος της ευρωπαϊκής ασφάλειας ενώ οι Βρυξέλλες υπαγόρευαν διπλωματικούς όρους έχει τελειώσει. Η Αμερική του Τραμπ δεν είναι φύλακας - είναι μεσίτης. Και σε αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων, η Ευρώπη βρίσκεται υποβιβασμένη από στρατηγικό εταίρο σε παθητικό θεατή.

Οι αυξανόμενες εντάσεις στο εσωτερικό της G7, η παράλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διαμόρφωση της παγκόσμιας εμπορικής πολιτικής και η αδυναμία των Βρυξελλών να κατευθύνουν τις στρατηγικές αποφάσεις της Ουάσιγκτον δεν είναι απλές διαταραχές. Είναι τα συμπτώματα μιας ηπείρου που χάνει τη γεωπολιτική της βάση. Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν η Ευρώπη θα αντισταθεί στην αναδιάταξη του κόσμου από τον Τραμπ – είναι αν θα μπορέσει να προσαρμοστεί πριν γίνει άσχετο.

Μέση Ανατολή: Δύναμη και Ειρήνη

Η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση είναι από καιρό ένα δυσεπίλυτο παζλ, που διαμορφώθηκε από δεκαετίες πολέμου, μεταβαλλόμενες συμμαχίες και αποτυχημένη διπλωματία. Ωστόσο, κατά την πρώτη του θητεία, ο Τραμπ εκτέλεσε ένα αριστούργημα: τις Συμφωνίες του Αβραάμ. Ομαλοποιώντας τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και πολλών αραβικών κρατών, απέδειξε ότι τα οικονομικά κίνητρα θα μπορούσαν να επιτύχουν εκεί όπου οι παραδοσιακές ειρηνευτικές συνομιλίες είχαν αποτύχει. Το όραμά του —με επικεφαλής τον Τζάρεντ Κούσνερ— ήταν ένα ρεαλιστικό κράτος, στο οποίο η ευημερία αντικατέστησε την ιδεολογία ως κινητήρα της σταθερότητας.

Η στρατηγική του Τραμπ στη Μέση Ανατολή δεν ήταν παραδοσιακή διαμεσολάβηση. Αντίθετα, στόχευε να επαναπροσδιορίσει τη δυναμική της διαπραγμάτευσης, ξεφεύγοντας από τα μακροχρόνια πρότυπα των άλυτων πράξεων εξισορρόπησης. Με τη μεταφορά της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ, την αναγνώριση της ισραηλινής κυριαρχίας στα Υψίπεδα του Γκολάν και τη μόχλευση της διπλωματίας των συναλλαγών, η προσέγγισή του σηματοδότησε μια στροφή - από τις ΗΠΑ που επικεντρώθηκαν στην οικοδόμηση συναίνεσης σε μια ΗΠΑ που αναδιαμορφώνει τη δομή ισχύος της περιοχής με τους δικούς της όρους.

Ο Τραμπ κατανοεί ότι η διαρκής σταθερότητα απαιτεί περισσότερα από τις εκεχειρίες – απαιτεί την εξάρθρωση της Χαμάς και την ευρύτερη αποδυνάμωση των εξτρεμιστικών δικτύων. Για αυτόν, η ανοικοδόμηση της Γάζας δεν είναι μια πράξη ανθρωπιστικής καλής θέλησης, αλλά ένας στρατηγικός ελιγμός. Η ανασυγκρότηση θα έρθει, αλλά μόνο υπό συνθήκες που διασφαλίζουν ότι η Χαμάς —και η ιδεολογία που εκπροσωπεί— δεν θα μπορέσουν ποτέ ξανά να ασκήσουν επιρροή.

Η προσέγγιση του Τραμπ εκτείνεται πέρα ​​από τη στρατιωτική αντιπαράθεση. είναι ένας πόλεμος ενάντια στο κλίμα φόβου που πνίγει τον ανοιχτό λόγο, ακόμη και στη Δύση. Η απροθυμία ορισμένων κυβερνήσεων να καταδικάσουν τις θηριωδίες της 7ης Οκτωβρίου αντανακλά μια παράλυση που επιβάλλεται από ριζοσπαστικές ιδεολογίες. Η απάντηση του Τραμπ δεν θα είναι απλή καταδίκη. Θα είναι εκτελεστικές ενέργειες — κυρώσεις σε τρομοκρατικές οργανώσεις (ορισμένες από τις οποίες έχουν πολιτικούς κλάδους), οικονομικά δίκτυα και άτομα που υποστηρίζουν υλικώς την τρομοκρατία. Στόχος του δεν είναι μόνο να απελευθερώσει τους πληθυσμούς από τη λαβή του τρόμου, αλλά να απελευθερώσει τις κυβερνήσεις από τους περιορισμούς της πολιτικής δειλίας.

Κίνα: Ο αμφισβητίας

Μετά από οκτώ χρόνια προσαρμογής στις αποδιοργανωτικές πολιτικές του Τραμπ -ενισχύοντας την εγχώρια οικονομία της και ενισχύοντας τις συμμαχίες στον Παγκόσμιο Νότο- η Κίνα πιστεύει ότι μπορεί να αντιμετωπίσει μια άλλη ταραχώδη προεδρία των ΗΠΑ. Αλλά αυτή η εμπιστοσύνη μπορεί να είναι άστοχη.

Τα οικονομικά θεμέλια της Κίνας είναι όλο και πιο εύθραυστα. Το πρόβλημα της πλεονάζουσας παραγωγικής του ικανότητας αναγκάζει την αύξηση των εξαγωγών, προκαλώντας απώθηση σε όλο τον κόσμο. Η ανάπτυξη επιβραδύνεται και παρά την κυβερνητική παρέμβαση, μια πλήρης ανάκαμψη κάθε άλλο παρά εγγυημένη είναι – ανεξάρτητα από τις ενέργειες της Ουάσιγκτον. Ωστόσο, το Πεκίνο παραμένει πεπεισμένο ότι, ακόμη και αν η οικονομία του παραπατήσει, τα τέσσερα χρόνια του Τραμπ δεν θα το ωθήσουν σε μια πλήρη κρίση.

Το πιο σημαντικό, οι Κινέζοι ηγέτες βλέπουν την επιστροφή του Τραμπ ως ευκαιρία. Αν ακολουθήσει τις απειλές του - για εμπορική αποσύνδεση ή εδαφικές διαφορές - κινδυνεύει να επιταχύνει τη γεωπολιτική παρακμή της Αμερικής. Η μακροπρόθεσμη στρατηγική του Πεκίνου δεν αφορά αποκλειστικά τον ανταγωνισμό με την Ουάσιγκτον. πρόκειται για την αξιοποίηση αμερικανικών σφαλμάτων. Το όραμα του Σι Τζινπίνγκ για την άνοδο της Κίνας —που συχνά περιγράφεται ως «αλλαγές απαρατήρητες σε έναν αιώνα» — βασίζεται στην υπόθεση ότι η παγκόσμια ηγεσία των ΗΠΑ διαβρώνεται εκ των έσω.

Για την Κίνα, προτεραιότητα δεν είναι η άμεση αντιπαράθεση αλλά η αντοχή. Η στρατηγική της είναι να περιμένει την καταιγίδα, να απορροφήσει βραχυπρόθεσμο οικονομικό πόνο και να τοποθετηθεί για μακροπρόθεσμα γεωπολιτικά κέρδη. Στον λογισμό του Πεκίνου, ο Τραμπ μπορεί να μην αποτελεί εμπόδιο στην άνοδό του - μπορεί να είναι ο άθελος επιταχυντής.

Trump's World: A Test of Survival

Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν ασκεί απλώς την εξουσία - την αναδιαμορφώνει, την επιβάλλει και αναγκάζει τον κόσμο να προσαρμοστεί. Είτε στην Ευρώπη, την Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή ή την ευρύτερη παγκόσμια οικονομία, η μεθοδολογία του παραμένει η ίδια: ωμή βία, πραγματισμός και ψυχρός υπολογισμός των σχετικών ισορροπιών ισχύος.

Εάν η Ευρώπη θέλει να παραμείνει επίκαιρη, πρέπει να εγκαταλείψει τις ψευδαισθήσεις της για πολυμερή ισότητα και να αποδεχθεί τον νέο της ρόλο σε έναν κόσμο όπου η Αμερική δεν ηγείται πλέον με συναίνεση.

Εάν η Μέση Ανατολή επιδιώκει σταθερότητα, πρέπει να αγκαλιάσει την οικονομική ολοκλήρωση έναντι της αέναης σύγκρουσης. Εάν η Ουκρανία επιθυμεί να επιβιώσει, πρέπει να αναγνωρίσει ότι η αμερικανική βοήθεια θα έχει πάντα κόστος. Και αν η Κίνα βλέπει τον εαυτό της ως την επόμενη υπερδύναμη, πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να αντέξει τις οικονομικές και στρατηγικές πιέσεις μιας απρόβλεπτης προεδρίας Τραμπ.

Ο Τραμπ δεν κυβερνά με την παραδοσιακή έννοια. Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν ο κόσμος μπορεί να αντισταθεί στο όραμά του. Το ερώτημα είναι πώς κάθε έθνος θα περιηγηθεί την επιβίωσή του μέσα σε αυτό.

πηγή: jstribune.com

_____________________________________________

Ο Ahmed Charai, είναι ο εκδότης του Jerusalem Strategic Tribune και ο Διευθύνων Σύμβουλος ενός ομίλου πολυμέσων με έδρα το Μαρόκο. Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ατλαντικού Συμβουλίου, της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων, του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, του Ινστιτούτου Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής, του Κέντρου για το Εθνικό Συμφέρον και του Διεθνούς Συμβουλευτικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Ειρήνης των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η Ελλάδα ως εξαρτημένη καπιταλιστική χώρα

    Η εξάρτηση ως δεσπόζον ποιοτικό στοιχείο και ερμηνευτικό εξελίξεων, τάσεων και γενικών χαρακτηριστικών.

Το οικονομικό και πολιτικό σύστημα που επικρατεί στην Ελλάδα είναι ο καπιταλισμός. Η Ελλάδα είναι μια καπιταλιστική χώρα. Αυτό δεν είναι μια αφαίρεση, αλλά ένας προσδιορισμός της οικονομικής βάσης, των σχέσεων παραγωγής, του εποικοδομήματος που παράγεται πάνω σε αυτή τη βάση, και αλληλοτροφοδοτούνται για τη διαιώνιση και αναπαραγωγή των κυρίαρχων σχέσεων στην οικονομία και την πολιτική. 

Ρούντι Ρινάλντι*

Τι είναι η Ελλάδα ως χώρα; Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της; Ποια από αυτά είναι τα κυριότερα, αυτά που παίζουν σπουδαιότερο ρόλο;

Η Ελλάδα δεν ήταν ποτέ μια χώρα σαν αυτές του λεγόμενου Τρίτου κόσμου, μια κλασική αποικία, αλλά ούτε και μια ανεπτυγμένη καπιταλιστικά χώρα όπως άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Είχε μια «ενδιάμεση» θέση, ως χώρα με μέσο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού και με σημαντικές εξαρτήσεις από τις εκάστοτε Μεγάλες Δυνάμεις. Δεν υπήρξε ποτέ μια αποικιοκρατική δύναμη· η κρατική οντότητα γεννήθηκε μέσα από μια εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση ενάντια στον οθωμανικό ζυγό· ο πόλεμος σαν στοιχείο τη βρήκε πάντα μπλεγμένη (πόλεμος του 1897, Α΄ και Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, εκστρατεία της Ουκρανίας, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, 1940 και τριπλή κατοχή, εμφύλιος 1946-49, πόλεμος 1974 στην Κύπρο)· είναι χώρα που γνώρισε εθνικές καταστροφές (1922)· χώρα με ανώμαλο πολιτικό βίο, με διχασμούς, πραξικοπήματα, χούντες· χώρα-πεδίο ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων· χώρα όπου το μικρομεσαίο στοιχείο, η μικροπαραγωγή και η αυταπασχόληση είχαν μεγάλη έκταση· χώρα με εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση· χώρα υποδοχής μεταναστευτικών ροών· χώρα που γνώρισε μερικές οικονομικές χρεοκοπίες.

Κι όμως, όλα αυτά είναι κάπως περιγραφικά. Πρέπει να εντοπιστούν ορισμένες ποιότητες. Πρέπει να οικοδομηθούν-χτιστούν έννοιες και ένα πλαίσιο που να εξηγεί ή να τοποθετεί πιο πραγματικά το τι είναι η Ελλάδα του σήμερα, ποιος είναι ο σχεδιασμός ή το μοντέλο που εφαρμόζεται.

Το οικονομικό και πολιτικό σύστημα που επικρατεί στην Ελλάδα είναι ο καπιταλισμός. Η Ελλάδα είναι μια καπιταλιστική χώρα. Αυτό δεν είναι μια αφαίρεση, αλλά ένας προσδιορισμός της οικονομικής βάσης, των σχέσεων παραγωγής, του εποικοδομήματος που παράγεται πάνω σε αυτή τη βάση, και αλληλοτροφοδοτούνται για τη διαιώνιση και αναπαραγωγή των κυρίαρχων σχέσεων στην οικονομία και την πολιτική. Ο προσδιορισμός όμως «καπιταλιστική χώρα» δεν επαρκεί για να περιγράψει την πραγματικότητα της Ελλάδας και το πώς εξελίσσονται διάφορες διαδικασίες και γεγονότα. Ο προσδιορισμός της Ελλάδας ως «εξαρτημένης καπιταλιστικής χώρας» μας δίνει μια πιο ολοκληρωμένη έννοια, έναν καλύτερο προσδιορισμό της πραγματικότητας του οικονομικού – πολιτικού –κοινωνικού καθεστώτος της χώρας. Η έννοια «εξαρτημένη καπιταλιστική χώρα» μας βοηθά να αναλύσουμε καλύτερα την εξελισσόμενη πραγματικότητα και μας δίνει επαρκή «εργαλεία» ερμηνείας και αποκωδικοποίησης μιας σειράς από φαινόμενα και καταστάσεις που διέπουν και ορίζουν την ελληνική πραγματικότητα. Οι όροι «εξαρτημένη» και «καπιταλιστική» δεν είναι ισοβαρείς σε σημασία. Ο όρος «εξαρτημένη» έχει μια δεσπόζουσα σημασία για την ποιότητα του καπιταλισμού στην Ελλάδα, για το βάθος του, για τις ιδιαίτερες μορφές που αυτός εξελίσσεται, για τις κρίσεις που γνωρίζει, για το πολιτικό εποικοδόμημα που δημιουργείται και αναπαράγεται, για ολόκληρο το πολιτιστικό και ιδεολογικό πλέγμα που κυριαρχεί.

Ο «εκσυγχρονισμός» της εξάρτησης

Η εξάρτηση λοιπόν υπήρχε ως δομικό στοιχείο, αλλά ο καπιταλισμός εξελίσσεται, είναι πιο «κινητικός», πιο άμεσος και δημιουργεί διαρκώς νέα ποσοτικά δεδομένα. Για παράδειγμα, η ανάπτυξή του είναι βραχεία τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, η χώρα είναι κυρίως αγροτική. Μόλις στις αρχές του 1960 η βιομηχανική παραγωγή θα ξεπεράσει την αγροτική σε αξία στη διάρθρωση του ΑΕΠ. Στις δεκαετίες του 1960 και ’70 η Ελλάδα (μαζί με την Ιαπωνία) θα αναφέρεται ως μια χώρα του ΟΟΣΑ με τους πιο γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης (7% ετησίως), πορεία που θα ανακοπεί στο δίχρονο 1972-1974, όταν η χώρα θα γνωρίσει μια μεγάλη οικονομική κρίση. Από τότε δεν θα «πιαστούν» ξανά τέτοιοι ρυθμοί. Μεταπολεμικά, η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ελλάδα έγινε με ατμομηχανή το τρίπτυχο «οικοδομή – άδηλοι πόροι (κυρίως ναυτιλιακά εμβάσματα) – τουρισμός», με μια επιδοτούμενη και προστατευμένη κρατικά βιομηχανία και μια επιλογή από τις αρχές του 1960 για σύνδεση της χώρας με την ΕΟΚ. Πάνω σε αυτή τη βάση δημιουργήθηκαν νέα πρότυπα ζωής και κατανάλωσης, νέα στρώματα στις πόλεις (ειδικά στην Αθήνα) και διαφοροποιήσεις στην ύπαιθρο. Το ξένο κεφάλαιο είχε μια προνομιακή θέση σε νευραλγικούς τομείς της οικονομίας, ενώ δεν ήταν λίγες οι αποικιοκρατικού τύπου διεθνείς συμβάσεις και επενδύσεις σε διάφορους τομείς. Αυτά λίγο πολύ επισημαίνονταν και λέγονταν στους χώρους της Αριστεράς στις δεκαετίες του 1960 και ’70, το δε ΠΑΣΟΚ των πρώτων χρόνων (1974-81) στήριξε πολλές αναλύσεις, και κυρίως τη ρητορική του, σε αυτά τα στοιχεία.

Με τη Μεταπολίτευση όμως τίθενται οι βάσεις μιας μεγαλύτερης προσαρμογής και υπαγωγής της οικονομίας της χώρας προς τις ανάγκες και τις αναζητήσεις ή τα μοντέλα που επιβάλλει ο διεθνής καπιταλισμός, και δημιουργείται το πρότυπο του «εκσυγχρονισμένου μεταπρατισμού» ως το μοναδικό που μπορεί να ακολουθήσει η χώρα στις σύγχρονες συνθήκες. Η εξάρτηση «εκσυγχρονίζεται» κι αυτή, δηλαδή, πλάι σε κλασικές μορφές που είχε, αποκτά και νέα εργαλεία, νέες «εφαρμογές», με αποτέλεσμα να βαθαίνει ακόμα περισσότερο – ενώ δίνεται η αίσθηση ότι η χώρα συγκλίνει με πιο ανεπτυγμένες, ότι μετέχει στο κλαμπ των προηγμένων χωρών, ότι έχει ξεπεράσει την όποια καθυστέρησή της, ότι προλαβαίνει τα τρένα, τα ραντεβού και ανταποκρίνεται στις προκλήσεις κάθε νέας εποχής.

Η έννοια της εξάρτησης απαιτεί κι αυτή μια ορισμένη διευκρίνιση. Προϋποθέτει την παραδοχή (και φυσικά την ανάλυση) ότι δεν υπάρχουν ισομεγέθη ισοδύναμα κράτη και οικονομίες στον κόσμο, ότι η εξέλιξη του καπιταλισμού οδηγήθηκε ή και πραγματοποιήθηκε από ορισμένα ισχυρά κέντρα, ότι το πέρασμα στην εποχή του ιμπεριαλισμού και του μονοπωλιακού κεφαλαίου έγινε μέσα από την επιβολή άνισων σχέσεων ανάμεσα σε χώρες, ότι πέρα από ανοικτές αποικιοκρατικές σχέσεις, δημιουργήθηκε σωρεία και ποικιλία μορφών εξάρτησης πολλών χωρών από τα ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα. Προϋποθέτει την παραδοχή και την ανάλυση ότι μια χούφτα χωρών συγκεντρώνει τεράστια δύναμη και επιβάλλει όρους και κανόνες, καθορίζει τη διεθνή οικονομική πολιτική, ελέγχει παγκόσμιες αγορές, εκμεταλλεύεται εργατική δύναμη και πλουτοπαραγωγικές δυνάμεις σε διεθνές επίπεδο, μοιράζει τον κόσμο και τις αγορές, δημιουργεί τεράστια καρτέλ, ενώ αυτές οι χώρες ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την παγκόσμια οικονομία. Η αφαίρεση αυτού του στοιχείου από την παγκόσμια πραγματικότητα οδηγεί αναγκαστικά σε μια αντίληψη ότι οι εξελίξεις σε κάθε χώρα καθορίζονται αποκλειστικά από τις εσωτερικές αντιθέσεις, από την ταξική πάλη που διεξάγεται στο εσωτερικό τους – σαν ο κόσμος να αποτελείται από ένα γαλαξία ξεκομμένων εθνικών κοινωνικών σχηματισμών όπου οι αποφάσεις, οι κατευθύνσεις, η οικονομική ανάπτυξη, η εξωτερική πολιτική κ.λπ. αποτελούν ζητήματα μόνο ενός εσωτερικού συσχετισμού δυνάμεων. Σύμφωνα με αυτήν την «αριστερή» κριτική, η εξάρτηση θεωρείται μια έννοια ρετρό, μια έννοια που υποβαθμίζει τον ρόλο της ταξικής πάλης εντός κάθε ξεχωριστού κοινωνικού σχηματισμού. Πίσω από αυτή τη θεώρηση σχεδόν όλες οι καπιταλιστικές χώρες θα ακολουθήσουν την τάση διεθνοποίησης του κεφαλαίου και θα καταστούν κι αυτές ιμπεριαλιστικές χώρες, συμμετέχοντας στην «ιμπεριαλιστική αλυσίδα». Η Ελλάδα ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ ήδη έχει μια θέση σε αυτήν(*)…

Τι / Ποιους υπηρετούν οι ντόπιες ελίτ

Όταν λοιπόν λέμε ότι η Ελλάδα είναι μια εξαρτημένη καπιταλιστική χώρα, εννοούμε σαφώς ότι η εξάρτηση σημαδεύεται από τη σχέση που έχει η χώρα, η οικονομία, η πολιτική, η εξέλιξή της με τις επιδιώξεις, τους στόχους, τα συμφέροντα, τους μηχανισμούς, τα δίκτυα των Μεγάλων Δυνάμεων – εν προκειμένω των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, και πιο συγκεκριμένα σήμερα από τις ΗΠΑ και τις ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία κ.λπ.).

Σε όλους τους τομείς (οικονομία, πολιτική, δίκαιο, ένοπλες δυνάμεις, διεθνείς σχέσεις, κρατικός μηχανισμός, κυρίαρχη ιδεολογία, υλικοί ιδεολογικοί μηχανισμοί, πολιτισμός κ.λπ.) οι εξελίξεις και οι αναδιαρθρώσεις εντός της χώρας καθορίζονται πρωτίστως και κυρίως με βάση τις ανάγκες και τους σχεδιασμούς του διεθνούς μονοπωλιακού κεφαλαίου, τις εντολές των υπερεθνικών ολοκληρώσεων (π.χ. Ε.Ε.) και των μεγάλων ιμπεριαλιστικών χωρών. Όποιος αφαιρέσει –για οποιονδήποτε λόγο και κάτω από οποιαδήποτε ανάλυση– την ποιότητα της εξάρτησης, δεν μπορεί να διακρίνει και να εκτιμήσει τη σύγχρονη ιστορία και τις εξελίξεις στη χώρα μας μέχρι τις μέρες μας.

Η σχέση / ποιότητα «εξαρτημένη καπιταλιστική χώρα» διαμεσολαβείται εσωτερικά από μια μεγαλοαστική τάξη (τις αποκαλούμενες ελίτ) που υπηρετεί αυτό το σύστημα, πλουτίζει από τη διαιώνισή του, εξασκεί την ηγεμονία της βασιζόμενη σε αυτούς τους δεσμούς (και το διακηρύσσει εμφατικά: «ανήκομεν στη Δύση», «είμαστε η Δύση», «ισότιμο πλήρες μέλος της Ε.Ε.», «σωστή πλευρά της ιστορίας»). Και πάνω σε αυτό κτίζει τις απαραίτητες κοινωνικές συμμαχίες της, κυρίως με στρώματα της ανώτερης μεσαίας αστικής τάξης, και διαρθρώνει ολόκληρη την πολιτική ζωή, τη διοίκηση, το δίκαιο, τις εργασιακές σχέσεις, τα ΜΜΕ σύμφωνα με τις ανάγκες και τις προδιαγραφές του μοντέλου.

Ο ελληνικός κοινωνικός σχηματισμός καθορίζεται από τη σχέση / ποιότητα «εξαρτημένη καπιταλιστική χώρα», και ολόκληρο το πολιτικό πεδίο, το πολιτικό και πολιτειακό εποικοδόμημα έχει προσανατολιστεί στην υπηρέτηση αυτής της σχέσης: την υπηρετεί, τη διαιωνίζει, την αναπαράγει. Ο ελληνικός αστισμός, η ολιγαρχία στην Ελλάδα, ο πολιτικός κόσμος, ολόκληρο το κρατικό εποικοδόμημα δεν ανταποκρίθηκε, ούτε ανταποκρίνεται στον στόχο μιας αυτοδύναμης παραγωγικής δομής και παραγωγικής ανασυγκρότησης που να απαντά σε ανάγκες της κοινωνίας και της χώρας, Ούτε βεβαίως μπορεί να ακολουθήσει μια εθνικά ανεξάρτητη πολιτική κατεύθυνση.

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καπιταλισμού στην Ελλάδα

Ας δούμε όμως και την πλευρά «καπιταλιστική χώρα». Αυτό σημαίνει μια ορισμένη ανάπτυξη του καπιταλισμού στην οικονομία και μια κυριαρχία των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Στις τελευταίες δεκαετίες ενισχύθηκαν οι καπιταλιστικές σχέσεις, καθώς και ο μονοπωλιακός τομέας της οικονομίας. Οι υπηρεσίες απόκτησαν κεντρικότερο ρόλο, ενώ συνεχίστηκε η αποβιομηχάνιση και ο αφελληνισμός της οικονομίας, προωθήθηκε μια γενναία απολίπανση μεσαίων στρωμάτων και αυτοαπασχολούμενων και συρρικνώθηκε η αγροτική παραγωγή με βασική κατεύθυνση το κτύπημα της μικρής και μεσαίας αγροτιάς. Ο τραπεζικός τομέας, οι τηλεπικοινωνίες, οι μεταφορές, συγκεντρώθηκαν σε ισχυρούς ομίλους του πολυεθνικού κεφαλαίου, ενώ ο δανεισμός και το χρέος απόκτησαν κυρίαρχη θέση στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας και έγιναν ένα κύριο κανάλι της υπαγωγής και εξάρτησης της χώρας στο πολυεθνικό κεφάλαιο (ΕΚΤ, Δανειστές, «αγορές», οίκοι αξιολόγησης κ.λπ.).

Η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας σαν στρατηγική επιλογή βάθυνε διαδικασίες εξάρτησης. Στο όνομά της προωθήθηκαν αναδιαρθρώσεις οικονομικές, διοικητικές, κρατικές, αφαιρέθηκαν εργαλεία και θεσμοί οικονομικής κυριαρχίας, η οικονομία «διεθνοποιήθηκε», δηλαδή άνοιξε προς το διεθνές κεφάλαιο και τις αγορές. Πάνω σε αυτή τη βάση η Ελλάδα ακολούθησε πιστά όλες τις μεταβολές και τις προδιαγραφές των διεθνών οργανισμών και κέντρων. Τόσο όσον αφορά τις πολιτικές διαχείρισης της κρίσης και την επιβολή μεγάλων πακέτων λιτότητας, όσο και σαφείς οδηγίες για την «τριτοποίηση» της οικονομίας της χώρας (αποβιομηχανοποίηση, στροφή στις υπηρεσίες κάθε είδους) στο όνομα μεγάλων καμπανιών όπως «η πρόκληση του 1992», το τρένο της «μεταβιομηχανικής εποχής», και πρόσφατα η «πράσινη μετάβαση» και ο «ψηφιακός μετασχηματισμός».

Επομένως, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καπιταλισμού στην Ελλάδα, όπως η λειτουργία του ως διαμετακομιστικό κέντρο, ως μεταπρατικός χώρος, ως αγορά και έλεγχος κρίσιμων τομέων (ορυκτός πλούτος, ενέργεια), ως χώρα χαμηλού εργατικού κόστους και χώρα εξαγωγής μεταναστών προς τα κέντρα του καπιταλισμού, ακολουθείται πρακτικά μια πορεία προσαρμογών στις ανάγκες και την πορεία: α) της διεθνούς οικονομικής κρίσης και των μορφών εκδήλωσής της στην Ελλάδα, ή των επιπτώσεων που τα διεθνή της κύματα επιφέρουν στην Ελλάδα, και β) στις διαρκείς αναδιαρθρώσεις και τα προγράμματα που προβλήθηκαν από τα διεθνή κέντρα και έπρεπε να ακολουθηθούν από μικρές ή μεσαίες χώρες με μεγάλες διασυνδέσεις και εξαρτήσεις από τα διεθνή ισχυρά κέντρα.

Ο «εξευρωπαϊσμός» της χώρας σήμαινε μια ένταση και έναν εκσυγχρονισμό του μεταπρατικού υπεργολαβικού χαρακτήρα τομέων και επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Πολλές γεωπολιτικές ανάγκες και αλλαγές στον παγκόσμιο ενεργειακό τομέα και το παγκόσμιο εμπόριο απαιτούσαν αναγκαίες προσαρμογές της χώρας ως κυρίως διαμετακομιστικού κόμβου, όπως λιμάνια, αεροδρόμια, logistics, και άρα αλλαγές σε υποδομές, μεταφορές, τηλεπικοινωνίες, και παράλληλα μια εξειδίκευση υπηρεσιών με μια προνομιακή θέση του «τουριστικού προϊόντος». Σε μια στιγμή, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, την εποχή του Σημιτισμού, είχαν καλλιεργηθεί αυταπάτες για μια νέα Μεγάλη Ιδέα της σύγχρονης Ελλάδας: «Είσοδος στο ευρώ – Ολυμπιάδα 2004 – Εξόρμηση στο Βαλκανικό Ελντοράντο». Ήδη το χρέος είχε θεριέψει, το ισοζύγιο εισαγωγών εξαγωγών ήταν μονίμως αρνητικό και διευρυνόταν, η κρίση έδειχνε τα δόντια της και πολλά πρόδρομα σημάδια της σε διάφορες χώρες, και σε χώρες όπως η Αργεντινή είχαμε ήδη χρεοκοπίες της οικονομίας. Σε λίγο θα έρχονταν και η σειρά της Ελλάδας με τη Χρεοκοπία του 2010, τα μνημόνια και ό,τι ακολούθησε.

Χρεοκοπία, εκχώρηση κυριαρχίας και ευθυγραμμίσεις

Αυτή είναι γνήσιο παιδί του εξαρτημένου καπιταλιστικού χαρακτήρα της χώρας, γνήσιο παιδί του «εκσυγχρονισμένου μεταπρατισμού». Γιατί μπορεί η κρίση να ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και μετά να επεκτάθηκε στην Ευρώπη, αλλά οι επιπτώσεις της δεν ήταν ίδιες για κάθε χώρα. Ούτε οι μορφές εκδήλωσής της σε κάθε χώρα, ούτε τα τραντάγματα που δημιουργήθηκαν ήταν ίδια στις ισχυρές ιμπεριαλιστικές χώρες και στις εξαρτημένες καπιταλιστικές χώρες, και ιδιαίτερα σε μια χώρα σαν την Ελλάδα – όπου μια άρχουσα τάξη έκανε ό,τι μπορούσε για να οδηγηθούμε στη χρεοκοπία και, αφού φτάσαμε σε αυτήν, φρόντισε να «παραχωρήσει» περισσότερη κυριαρχία στους Δανειστές και να μετατρέψει τη χώρα σε μια αποικία νέου τύπου. Αλλά και οι «λύσεις» που εφαρμόστηκαν με άμεση παρέμβαση των διεθνών κέντρων στην Ελληνική Χρεοκοπία του 2010 είχαν μια εξόφθαλμη επιβολή και παραπέρα γιγάντωση και εμβάθυνση της εξάρτησης της χώρας. Από τότε έχουμε ένα νέο καθεστώς στην Ελλάδα: καθεστώς επιτήρησης, ελέγχου, καθεστώς υποβάθμισης της χώρας σε μισοαποικία του διεθνούς κεφαλαίου, των Δανειστών, της Τρόικας, καθεστώς που μοιάζει με αυτά του «Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου» προηγούμενων δεκαετιών, ή με καθεστώτα σε κατεχόμενες χώρες μετά από πολέμους. Αυτές τις αλήθειες τις καταλαβαίνει και τις αισθάνεται κάθε λαϊκός άνθρωπος (και αυτό φάνηκε περίτρανα την περίοδο 2010-2015), αλλά δεν μπορούν να τις «πιάσουν», να τις αισθανθούν αναλυτές, διανοούμενοι ή και φορείς της Αριστεράς…

Υπάρχει όμως και μια πολιτική διάσταση της ποιότητας «εξάρτηση». Εκχώρηση κυριαρχίας σε άλλα κέντρα, επομένως μείωση της κυριαρχίας της χώρας, προσαρμογή σε μεγάλους γεωπολιτικούς αναδασμούς ακόμα και σε βάρος της κυριαρχίας της χώρας: Διάλυση Βαλκανίων, πόλεμος Γιουγκοσλαβίας, παράδοση Οτσαλάν, Ίμια – Μαδρίτη – Ελσίνκι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, εγκατάλειψη της Κύπρου και υποστήριξη του Σχεδίου Ανάν-Μπους που ο κυπριακός λαός απέρριψε με δημοψήφισμα το 2004, συμμετοχή σε αποστολές του ΝΑΤΟ (Κόσοβο, Αφγανιστάν κ.λπ.), εξοπλιστικά προγράμματα και μετατροπή της χώρας σε ορμητήριο ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, επέκταση των βάσεων σε Σούδα, Αλεξανδρούπολη, Λάρισα, αλλαγή προσανατολισμού απέναντι στις αραβικές χώρες και πλήρης στήριξη του Ισραήλ, ενεργή συμμετοχή στον πόλεμο της Ουκρανίας με αποστολή στρατιωτικού υλικού και αποστρατιωτικοποίηση νησιών Ανατολικού Αιγαίου, ψήφιση όλων των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας και ανάδειξη της χώρας αυτής σε εχθρό της Ελλάδας, προθυμία να ανταποκριθεί σε ό,τι ζητηθεί για να βρίσκεται «στη σωστή πλευρά της ιστορίας». Όλα αυτά εντελώς φανερά, διακηρυγμένα και επίσημα. Διότι υπάρχει και μια άλλη πλευρά, λιγότερο ορατή: η δράση των Πρεσβειών και των πρέσβεων, τα ειδικά κλιμάκια και οι άνθρωποι που έχουν επαφές με υπηρεσίες, κι όλο το πλέγμα σχέσεων τέτοιου επιπέδου…

Η ιδεολογική επίθεση στη θέση περί εξαρτημένου χαρακτήρα της Ελλάδας έχει μακρά ιστορία μέσα στην 50ετία της Μεταπολίτευσης, και θα ασχοληθούμε με αυτήν παρακάτω. Απλά σημειώνουμε πως η αστική και η αριστερή οπτική συγκλίνουν με περίεργο τρόπο, θέλοντας να απαλλαγούν από την ποιότητα «εξάρτηση». Για προφανείς λόγους η αστική οπτική, για ιδεολογικούς λόγους (αλλά και για 
λόγους προσαρμογής και ενσωμάτωσης) η Αριστερά.

πηγή: edromos.gr

______________________________________________

(*) Ο Ρούντι Ρινάλντι είναι εκδότης του Δρόμου της ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ, συγγραφέας και αρθρογράφος - πολιτικός αναλυτής. Υπήρξε επικεφαλής της πολιτικής ομάδας και των εκδόσεων Α/συνέχεια, στη συνέχεια της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Ελλάδας (ΚΟE) που συμμετείχε ως τάση στον Συνασπισμό της Ριζοσπαστικής Αριστεράς - ΣΥΡΙΖΑ. Διετέλεσε μέλος της ΚΕ της ΠΓ του ΣΥΡΙΖΑ, όργανα από τα οποία παραιτήθηκε τον Ιούλιο του 2015, διαφωνώντας με τις επιλογές της τότε ηγεσίας.

Στο μυαλό του Ντόναλντ Τραμπ

    Δεν είναι απλό να επιχειρήσει να μπει κανείς στο μυαλό του Αμερικανού προέδρου, αλλά τουλάχιστον μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο να δεχτεί ως δεδομένο ότι είναι μάταιο να αναζητά λογική στις αποφάσεις του και, ακόμα περισσότερο, να ελπίζει σε λελογισμένες επόμενες αντιδράσεις του....

 Κώστας Αργυρός

Ο ατλαντισμός ως δόγμα, η τυφλή πίστη στην αγορά, το δέος απέναντι στη μοναδική υπερδύναμη, όλα αυτά κλονίζονται χάρις στον Αμερικανό πρόεδρο, που σκουντάει την Ευρώπη από τον καναπέ. Σχόλιο του Κώστα Αργυρού.

Το περασμένο Σάββατο η ελβετική «Neue Zürcher Zeitung» σε πρωτοσέλιδη ανάλυσή της αποφαινόταν ότι «η τρέλα στην πολιτική είναι κάτι το συνηθισμένο», αναφερόμενη στις αλλόκοτες αποφάσεις του Ντόναλντ Τραμπ, οι οποίες δεν αποτελούν σπάνια εξαίρεση. Γράφει χαρακτηριστικά ότι η πολιτική είναι παιχνίδι ανταλλαγής ανάμεσα στους κυβερνώντες και τους κυβερνώμενους και ο παραλογισμός μόνιμος συνοδός της πολιτικής, συχνά υπόσχεται μεγαλύτερα κέρδη από τη λογική. Aνέφερε και σχετικά παραδείγματα.

Αυτό μπορεί να μην είναι ακριβώς παρήγορο, αλλά ίσως να είναι μια καλή αφετηρία για να προσπαθήσουν οι αναστατωμένοι Ευρωπαίοι να βρουν έναν κοινό τρόπο αντιμετώπισης των κινήσεων και των προκλήσεων του Αμερικανού προέδρου.

Δεν είναι απλό να επιχειρήσει να μπει κανείς στο μυαλό του Αμερικανού προέδρου, αλλά τουλάχιστον μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο να δεχτεί ως δεδομένο ότι είναι μάταιο να αναζητά λογική στις αποφάσεις του και, ακόμα περισσότερο, να ελπίζει σε λελογισμένες επόμενες αντιδράσεις του. Ωστόσο, κάποια χρήσιμα συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν, ή μάλλον είναι ζωτικά αναγκαίο να υπάρξουν.

Ρήγμα στον διατλαντισμό

Οι περισσότεροι αναλυτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο Τραμπ βλέπει πλέον την Ευρώπη ως ανταγωνιστή, αν όχι και σαν εχθρό. Αυτό είναι ένα βαθύ ρήγμα στη λογική του διατλαντισμού, που θεωρείτο περίπου ως αξίωμα, ένα ακλόνητο δόγμα της μεταπολεμικής εποχής. Είναι μια κοσμογονική αλλαγή, που υποχρεώνει τις ηγεσίες της Ευρώπης να εγκαταλείψουν την τακτική να τρέχουν πάντα πίσω από αποφάσεις των ΗΠΑ. Η ΕΕ οφείλει πλέον να αναπτύξει μια δική της στρατηγική, που δεν θα έχει ως πρώτο μέλημα να ευχαριστήσει τον Θείο Σαμ, φοβούμενη την οργή του.

Η ελίτ της Ευρώπης έκανε το λάθος να αγνοήσει τα σημάδια που έστειλε η εισβολή στο Καπιτώλιο τον Ιανουάριο του 2021, όταν ξεκίνησε μέσα στις ίδιες τις ΗΠΑ μια συζήτηση που μιλούσε για μια εξαιρετικά πολωμένη αμερικανική κοινωνία στα πρόθυρα ενός ιδιότυπου εμφυλίου πολέμου. Πόσο ατράνταχτος και αξιόπιστος μπορεί να είναι ένας τέτοιος σύμμαχος;

Η ΕΕ ακολούθησε τις επιλογές Μπάιντεν στο Ουκρανικό και τώρα βρίσκεται ξεκρέμαστη. Θεώρησε ευλογία και για την ίδια τα τεράστια «πακέτα» 4 τρισεκατομμυρίων στήριξης της αμερικανικής οικονομίας του Τζο Μπάιντεν για υποδομές, καθαρή ενέργεια και εγχώρια μεταποίηση. Όμως και αυτά, σε τελευταία ανάλυση, δεν ήταν παρά μια επιλογή σε πνεύμα προστατευτισμού.

Και όποιος θεωρεί ότι ο ατλαντισμός «χωρίς πώς και γιατί» και η ρωσοφοβία αρκούν ως συγκολλητική ουσία για ένα μακρόπνοο ευρωπαϊκό σχέδιο δυσκολεύεται ήδη να πείσει και τους υπόλοιπους για την πεποίθησή του.

Μια αυτοκρατορία σε παρακμή;

Αυτός ο πακτωλός χρημάτων δεν αντέστρεψε πάντως το κλίμα στην αμερικανική κοινωνία, ούτε αναχαίτισε την τεράστια διόγκωση της λαϊκής δυσαρέσκειας που χάρισε μια σαρωτική νίκη στον Τραμπ. Αν θέλει να δει κανείς ψύχραιμα πίσω από αυτές τις κινήσεις, αν προσπαθήσει να εξηγήσει τις παρορμητικές και αντικρουόμενες αποφάσεις του Τραμπ, ίσως να καταλήξει ότι δεν είναι παρά ένα δείγμα πανικού απέναντι σε μια κατάσταση που θα μπορούσε να ερμηνευθεί και ως δείγμα παρακμής μιας οικονομίας με τεράστια δομικά προβλήματα.

Ούτε οι Ρεπουμπλικάνοι, ούτε οι Δημοκρατικοί δείχνουν να έχουν κάποια μαγική λύση απέναντι σε αυτή τη φθίνουσα πορεία και βλέπουν ως διέξοδο έναν πόλεμο μέχρις εσχάτων απέναντι στην απειλητικά ανερχόμενη Κίνα. Αυτό είναι το επόμενο μεγάλο δίλημμα για τους Ευρωπαίους, που καλούνται να αποφασίσουν αν θα ακολουθήσουν τις ΗΠΑ σε αυτή τη συγκρουσιακή πορεία ή αν είναι σε θέση να χαράξουν μια αυτόνομη πορεία, που θα μπορούσε να έχει και έναν χαρακτήρα «κυανόκρανου» σε αυτόν τον εμπορικό πόλεμο. Προς το παρόν και αυτοί αντιδρούν σπασμωδικά και αμήχανα. Αλλά απλώς αντιδρούν. Δεν δρουν.

Ο μύθος του επιχειρηματία πολιτικού

Υπάρχει μια ακόμα εξαιρετικά ευαίσθητη λεπτομέρεια που αξίζει να δουν οι Ευρωπαίοι. Όπως σημείωνε και η Ουλρίκε Χέρμαν, «μπαρουτοκαπνισμένη» Γερμανίδα οικονομική συντάκτρια στο τελευταίο τεύχος της Le Monde Diplomatique, «μέσα σε τρεις μόνο μήνες κατέρρευσε η ψευδαίσθηση ότι οι υπερπλούσιοι γνωρίζουν πώς λειτουργεί η οικονομία».

Συνολικά, στις μέρες μας προβάλλεται συχνά η άποψη από νεοφιλελεύθερους πολιτικούς -και όχι μόνο- ότι οι επιχειρηματίες ξέρουν πώς να τρέξουν μια οικονομία, όπως μια επιχείρηση. Αποδεικνύεται ότι αυτό που ξέρουν επιχειρηματίες, όπως ο Τραμπ, είναι πώς να επηρεάζουν την πολιτική προς δικό τους όφελος. Οι κρατικές παρεμβάσεις μοιάζουν στα μάτια τους πολύ αποτελεσματικότερες από το «αόρατο χέρι της αγοράς». Απλώς ο Αμερικανός πρόεδρος επιχειρεί να… εξελίξει τον παρεμβατισμό με έναν χοντροκομμένο, χυδαίο τρόπο.

Ωστόσο, πολιτικοί όπως ο Φρίντριχ Μερτς, που αρέσκεται να προβάλλει το πέρασμά του από τον χώρο της οικονομίας ως σημαντικό προσόν και ίσως και ως το κλειδί για να καταφέρει να βρει κοινή γλώσσα με τον Τραμπ, θα έκανε καλά να αφήσει στην άκρη τέτοιου είδους επιχειρήματα, αλλά και προφητείες, που μπορεί αύριο να γυρίσουν εναντίον του.

πηγή: Deutsche Welle

__________________________________________

O Κώστας Αργυρός  είναι δημοσιογράφος στην DW. Ασχολείται κυρίως με ευρωπαϊκά, πολιτικά και κοινωνικά θέματα.

Η φθίνουσα ακμή της Αμερικής: φυγή κεφαλαίων, δασμοί και αποδολαριοποίηση

    Η οικονομική πολιτική του Τραμπ για δεύτερη θητεία έχει διπλασιάσει την κοσμοθεωρία που βλέπει το εμπόριο ως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος και τους δασμούς ως ένα εργαλείο αμβλείας δύναμης για τη διεκδίκηση μόχλευσης.

Η παγκόσμια οικονομική τάξη μετατοπίζεται και το κεφάλαιο ψηφίζει με τα πόδια του. Την περασμένη εβδομάδα, γίναμε μάρτυρες ενός κύματος φυγής κεφαλαίων από τις χρηματοπιστωτικές αγορές των ΗΠΑ που προκλήθηκε από την επιθετική κλιμάκωση των δασμών από την κυβέρνηση Τραμπ. Οι αγορές μετοχών και ομολόγων ξεπούλησαν καθώς οι επενδυτές αφομοίωσαν τις συνέπειες μιας ανανεωμένης ατζέντας προστατευτισμού - και ακόμη και η επακόλουθη αναβολή 90 ημερών των δασμών εκτός Κίνας δεν έκανε τίποτα για να αντιστρέψει τη ζημιά. Η απλή ανακοίνωση τέτοιων σαρωτικών εμπορικών μέτρων έχει ήδη προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στο κλίμα της αγοράς και τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη μια ευρύτερη επαναξιολόγηση: εξακολουθούν να είναι οι ΗΠΑ ασφαλές και στρατηγικό μέρος για επενδύσεις;

Η απάντηση, όλο και περισσότερο, φαίνεται να είναι αρνητική.

Η οικονομική πολιτική του Τραμπ για δεύτερη θητεία έχει διπλασιάσει την κοσμοθεωρία που βλέπει το εμπόριο ως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος και τους δασμούς ως ένα εργαλείο αμβλείας δύναμης για τη διεκδίκηση μόχλευσης. Αλλά στην πραγματικότητα, αυτά τα μέτρα λειτουργούν ως φόρος τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τους παραγωγούς των ΗΠΑ. Τα πρόσφατα ανακοινωθέντα τιμολόγια -με ευρεία βάση και τιμωρητικά- έχουν αρχίσει να αυξάνουν το κόστος εισροών, να νεφελώνουν την ορατότητα των εταιρικών κερδών και να τροφοδοτούν τις πληθωριστικές πιέσεις. Σε συνδυασμό με την ήδη αυστηρή πολιτική της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, οι ΗΠΑ πλησιάζουν επικίνδυνα σε ένα στασιμοπληθωριστικό περιβάλλον: υποτονική ανάπτυξη σε συνδυασμό με επίμονο πληθωρισμό. Αυτό είναι το χειρότερο δυνατό μείγμα για τους επενδυτές και οι αγορές έχουν ανταποκριθεί ανάλογα.

Αυτή η μετατόπιση δεν αφορά μόνο τα οικονομικά — έχει να κάνει με την αξιοπιστία. Για δεκαετίες, οι Ηνωμένες Πολιτείες κάθονταν στην κορυφή της παγκόσμιας αλυσίδας αξίας, εξάγοντας υπηρεσίες, πνευματική ιδιοκτησία και βιομηχανίες υψηλής ποιότητας, ενώ εισήγαγαν φθηνά αγαθά που κρατούσαν υπό έλεγχο τις τιμές καταναλωτή. Ήταν ένα σύστημα που επιβράβευσε την αμερικανική καινοτομία και επιχειρηματικότητα ενώ αγκυροβόλησε το δολάριο ΗΠΑ ως το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Αλλά αυτό το σύστημα βασιζόταν στο άνοιγμα, τους κανόνες και την προβλεψιμότητα. Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι το ξετύλιγμα αυτού του συμπαγούς.

Ακόμη και πριν από αυτό το τελευταίο δασμολογικό σοκ, οι αμερικανικές αγορές είχαν χαμηλότερες επιδόσεις από τις αντίστοιχες διεθνείς τους. Οι επενδυτές προσαρμόζονται σταδιακά σε μια νέα πραγματικότητα όπου η Αμερική, κάποτε παγκόσμιος σημαιοφόρος για ανοιχτές αγορές και σταθερή διακυβέρνηση, λειτουργεί όλο και περισσότερο με μια εσωστρεφή, ασταθή οικονομική στάση. Η «Αμερική του Τραμπ» έχει φτάσει να συμβολίζει την αβεβαιότητα, τον εξαναγκασμό και τη θεσμική πίεση. Και οι επενδυτές αναβαθμονομούν αναλόγως.

Το ευρώ έχει αναδειχθεί ως ο μεγαλύτερος ωφελούμενος αυτής της επαναξιολόγησης στις αγορές συναλλάγματος. Την περασμένη εβδομάδα, σημείωσε τα ισχυρότερα κέρδη μεταξύ των βασικών νομισμάτων και το τρίτο μεγαλύτερο στην ιστορία —όχι λόγω της αναζωπύρωσης της ευρωζώνης, αλλά επειδή αποτελεί πλέον τη μόνη αξιόπιστη εναλλακτική λύση έναντι του δολαρίου ΗΠΑ στα χαρτοφυλάκια αποθεματικών. Οι επιλογές για τις παγκόσμιες κεντρικές τράπεζες και τα κρατικά ταμεία περιορίζονται: συνεχίστε να βασίζεστε σε ένα σύστημα δολαρίων που καθοδηγείται από παρορμητική εμπορική πολιτική και τιμωρητικούς δασμούς ή διαφοροποιηθείτε σε ένα νομισματικό μπλοκ που, αν και ατελές, εξακολουθεί να δίνει προτεραιότητα σε πλαίσια βασισμένα σε κανόνες και συντονισμό πολιτικών.

Η βαθύτερη επίπτωση αυτών των αλλαγών είναι η εξής: οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να μην είναι πλέον σε θέση να εισπράττουν το «υπερβολικό προνόμιο» της υπερβολικής απόδοσης των επενδύσεων. Για δεκαετίες, οι επενδυτές ήταν πρόθυμοι να δεχτούν χαμηλότερες αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων και υψηλότερες αποτιμήσεις σε αμερικανικές μετοχές επειδή θεωρούσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μοναδικά ασφαλείς, ρευστοποιημένες και στρατηγικά κυρίαρχες. Αλλά αυτές οι υποθέσεις αμφισβητούνται τώρα. Εάν οι επενδυτές πρέπει να αποτιμήσουν την επίμονη αστάθεια των πολιτικών, τις εμπορικές τριβές και την αποδυνάμωση της θεσμικής αξιοπιστίας, θα απαιτήσουν υψηλότερο ασφάλιστρο κινδύνου για να κατέχουν περιουσιακά στοιχεία των ΗΠΑ.

Αυτό είναι ένα επικίνδυνο μέρος για μια χώρα που βασίζεται σε παγκόσμιο κεφάλαιο για να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματα, να στηρίξει το νόμισμά της και να εδραιώσει τη γεωπολιτική της επιρροή. Μια μειωμένη όρεξη για περιουσιακά στοιχεία των ΗΠΑ θα μπορούσε να σημαίνει υψηλότερο κόστος δανεισμού, διαρκή αδυναμία του δολαρίου και αντιστροφή της μεταπολεμικής τάξης με την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες έθεσαν τους κανόνες και άλλες ακολουθούσαν.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τι διακυβεύεται. Η διάβρωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών δεν αφορά μόνο τα κέρδη αυτού του τριμήνου ή τον πληθωρισμό του επόμενου μήνα. Πρόκειται για τη θεμελιώδη αφήγηση της αμερικανικής αξιοπιστίας. Η αυτοπεποίθηση, όταν χαθεί, είναι δύσκολο να ανακτηθεί.

Η διοίκηση μπορεί να ισχυριστεί ότι υπερασπίζεται την αμερικανική βιομηχανία. Στην πραγματικότητα, υπονομεύει τις συνθήκες που επέτρεψαν στην αμερικανική βιομηχανία —και στις αμερικανικές αγορές— να κυριαρχούν για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Εάν αυτή η τροχιά συνεχιστεί, η ζημιά δεν θα είναι κυκλική. Θα είναι δομικό. Και ο υπόλοιπος κόσμος, όπως υποδηλώνουν οι ροές κεφαλαίων της περασμένης εβδομάδας, ήδη προετοιμάζεται για το επόμενο.

Ιγκόρ Ντεσιάτνικοφ / geopoliticalmonitor.com

Ο Ιγκόρ Ντεσιάτνικοφ (Igor Desyatnikov) είναι μεταπτυχιακός φοιτητής στο Τμήμα Διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, όπου ειδικεύεται στη Διεθνή Ασφάλεια, την Ανατολική Ευρώπη, τα μετασοβιετικά κράτη και τις διατλαντικές σχέσεις. Πριν από την επίσημη εκπαίδευσή του στη διεθνή ασφάλεια και τις εξωτερικές υποθέσεις, πέρασε πάνω από δύο δεκαετίες ως διαχειριστής κεφαλαίων που δραστηριοποιείται σε παγκόσμιες μακροοικονομικές αγορές, επιβλέποντας στρατηγικές στενά συνδεδεμένες με μακροοικονομικές και εξωτερικές πολιτικές κορυφαίων οικονομιών.

H αντιρωσική υστερία και το colpo grosso των Γερμανών

    Στην υστερία αυτή πρωταγωνιστούν προβεβλημένα πολιτικά πρόσωπα (χαρακτηριστικά παραδείγματα η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και η Κάγια Κάλλας) και η πλειονότητα των διεθνών ΜΜΕ της Δύσης...

Γιώργος Παπανικολάου*

Πακτωλό έως τρισεκατομμυρίων ευρώ, με δανεικά, δηλώνουν ότι προτίθενται να δαπανήσουν Κομισιόν και ευρωπαϊκές χώρες προκειμένου να ενισχύσουν την άμυνα, χωρίς όμως να έχει καταστρωθεί, έστω στοιχειωδώς, κοινή αμυντική και εξωτερική πολιτική. Θέλει και μπορεί η Ευρώπη να γίνει παγκόσμια στρατιωτική δύναμη; Ή απλώς να αντιμετωπίσει απειλές σε κάποια σύνορά της;

Το κάρο μπήκε μπροστά από το άλογο, διότι κυριαρχεί μια αντιρωσική υστερία, με επίκεντρο την Ουκρανία, που εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα, ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού: Τους νεο-ιδεολόγους «γκλομπαλιστές», που βλέπουν τον κόσμο μέσα από ένα μανιχαϊστικό πρίσμα επικράτησης της δημοκρατικής Δύσης απέναντι στα αυταρχικά καθεστώτα.

Εξαιτίας αυτής της αντίληψης, μια χούφτα κρατών που έχουν ιστορικούς λόγους να φοβούνται τη ρωσική αρκούδα, κατάφεραν να επιβάλουν τη δική τους ατζέντα, μετατρέποντας ένα υπαρκτό ζήτημα αμυντικής αλληλεγγύης, σε δήθεν «υπαρξιακό» πρόβλημα της Ευρώπης.

Στην υστερία αυτή πρωταγωνιστούν προβεβλημένα πολιτικά πρόσωπα (χαρακτηριστικά παραδείγματα η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και η Κάγια Κάλλας) και η πλειονότητα των διεθνών ΜΜΕ της Δύσης, που πριν 2-3 χρόνια μάς έλεγαν ότι η Ρωσία καταρρέει και ότι χρησιμοποιεί τσιπάκια από… πλυντήρια στα οπλικά της συστήματα.

Τώρα, μας λένε ότι είναι πανίσχυρη και θα καθυποτάξει την Ευρώπη, παρά τις ασύλληπτες ανθρώπινες και υλικές απώλειες που, όπως οι ίδιοι υποστηρίζουν, έχει υποστεί στην Ουκρανία!

Εξοπλισμοί, δανεικά και νέα… λιτότητα

Αυτός ο λεκτικός παροξυσμός, όμως, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα καταλήξει σε αντίστοιχου επιπέδου εξοπλισμούς. Τουλάχιστον όχι χωρίς μεγάλες κοινωνικές θυσίες.

Όσοι νομίζουν ότι λόγω της περίφημης ρήτρας διαφυγής, οι αγορές ομολόγων θα παρακολουθήσουν αδιάφορα την εκτόξευση του χρέους και των ελλειμμάτων σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία ή το Βέλγιο, μάλλον κάνουν λάθος, όπως έχει ήδη αρχίσει να φαίνεται.

Ενδεικτικό και το ότι μόλις την περασμένη Παρασκευή, ο διεθνής οίκος DBRS έσπευσε να υποβαθμίσει τις προοπτικές αξιόχρεου της Γαλλίας, επικαλούμενος την επερχόμενη αύξηση στρατιωτικών δαπανών.

Σε αυτή τη φάση βέβαια, υπερπροβάλλονται τα δισεκατομμύρια και τρισεκατομμύρια των δαπανών. Οι περικοπές και τα προγράμματα… λιτότητας (που ήδη συζητούνται) θα εμφανιστούν πλήρως σε δεύτερο χρόνο, με ό,τι αυτό θα σημαίνει για την περαιτέρω άνοδο των αντισυστημικών σχηματισμών.

Για αυτό και δεν θα είναι έκπληξη αν αρκετές χώρες της Ευρώπης φροντίσουν να αποφύγουν τον άκρατο εξοπλισμό, υπέρ μιας λελογισμένης αύξησης, προκειμένου να διασώσουν κάπως τις εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες. Δεν είναι όλοι πρόθυμοι να πυροβολήσουν τα πόδια τους για χάρη ιδεοληψιών.

Το colpo grosso της «νέας» Γερμανίας

Σε όλη αυτή την υπόθεση, όμως, υπάρχει μια μεγάλη εξαίρεση. Η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομικά και πληθυσμιακά χώρα της ΕΕ. Δείγμα της οικονομικής της ισχύος είναι ότι το ΑΕΠ της το 2024 υπολογίζεται σχεδόν 50% μεγαλύτερο από αυτό της δεύτερης ισχυρότερης χώρας, της Γαλλίας, και διπλάσιο από αυτό της τρίτης στη σειρά Ιταλίας, παρά την αναπτυξιακή στασιμότητα που υπέστη τα τελευταία χρόνια.

Επίσης είναι η μόνη μεγάλη οικονομία της Ευρώπης που δεν είναι υπερδανεισμένη (χρέος περίπου 62,5% του ΑΕΠ). Έτσι, καταργώντας το συνταγματικό φρένο χρέους για τις δαπάνες υποδομών και άμυνας, θα υλοποιήσει ένα τεράστιο πρόγραμμα, ύψους 500 δισ. ευρώ στις υποδομές κι έως άλλα τόσα για την άμυνά της.

Τα 500 δισ. για την άμυνα, σημειώνουμε, ισοδυναμούν με… 10 φορές τον αμυντικό προϋπολογισμό που είχε το 2023. Η Γερμανία, επικαλούμενη κι εκείνη τον «ρωσικό κίνδυνο», εμφανίζεται έτοιμη να επανεξοπλιστεί μέχρι τα δόντια. Και είναι η μόνη μεγάλη χώρα της Ευρώπης που πράγματι μπορεί να το κάνει, χωρίς να ρισκάρει ασύμμετρα την οικονομική της σταθερότητα.

Είναι όμως «επαρκής αιτιολογία» η ρωσική απειλή; Στα χρόνια του ψυχρού πολέμου με τη Σοβιετική Ένωση, η Δυτική Γερμανία είχε να αντιμετωπίσει την απειλή 350.000 στρατιωτών της ΕΣΣΔ, με χιλιάδες άρματα και αεροσκάφη στο έδαφος της Ανατολικής Γερμανίας, έτοιμων να ξεχυθούν από την πεδιάδα της Φούλντα, σε όλο το έδαφός της.

Η άλλη όψη της γερμανικής «στρατικοποίησης»

Σήμερα οι Ρώσοι βρίσκονται 1.500 χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορά της και θα πρέπει να περάσουν από τη Δυτική Ουκρανία και την Πολωνία (που εξοπλίζεται συνεχώς σαν αστακός), για να φτάσουν ως εκεί. Κι αν φοβούνται τόσο τη Ρωσία, πώς γίνεται να καλοβλέπουν την επανάληψη των ρωσικών ενεργειακών ροών μέσω αγωγών, περιλαμβανομένου του Nord Stream 2, όπως έχει ήδη καταγραφεί;

Η εξήγηση μάλλον πρέπει να αναζητηθεί αλλού.

Αρκετοί αναλυτές φοβούνται ότι αυτά τα μεγάλα προγράμματα γερμανικών κρατικών δαπανών θα καταλήξουν να λειτουργούν έμμεσα ως ενισχύσεις υπέρ των εταιρειών της, δημιουργώντας συνθήκες άνισου ανταγωνισμού με την υπόλοιπη Ευρώπη.

Τραυματισμένη όσο καμία άλλη μη εμπόλεμη χώρα από τη σύρραξη στην Ουκρανία (με υπαιτιότητα και του προηγούμενου κυβερνητικού συνασπισμού), η Γερμανία, υπό τη «νέα διεύθυνση» του Φρίντριχ Μερτς, έχει λόγους να επιδιώκει κάθε συγκριτικό πλεονέκτημα, ώστε να μειώσει και τη γεωπολιτική εξάρτησή της, από την εκάστοτε βούληση των ΗΠΑ.

Ισως λοιπόν είναι καιρός να ξαναθυμηθούμε τη φράση του πρώτου γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, του Λόρδου Χάστινγκς Ιμέι, που είχε πει ότι σκοπός της συμμαχίας στην Ευρώπη είναι «να κρατά τους Αμερικανούς μέσα, τους Ρώσους έξω και τους Γερμανούς… κάτω».

Οι συνθήκες αποδιοργάνωσης που επικρατούν σήμερα στο ΝΑΤΟ και η υστερία της υπόλοιπης Βόρειας Ευρώπης δίνουν στη Γερμανία μια μοναδική ευκαιρία να «σηκώσει κεφάλι» εξελισσόμενη όχι απλώς σε οικονομική αλλά και σε στρατιωτική υπερδύναμη της ΕΕ, με τις ευλογίες των υπολοίπων.

Χαρακτηριστικό το ότι ο Μερτς, που πέρασε όλη την πολιτική ζωή του στη σκιά της φράου Μέρκελ, παρουσιάζεται τώρα από τα διεθνή ΜΜΕ ως νέος Κόνραντ Αντενάουερ και… υποψήφιος ηγέτης του ελεύθερου κόσμου.

Παρότι το μόνο που έκανε μέχρι στιγμής (οι εξαιρέσεις από το δημοσιονομικό φρένο), χρησιμοποιώντας μάλιστα το απερχόμενο κοινοβούλιο, κατά παράβαση της νωπής λαϊκής βούλησης, είναι το αντίθετο από αυτό που είχε υποσχεθεί πριν κερδίσει τις εκλογές!

Πυρηνικές «ομπρέλες» και αδιανόητα

Ίσως το επόμενο βήμα θα είναι να αποκτήσει η Γερμανία και πυρηνικά όπλα, μόλις καταστεί σαφές και στους πλέον αφελείς ότι η παροχή γαλλικής ή αγγλογαλλικής πυρηνικής «ομπρέλας» στην υπόλοιπη Ευρώπη είναι μη ρεαλιστική.

Μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η συζήτηση άνοιξε ήδη από τον Ιανουάριο του 2024, πολύ πριν βγει ο Τραμπ, με πρωτοβουλία του Μάνφρεντ Βέμπερ, του Γερμανού προέδρου του Eυρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Στην πορεία του χρόνου, είναι πολύ πιθανό ότι θα καταλήξει στην απόκτηση πυρηνικών από τη Γερμανία.

Ανεξάρτητη Ευρώπη από τις ΗΠΑ, χωρίς πυρηνική Γερμανία, δεν μπορεί ρεαλιστικά να υπάρξει. Το αν αυτή όμως θα είναι φιλελεύθερα δημοκρατική και «γκλομπαλιστική» είναι άλλο ζήτημα.

Όσοι επευφημούν τώρα τον καγκελάριο Μερτς για τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας, δεν φαίνεται να δίνουν σημασία στο ενδεχόμενο μετά από μερικά χρόνια, η πιο μεγάλη δύναμη της Ευρώπης (πλην Ρωσίας) να κυβερνάται με «κορμό» το ακροδεξιό και φιλορωσικό AfD, που είναι πια δεύτερο κόμμα, έχοντας διπλασιάσει την ισχύ του στις τελευταίες εκλογές. Το κόμμα που οι ίδιοι κατηγορούν ως φιλοναζιστικό.

Ισως διότι το θεωρούν αδιανόητο. Όπως θεωρούσαν αδιανόητο ότι κύριος ωφελημένος της παγκοσμιοποίησης θα ήταν η «αυταρχική» Κίνα, ότι ο Τραμπ θα νικούσε δύο φορές στις ΗΠΑ, ή ότι η Ρωσία θα έπαιρνε το πάνω χέρι στην Ουκρανία.

Και δεν έκαναν απολύτως τίποτα για να προετοιμαστούν…

πηγή: euro2day.gr

(*) Ο Γιώργος Παπανικολάου είναι Διευθυντής του Euro2day.gr και της Media2day, σκοπευτής, σύζυγος και πατέρας. Στο χρόνο που περισσεύει, σκέφτομαι, συζητάω και διαβάζω, όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά.

German Foreign Policy / Όλα ή τίποτα

    Γερμανοί σύμβουλοι εξωτερικής πολιτικής και ειδικοί ζητούν μαζικό επανεξοπλισμό και πολύ μεγαλύτερο αριθμό στρατευμάτων. Προειδοποιούν: διαφορετικά η Γερμανία θα χάσει την επιρροή και η ΕΕ θα διαλυθεί.

Στο Βερολίνο, κυβερνητικοί σύμβουλοι και ειδικοί εξωτερικής πολιτικής ζητούν μαζική αύξηση του στρατιωτικού προϋπολογισμού, δραστικές περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες και έντονο κατήχηση («αλλαγή νοοτροπίας») του πληθυσμού. 

Η ταχεία στρατιωτικοποίηση είναι, υποστηρίζουν, καθήκον της επόμενης γερμανικής κυβέρνησης. Αυτά τα αιτήματα διευκρινίζονται στο τρέχον τεύχος του Internationale Politik (IP), ενός περιοδικού που εκδίδεται από το σημαίνον Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (DGAP). Το εξώφυλλό του έχει τίτλο: «Τι περιμένει ο κόσμος από τη Γερμανία μετά τις εκλογές». Ένας συνεργάτης γράφει, για παράδειγμα, ότι η επόμενη κυβέρνηση πρέπει να προετοιμάσει την κοινωνία «για να γίνει η Γερμανία η κορυφαία ευρωπαϊκή δύναμη, διπλωματικά και στρατιωτικά». Αυτό σημαίνει ότι είναι απαραίτητο να «αγκυρώσει το Zeitenwende στο μυαλό των ανθρώπων». Πράγματι, αυτό το Zeitenwende, ένα «εποχικό σημείο καμπής» για τον επανεξοπλισμό και την προετοιμασία για πόλεμο, βρίσκεται σε καλό δρόμο. Ένας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μπούντεσβερ στο Μόναχο προτείνει τώρα την εισαγωγή ενός «φόρου άμυνας» μεταξύ 1 και 1,5 τοις εκατό του φόρου εισοδήματος. Η αποτυχία σημαντικής αναβάθμισης της Bundeswehr θα σήμαινε, προειδοποιεί, ότι η «επιρροή της Γερμανίας» στις διεθνείς υποθέσεις θα «μειωθεί οριστικά». Ένας άλλος συγγραφέας προειδοποιεί ότι η διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ένα «ρεαλιστικό σενάριο» για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1950.

«Ερπουσα αποσύνθεση»

Σύμφωνα με το τρέχον τεύχος του Internationale Politik (IP), η Ευρωπαϊκή Ένωση, εδώ και αρκετό καιρό, χαρακτηρίζεται από «έρπουσα αποσύνθεση». Διάφορους λόγους για αυτό προβάλλει ο αναλυτής του DGAP Josef Janning, ο οποίος γράφει για την ΕΕ εδώ και δεκαετίες. Πρώτον, λέει, οι «συνέπειες της υπερεθνικής πολιτικής αλληλεξάρτησης» γίνονται ήδη αισθητές στην καθημερινή ζωή, που εκφράζονται κυρίως σε «συγκρούσεις διανομής και κρίσεις».[1] Οι επιπτώσεις είναι συχνά αρνητικές, ειδικά για τα πιο αδύναμα κράτη μέλη και για τμήματα της κοινωνίας χωρίς τα πλεονεκτήματα των εθνικών ελίτ. Αυτός είναι ένας παράγοντας που οδηγεί την τάση προς έναν ισχυρότερο ρόλο που διαδραματίζουν «δεξιά εθνικά ρεύματα και κόμματα» σε όλη την Ευρώπη, σημειώνει ο Janning. Ταυτόχρονα, πρέπει να σημειωθεί ότι «το αργότερο με την αποτυχία της Συνταγματικής Συνθήκης του 2004», ο στόχος μιας «ολοένα και στενότερης ένωσης των λαών της Ευρώπης» έχει εξαφανιστεί από τον πραγματικό κόσμο της πολιτικής και στην καλύτερη περίπτωση εξακολουθεί να αναφέρεται μόνο σε «τελετουργικές πράξεις ... και συμφωνίες συνασπισμού». Αλλά αν η Ευρώπη χάσει τη γενική εικόνα, γράφει ο Janning, «ακόμα και τα μικρά βήματα δεν μπορούν πλέον να γίνουν κατανοητά και να επικοινωνηθούν». Ένα σχετικό πρόβλημα, σημειώνει, είναι η εξαφάνιση των «στρατηγικά προσανατολισμένων ομάδων κρατών που διαμορφώνουν ενεργά» την Ένωση μπροστά σε μια ολοένα μεγαλύτερη «ετερογένεια συμφερόντων». Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χάσει, υπό τον Τραμπ, το ενδιαφέρον τους για μια «σταθερή, ευημερούσα και συνεργάσιμη Ευρώπη».

Αποτυχία: ένα ρεαλιστικό σενάριο

Ο Janning δηλώνει ότι «πολιτικές οντότητες» όπως η ΕΕ θα μπορούσαν «να συνεχίσουν να υπάρχουν θεσμικά», αλλά ταυτόχρονα «χάνουν τη σημασία και την ενοποιητική τους ισχύ».[2] Εάν εγκαταλείψουν την ικανότητά τους να «εξελιχθούν περαιτέρω», ή ακόμα και να αναλάβουν αποτελεσματική δράση, κινδυνεύουν να γίνουν «παρωχημένοι». Έτσι, ολοένα και περισσότερο, μπορούμε να περιμένουμε να δούμε εθνικούς να είναι μόνοι τους, λέει. «Εάν αυτές οι τάσεις φτάσουν στους πρωταρχικούς πυλώνες της ΕΕ, δηλαδή την εσωτερική αγορά και το κοινό νόμισμα», συνεχίζει ο Janning, «τότε η Ένωση θα διαλυθεί σε μια πληθώρα εσωτερικών συγκρούσεων πολλαπλών επιπέδων μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών». Πράγματι, "Καμία στιγμή από τη δεκαετία του 1950 η φυγόκεντρος δυναμική δεν ήταν ισχυρότερη και πιο ορατή από ό,τι στην τρέχουσα κατάσταση. Ενώ οι θεσμοί και οι διαδικασίες λειτουργούν ως συνήθως, η ουσία της ολοκλήρωσης διαβρώνεται κάτω από την επιφάνεια." Ο αναλυτής του DGAP καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η αποτυχία και η διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης εμφανίζεται για πρώτη φορά ως ρεαλιστικό σενάριο». Αναζητώντας «διεξόδους από τη διάβρωση», καταλήγει, «η ΕΕ χρειάζεται μια νέα αρχή προς την πολιτική ένωση, χρειάζεται στρατηγική σκέψη». Και αυτό θα περιλάμβανε «το ζήτημα μιας κοινής άμυνας Εδώ, ο Janning είναι πεπεισμένος, «Πολλά, αν όχι όλα, εξαρτώνται από τη Γερμανία» – την ισχυρότερη οικονομικά δύναμη στο κέντρο της Ευρώπης.

«Μια Μπούντεσβερ ικανή για πόλεμο»

Ενώ ο Janning επιμένει στην αντιμετώπιση του «ζητήματος μιας κοινής άμυνας» για να σωθεί η ΕΕ, ο Carlo Masala, καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Bundeswehr στο Μόναχο, είναι πιο συγκεκριμένος. Θέλει οποιαδήποτε μελλοντική γερμανική κυβέρνηση «να συνειδητοποιήσει ότι η Γερμανία πρέπει να ανανεώσει τα θεμέλια της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας» - «και αυτό είναι μια Μπούντεσβερ ικανή να πολεμήσει». Μεταξύ άλλων πολιτικών, η Masala προτείνει «μια επιβάρυνση αλληλεγγύης για την άμυνα που πρέπει να καταβάλλεται από όλα τα άτομα που εργάζονται στη Γερμανία», η οποία θα μπορούσε να οριστεί μεταξύ 1 και 1,5 τοις εκατό του φόρου εισοδήματος. Θεωρεί επίσης επιτακτική τη σημαντική αύξηση του αριθμού του προσωπικού στην Bundeswehr, ειδικά επειδή θα υπάρξει «δυσανάλογα μεγάλο κύμα συνταξιοδοτήσεων» από τις ένοπλες δυνάμεις τα επόμενα χρόνια. Ένα εσωτερικό έγγραφο του Υπουργείου Άμυνας, που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό, εξέταζε ήδη, ακόμη και πριν από τις συνταγές δαπανών του ΝΑΤΟ, μια τεράστια ώθηση στον αριθμό των στρατευμάτων, από τους σημερινούς 180.000 σε έως και 440.000 στρατιώτες. Ένα εμπόδιο είναι η Συνθήκη 2+4, η οποία ορίζει ανώτατο όριο 350.000. Ωστόσο, ο Masala λέει ότι πρέπει να εξεταστεί όχι μόνο η επιστροφή στην υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, η οποία έληξε στη Γερμανία το 2011, αλλά και μια συνταγματική τροποποίηση για την επέκταση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας στις γυναίκες.

Αλλαγή νοοτροπίας

Ο Jan Techau, Διευθυντής Ευρώπης στον Όμιλο Eurasia στο Βερολίνο, μιλά επίσης στο περιοδικό IP υπέρ του μαζικού επανεξοπλισμού. Σύμφωνα με τον Techau, η επόμενη γερμανική κυβέρνηση πρέπει «να προετοιμάσει τους Γερμανούς, τη φούσκα του Βερολίνου και τον εαυτό της… για να μετατρέψει τη Γερμανία σε ηγετική ευρωπαϊκή δύναμη, διπλωματικά και στρατιωτικά». Ο επόμενος ομοσπονδιακός καγκελάριος «θα πρέπει να λάβει και να δικαιολογήσει δραματικές δημοσιονομικές αποφάσεις». Για τον Techau, αυτό είναι «σαφές σε όλους τους εμπλεκόμενους, απλώς κανείς δεν ήθελε να πιαστεί να λέει την αλήθεια για αυτό πριν από τις εκλογές». Είναι πλέον καιρός, πιστεύει, να προετοιμαστούν οι συντηρητικοί «για νέα χρέη» και η αριστερά «για επώδυνες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις». Διαφορετικά, «υπάρχει κίνδυνος αντίστασης και αποκλεισμού». Έτσι, όπως το βλέπει ο Techau, το «πραγματικό καθήκον της επερχόμενης κυβέρνησης» είναι να προετοιμάσει τον πληθυσμό για το γεγονός ότι το Βερολίνο θα «αναγκαστεί να λάβει κάποιες ανήκουστες αποφάσεις στο εγγύς μέλλον». Ο συγγραφέας δεν υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες σχετικά με το τι θα σημαίνει αυτό πέρα ​​από το τεράστιο κόστος των όπλων και άλλου στρατιωτικού υλικού. Θεωρεί όμως απαραίτητο να «αγκυρώσει μια αλλαγή στη νοοτροπία, το σημείο καμπής της εποχής (Zeitenwende), στο μυαλό των ανθρώπων».

Εκνευριστικός φόβος

Η Ulrike Esther Franke, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), είναι άλλη μια εμπειρογνώμονας που προσφέρει συμβουλές σχετικά με αυτήν την αλλαγή στη θάλασσα. Ο Franke επικρίνει το γεγονός ότι η γερμανική συζήτηση για «στρατιωτικά θέματα» είναι «ηθικά φορτισμένη». Οι στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες βρίσκονται αντιμέτωποι με «σημαντική δυσπιστία», η οποία «δεν βοηθά στη βελτίωση του κλίματος συζήτησης».[5] Γράφει ότι, στη Γερμανία, η συζήτηση για τον πόλεμο «οδηγείται από τον φόβο». Τέτοιες επιφυλάξεις είναι επιζήμιες για το έργο της αντιμετώπισης μελλοντικών «κινδύνων». Ωστόσο, ο Franke πιστεύει ότι χάρη στον πόλεμο στην Ουκρανία, η Γερμανία «έχει ένα παράθυρο ευκαιριών όσον αφορά την προσοχή του κοινού και την προθυμία να ασχοληθεί με την άμυνα και τον στρατό». Επιμένει ότι η επόμενη κυβέρνηση «το χρησιμοποιήσει αυτό για να θέσει σημαντικές βάσεις πριν αλλάξει η διάθεση» και καταλήγει, «Τώρα είναι η ώρα για 
πολιτική ηγεσία»

πηγή: german-foreign-policy.com/en/

- [1], [2] Josef Janning: Scheitert Europa; Στο: Internationale Politik Μάρτιος/Απρίλιος 2025. σελ. 72-79.
- [3] Carlo Masala: Kein Geld, kein Personal, keine Sicherheit. Στο: Internationale Politik Μάρτιος/Απρίλιος 2025. σελ. 24-27.
- [4] Jan Techau: Die Realität ist schmerzhaft, aber zumutbar. Στο: Internationale Politik Μάρτιος/Απρίλιος 2025. σελ. 18-23.
- [5] Ulrike Esther Franke: Von Kriegen, Ängsten und gefährlichem Halbwissen. Στο: Internationale Politik Μάρτιος/Απρίλιος 2025. σελ. 106-111.

Τα Ηνωμένα Έθνη, η Ουκρανία και οι καταρρέοντες πυλώνες της παγκόσμιας τάξης

    Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι πλέον διατεθειμένες να σταθούν απερίφραστα στο πλευρό των συμμάχων τους, τότε τα έθνη που ιστορικά εξαρτώνται από τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ πρέπει να προετοιμαστούν για μια εποχή μεγαλύτερης αυτοδυναμίας... 

Στις 24 Φεβρουαρίου 2025, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών έγινε μάρτυρας ενός γεγονότος που προκάλεσε σοκ στους διπλωματικούς κύκλους σε όλο τον κόσμο. Ψήφισμα που καταδικάζει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ψηφίστηκε με 93 ψήφους υπέρ, 18 κατά και 65 αποχές. Ωστόσο, δεν ήταν το συνολικό αποτέλεσμα που τράβηξε την παγκόσμια προσοχή - ήταν το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες , που θεωρούνταν από καιρό ο πιο ένθερμος υποστηρικτής της Ουκρανίας, καταψήφισαν το ψήφισμα μαζί με τη Ρωσία. Παράλληλα, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ένα ψήφισμα που συνέταξαν οι ΗΠΑ το οποίο ζητούσε «ταχύ τερματισμό» της σύγκρουσης, αλλά παρέλειψε εμφανώς κάθε απόδοση ευθύνης στη Μόσχα. Το ψήφισμα, που υποστηρίχθηκε από τη Ρωσία και την Κίνα, βρισκόταν σε πλήρη αντίθεση με προηγούμενες ψηφοφορίες του ΟΗΕ που είχαν καταδικάσει απερίφραστα τις ενέργειες της Ρωσίας.

Αυτές οι ψηφοφορίες δεν ήταν απλώς διαδικαστικές στιγμές στη διεθνή διπλωματία. Σηματοδοτούσαν μια τεκτονική μετατόπιση στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ - μια μετατόπιση που απομακρύνεται από τις ηθικές και στρατηγικές βεβαιότητες του παρελθόντος και προς μια συναλλακτική αναπροσαρμογή με γνώμονα τα συμφέροντα. Οι επιπτώσεις αυτής της αλλαγής είναι βαθιές, όχι μόνο για την Ουκρανία αλλά για ολόκληρο τον ιστό των παγκόσμιων συμμαχιών, ιδιαίτερα στην Ασία-Ειρηνικό, όπου οι μακροχρόνιες δεσμεύσεις των ΗΠΑ για την ασφάλεια εξετάζονται τώρα με έντονη ανησυχία.

Από την ηθική διαύγεια στη στρατηγική ασάφεια: Η θέση των ΗΠΑ στον ΟΗΕ

Ιστορικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποίησαν τον ΟΗΕ ως πλατφόρμα για να προωθήσουν το όραμά τους για μια διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες , συχνά συγκεντρώνοντας συμμάχους για να υποστηρίξουν τις δημοκρατικές αξίες και να αποτρέψουν την αυταρχική επιθετικότητα. Οι ψηφοφορίες του ΟΗΕ για την Ουκρανία, ωστόσο, αποκάλυψαν μια εκπληκτική ανατροπή αυτής της μακροχρόνιας στρατηγικής. Με την αντίθεσή της σε ένα ψήφισμα που καταδίκαζε ρητά τη ρωσική εισβολή, η Ουάσιγκτον εγκατέλειψε τον παραδοσιακό της ρόλο ως εγγυητής της κυριαρχίας της Ουκρανίας. Όσον αφορά το ψήφισμα του ΣΑΗΕ που συντάχθηκε από τις ΗΠΑ, οι αποχές από τους βασικούς ευρωπαίους συμμάχους -Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Δανία, Ελλάδα και Σλοβενία- υπογράμμισαν περαιτέρω το αυξανόμενο διατλαντικό ρήγμα σχετικά με τον τρόπο χειρισμού της σύγκρουσης.

Για τα ευρωπαϊκά έθνη, η αλλαγή στη στάση των ΗΠΑ έθεσε υπαρξιακά ερωτήματα. Εάν η Ουάσιγκτον μπορούσε να αλλάξει τόσο δραματικά τη στάση της για την Ουκρανία, ποιες εγγυήσεις είχαν οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ ότι τα συμφέροντά τους για την ασφάλεια θα παρέμεναν αδιαπραγμάτευτα; Θα εμφανιζόταν μια παρόμοια συναλλακτική προσέγγιση στην Ασία, όπου η δυναμική της Κίνας απειλεί τους συμμάχους των ΗΠΑ όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν;

Ένα σήμα για τη Μόσχα, ένα πράσινο φως στο Πεκίνο;

Ο άμεσος ωφελούμενος της αλλαγής της πολιτικής των ΗΠΑ είναι η Ρωσία. Ενώ τα προηγούμενα ψηφίσματα του ΟΗΕ είχαν απομονώσει τη Μόσχα, οι τελευταίες ψηφοφορίες έδειξαν ότι το διπλωματικό ρεύμα άλλαζε. Εξασφαλίζοντας την αντίθεση της Ουάσιγκτον σε ένα ψήφισμα κατά της Ρωσίας, το Κρεμλίνο κέρδισε όχι μόνο συμβολική επικύρωση αλλά και απτή διπλωματική ανάσα. Το παγκόσμιο αφήγημα που κάποτε απεικόνιζε τη Ρωσία ως επιτιθέμενο, τώρα λασπώνεται από τις στρατηγικές αναβαθμονομήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ωστόσο, η μεγαλύτερη στρατηγική συνέπεια μπορεί να βρίσκεται στην Ασία-Ειρηνικό, όπου η Κίνα μελετά στενά το εξελισσόμενο δόγμα εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον. Εάν οι ΗΠΑ μπορούν να απομακρυνθούν από την Ουκρανία τόσο αποφασιστικά, γιατί οι σύμμαχοι στον Ινδο-Ειρηνικό να περιμένουν ακλόνητη αμερικανική υποστήριξη σε περίπτωση κρίσης; Αυτό το ερώτημα είναι ιδιαίτερα πιεστικό για την Ταϊβάν , της οποίας η ασφάλεια βασίζεται σε σιωπηρές δεσμεύσεις των ΗΠΑ. Εάν η Ταϊβάν αντιμετώπιζε στρατιωτική επίθεση από την Κίνα, θα διατηρούσε η Ουάσιγκτον τις παραδοσιακές της εγγυήσεις ασφαλείας ή θα υιοθετούσε μια παρόμοια ρεαλιστική προσέγγιση με γνώμονα τις διαπραγματεύσεις;

Ασία-Ειρηνικός: Ξετυλίγοντας τον παράγοντα εμπιστοσύνης

Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα , δύο από τους πιο κρίσιμους συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή, έχουν ήδη αρχίσει να επαναβαθμονομούν τις στάσεις ασφαλείας τους ως απάντηση στις μεταβαλλόμενες προτεραιότητες στην Ουάσιγκτον. Η Νότια Κορέα, για παράδειγμα, ανακοίνωσε πρόσφατα έναν αμυντικό προϋπολογισμό 46,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το 2025, αντικατοπτρίζοντας βαθιές ανησυχίες για την περιφερειακή σταθερότητα. Εν τω μεταξύ, η Ιαπωνία έχει επιταχύνει τις προσπάθειές της για στρατιωτικό εκσυγχρονισμό , εστιάζοντας στην ενίσχυση των αεροπορικών και ναυτικών της δυνατοτήτων για την αντιμετώπιση πιθανών απειλών τόσο από τη Βόρεια Κορέα όσο και από την Κίνα.

Για αυτούς τους συμμάχους, η αλλαγή στάσης της Ουάσιγκτον στον ΟΗΕ δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός - είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι. Η προθυμία της κυβέρνησης Τραμπ να διαπραγματευτεί απευθείας με τη Ρωσία για την Ουκρανία, ακόμη και με το κόστος του παραγκωνισμού του Κιέβου , υποδηλώνει ότι παρόμοιες συμφωνίες θα μπορούσαν να συναφθούν αλλού, ανάλογα με τα μεταβαλλόμενα συμφέροντα των ΗΠΑ. Εάν η Ταϊβάν γίνει η επόμενη ζώνη κρίσης, το Τόκιο και η Σεούλ πρέπει τώρα να εξετάσουν το ενδεχόμενο η Ουάσιγκτον να δώσει προτεραιότητα σε μια μεγάλη συμφωνία με το Πεκίνο έναντι της σταθερής υποστήριξης προς τους συμμάχους της Ινδο-Ειρηνικού.

Η συναλλακτική στροφή στην παγκόσμια διπλωματία

Στην καρδιά αυτού του νέου παραδείγματος βρίσκεται μια θεμελιώδης αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες προσεγγίζουν τις συμμαχίες. Το μοντέλο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, που βασίζεται σε αταλάντευτες δεσμεύσεις και μακροπρόθεσμες στρατηγικές συνεργασίες, αντικαθίσταται από ένα πλαίσιο που αξιολογεί τις σχέσεις μέσω ενός φακού κόστους-οφέλους. Ο χειρισμός της Ουκρανίας από τον Τραμπ αποτελεί παράδειγμα αυτής της προσέγγισης: αντί να υπερασπίζεται την Ουκρανία ως θέμα αρχής, η Ουάσιγκτον εξετάζει τώρα τι μπορεί να αντλήσει από την κατάσταση, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής μόχλευσης στους τεράστιους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας.

Αυτή η συναλλακτική νοοτροπία δεν χάνεται τόσο στους συμμάχους όσο και στους αντιπάλους. Για έθνη όπως η Ινδία και το Βιετνάμ - εταίροι που δεν έχουν συνάψει συνθήκη που διατηρούν στρατηγικούς δεσμούς με την Ουάσιγκτον αλλά και συνεργάζονται με το Πεκίνο - το μάθημα είναι ξεκάθαρο: οι ΗΠΑ είναι πρόθυμες να στραφούν γρήγορα εάν τα εθνικά τους συμφέροντα υπαγορεύουν μια τέτοια κίνηση. Αυτό θα μπορούσε να ωθήσει αυτά τα έθνη να αντισταθμίσουν τα στοιχήματά τους, επιδιώκοντας μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας αντί να έχουν πλήρη εμπιστοσύνη στις δεσμεύσεις των ΗΠΑ.

Ένα μέλλον που ορίζεται από την αβεβαιότητα

Καθώς η σκόνη πέφτει από τις ψηφοφορίες των Ηνωμένων Εθνών, μια πραγματικότητα είναι αναμφισβήτητη: η αξιοπιστία των δεσμεύσεων των ΗΠΑ είναι πλέον υπό αμφισβήτηση σε πολλά θέατρα του γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Οι άμεσες συνέπειες ξεδιπλώνονται ήδη στην Ουκρανία, όπου οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι πρέπει τώρα να αποφασίσουν πώς θα καλύψουν το κενό που αφήνει η αμφιταλαντευόμενη στάση της Ουάσιγκτον. Αλλά ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος θα γίνει αισθητός στον Ινδο-Ειρηνικό, όπου η ομπρέλα ασφαλείας των ΗΠΑ ήταν εδώ και καιρό το θεμέλιο της περιφερειακής σταθερότητας.

Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι πλέον διατεθειμένες να σταθούν απερίφραστα στο πλευρό των συμμάχων τους, τότε τα έθνη που ιστορικά εξαρτώνται από τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ πρέπει να προετοιμαστούν για μια εποχή μεγαλύτερης αυτοδυναμίας. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει πιο επιθετική στρατιωτική στάση, επιταχυνόμενα προγράμματα πυρηνικής αποτροπής και θεμελιώδη αναμόρφωση των περιφερειακών συμμαχιών.

Για το ευρύτερο διεθνές σύστημα, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι ακόμη πιο βαθιές. Οι ψηφοφορίες του ΟΗΕ για την Ουκρανία μπορεί να θυμούνται ως η στιγμή που η βασισμένη σε κανόνες διεθνής τάξη άρχισε να σπάει, όχι λόγω εξωτερικών απειλών, αλλά επειδή η κορυφαία δύναμη του κόσμου επέλεξε να παίξει με διαφορετικούς κανόνες.

πηγή: geopoliticalmonitor.com

Αν δεν αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων, η λάβα των Τεμπών θα κάψει το πολιτικό σύστημα...

      Αν δεν αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων, η λάβα των Τεμπών θα κάψει το πολιτικό σύστημα και θα αποτελειώσει πολλούς θεσμούς με την υπάρχουσα μορφή τους

Μανώλης Κοττάκης *

Διαβάσαμε με μέγιστη προσοχή τις δηλώσεις της αξιότιμης Προέδρου και της αξιότιμης εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, κυριών Κλάπα – Χριστοδουλέα και Αδειλίνη, οι οποίες συνιστούν κυρίως την.. απάντηση του ανώτατου δικαστηρίου μας στη μακρά δήλωση της προέδρου των Συγγενών Θυμάτων Τεμπών Μαρίας Καρυστιανού για την πορεία της υποθέσεως και, δευτερευόντως, ασπίδα σε διαδικτυακές επιθέσεις που δέχεται ο εφέτης ανακριτής κύριος Μπακαΐμης.

Προτού υπεισέλθουμε στην ουσία, θέλουμε να επισημάνουμε το εξής: Η δυσπιστία των πολιτών προς τη Δικαιοσύνη, όπως αυτή καταγράφεται στις έρευνες της κοινής γνώμης, κορυφώνεται με τα Τέμπη. Γιγαντώθηκε, όμως, σταδιακά με τους δικονομικούς χειρισμούς που έγιναν στην υπόθεση Novartis και στην υπόθεση των υποκλοπών. Σε αυτές εισαγγελείς αρνήθηκαν να παραλάβουν αποδεικτικά στοιχεία διαφθοράς πολιτικών, εισαγγελείς δήλωσαν ότι έχασαν δικογραφίες, επειδή έπιασε υγρασία το σπίτι τους, εισαγγελείς αρνήθηκαν να μετέχουν σε αποστολές και παρέμειναν στην Αθήνα για ντόλτσε βίτα με τις ερωμένες τους, εισαγγελείς οι οποίοι στο παρελθόν είχαν ζητήματα με τον νόμο και με τα πειθαρχικά συμβούλια προήχθησαν και έθεσαν στο αρχείο υποθέσεις μείζονος δημόσιου συμφέροντος. Και, βεβαίως, εισαγγελείς που επιχείρησαν να κάνουν τη δουλειά τους και να τηρήσουν τον όρκο τους βρέθηκαν στο σκαμνί του κατηγορουμένου για να παραδειγματίζονται οι επόμενοι πιθανοί τολμητίες.

Δεν έχασε ο κόσμος την εμπιστοσύνη του στη Δικαιοσύνη από τη μια μέρα στην άλλη, κυρία πρόεδρε και κυρία εισαγγελεύ. Υπάρχει προϊστορία – όχι επί των ημερών σας.

Πάνω σε αυτό το βουνό της δυσπιστίας προς πλειάδα δικαστών και εισαγγελέων και πάνω στη διαμορφωμένη λαϊκή πεποίθηση ότι όλοι οι μεγαλόσχημοι αθωώνονται και κανείς δεν τιμωρείται, ότι έχει ατονήσει ο νόμος στην πατρίδα μας, ήρθαν τα Τέμπη. Και «κλήρωσαν» στη βάρδιά σας, κυρία Πρόεδρε και κυρία εισαγγελεύ. Η Δικαιοσύνη αυτήν την υπόθεση την έχασε από την εκκίνηση. Δεν είχε από τις πρώτες ώρες του δυστυχήματος το γενικό πρόσταγμα. Και δεν το διεκδίκησε. Απόλυτος άρχων στο πεδίο όφειλε να είναι ο εισαγγελέας, όχι ο υφυπουργός Παρά τω Πρωθυπουργώ. Η δικαστική εξουσία, όχι η εκτελεστική.

Το είπε ακόμη κι ένας ταπεινός διοικητής Τροχαίας, που αρνήθηκε να συναινέσει στο μπάζωμα. Η Δικαιοσύνη δέχθηκε επίσης την παρέμβαση της εκτελεστικής εξουσίας, επιστολή του πρωθυπουργού προς τον Αρειο Πάγο για να ορίσει εφέτη ανακριτή.

Στις υποθέσεις της Siemens, των δομημένων ομολόγων, του Βατοπεδίου, της τρομοκρατίας πράγματι ορίστηκε επίσης εφέτης ανακριτής, αλλά δεν θυμόμαστε να συνέβη αυτό έπειτα από παρέμβαση πρωθυπουργού. Οι ολομέλειες Εφετών αποφάσισαν με πλήρη λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία. Η Δικαιοσύνη κινήθηκε αυτοβούλως. Εδώ επελέγη ανακριτής ο -κατά τον κύριο Μητσοτάκη- «εξαίρετος» (πού τον ξέρει;) και ο -κατά τον κύριο Βορίδη- «εκπαιδευμένος». Με αυτά που είπαν, τον ακύρωσαν.

Και πάμε τώρα στο συγκεκριμένο θέμα που προκάλεσε τη θύελλα: Την ανάρτηση της Μαρίας Καρυστιανού για τον ανακριτή, την αντικατάσταση του οποίου ζήτησε σε πρότερο χρόνο θεσμικά, με την κατηγορία της κατάχρησης εξουσίας και το αίτημά της απερρίφθη. Η κυρία Καρυστιανού έθεσε δημοσίως ορισμένα ερωτήματα για τον κύριο ανακριτή, τα οποία όμως δεν απαντήθηκαν ούτε από την κυρία Πρόεδρο ούτε από την κυρία εισαγγελέα.

Λυπούμεθα που το επισημαίνουμε, μακριά από εμάς οι υποδείξεις, αλλά στο σημείο που έχουμε φθάσει δεν έχουμε αυτήν την πολυτέλεια. Των μη απαντήσεων. Η παρότρυνση πολιτών για τον διαδικτυακό τραμπουκισμό του ανακριτή στην οποία αναφέρεται η κυρία εισαγγελέας είναι πράξη απολύτως καταδικαστέα, αλλά πρέπει να προβληματιστούμε τι τη γέννησε. Πριν δεν υπήρχαν τέτοια φαινόμενα. Γιατί τώρα;

Η αλήθεια είναι πικρή: Τη γέννησε η απουσία απαντήσεων. Η Δικαιοσύνη δεν εξηγεί. Εφεξής όμως με ένα βουνό καχυποψίας απέναντί της, το οποίο προκάλεσε -δυστυχώς- η ίδια (μαζί με την πολιτική, χωρίς απαραιτήτως να είναι σε συντονισμό μαζί της), είναι υποχρεωμένη να εξηγεί.

Εν προκειμένω, τα ερωτήματα Καρυστιανού είναι σαφή και συγκεκριμένα. Γιατί ο κύριος ανακριτής δεν περιέλαβε στη δικογραφία τα ηχητικά αρχεία και τα έγγραφα ντοκουμέντα που κατέσχεσε η ανακρίτρια κυρία Ελένη Σούρλα προτού αντικατασταθεί; Γιατί δεν ζήτησε να ερευνήσει πού και ποιοι έκαναν το μοντάζ που μεταδόθηκε από ιστοτόπους τρεις ώρες μετά το διάγγελμα του πρωθυπουργού και στήριζε το αφήγημα περί ανθρώπινου λάθους του σταθμάρχη και μόνον; Γιατί δεν ζήτησε να ερευνήσει τους τρεις θανάτους στελεχών του ΟΣΕ, που θα κατέθεταν ενώπιόν του και διαπιστώθηκαν με διαφορά είκοσι ωρών; Γιατί του αρνήθηκαν στην αρχή οι ολομέλειες να ανακτήσει το βιντεοσκοπημένο υλικό φόρτωσης της εμπορικής; Γιατί αρνήθηκε να γίνει εκταφή των παιδιών, τα σώματα των οποίων θα «μιλήσουν» για τα αίτια θανάτου τους; Γιατί δεν ερευνήθηκαν τα εγκαύματα των πυροσβεστών; Γιατί δεν διετάχθη έρευνα για το ποιος κατέστρεψε τις φιάλες με το αίμα των θυμάτων στο Νοσοκομείο Λάρισας;

Αυτά που ζητά η κυρία Καρυστιανού τα απαιτεί κάθε Ελλην πολίτης, ο οποίος αισθάνεται κάθε μέρα ότι εκτός από τα παιδιά, δολοφονείται η αλήθεια. Γι’ αυτό, άλλωστε, ορίστηκε ανακριτής της υποθέσεως δικαστής με τον βαθμό του εφέτη! Για να έχει την εξουσία να ερευνήσει το σύνολο της υποθέσεως αυτός και να μην προβάλλονται τοπικές δωσιδικίες είτε για το μοντάζ είτε για τους θανάτους των στελεχών του ΟΣΕ. Οι δικογραφίες δύνανται να συσχετίζονται και να ενώνονται με απόφαση των αρμόδιων οργάνων της Δικαιοσύνης, κάτι που ουδέποτε τους εζητήθη. Το γεγονός ότι πράγματι η κυρία Καρυστιανού, έπειτα από ιώβειο υπομονή δύο ετών, είναι δηκτική, αιχμηρή, σαρκαστική, καμιά φορά και ειρωνική βεβαίως αξιολογείται, αλλά δεν αναιρεί την υποχρέωση της Δικαιοσύνης να απαντήσει στα ερωτήματά της, που είναι και όλων των συγγενών.

Η αξιότιμη Πρόεδρος και η αξιότιμη εισαγγελεύς του Αρείου Πάγου καλούνται να κατανοήσουν ότι η υπόθεση των Τεμπών είναι «ιδρυτική» για τη δικαιοσύνη, «ιδρυτική» και για τη Δημοκρατία μας εν γένει. Για όλους τους θεσμούς: Για τον αρχηγό του κράτους, για την κυβέρνηση, για το Κοινοβούλιο, για τα Σώματα Ασφαλείας και τις ΔΕΚΟ, για εμάς στα ΜΜΕ και, βεβαίως, για τη Δικαιοσύνη. Βαθμολογούμαστε όλοι κάθε μέρα από τους πολίτες. Αν δεν αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων, η λάβα των Τεμπών θα κάψει το πολιτικό σύστημα και θα αποτελειώσει πολλούς θεσμούς με την υπάρχουσα μορφή τους.

Καταλήγουμε: Ναι, έχει δίκιο η Πρόεδρος του Αρείου Πάγου, η Δημοκρατία πρέπει να σέβεται τους θεσμούς. Μα, και το αντίστροφο, οι θεσμοί τη Δημοκρατία.

________________________________________

Ο Μανώλης Κοττάκης είναι Δηµοσιογράφος, µέλος της ΕΣΗΕΑ και συγγραφέας. Από το 2017 είναι διευθυντής της ιστορικής εφηµερίδας Εστία.Πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Νομικών "για τη Δημοκρατία και τη Νομοθέτηση".