Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές της γενιάς μας οδήγησαν σε επίθεση κατά της δημοκρατίας. Έτσι, δεν έχει σημασία ποιος εκλέγεται στην Ευρώπη, συντηρητικός, φασίστας, σοσιαλιστής, κομμουνιστής, οτιδήποτε άλλο, οι πολιτικές παραμένουν οι ίδιες. Ο λόγος είναι ότι όλα τακτοποιούνται από την γραφειοκρατία των Βρυξελλών και οι πολίτες των κρατών – μελών δεν έχουν λόγο...
του Νίκου Μαρκάτου*
Ζούμε σε καιρούς προκλήσεων. Οι
«τακτοποιημένοι» τρόποι ζωής μας στην Ευρώπη υποβαθμίζονται, τα «συστήματα» που
χτίσαμε και τα οικοσυστήματα στα οποία στα οποία βασιζόμαστε καταρρέουν. Τα
ίδια τα όρια του πλανήτη μας δοκιμάζονται όχι μόνο από τις βιομηχανικές και
άλλες παραγωγικές δραστηριότητες αλλά από το πώς εμείς οι ίδιοι νοιαζόμαστε για
το περιβάλλον μας. Αυτά είναι τα γεγονότα. Το πώς εμείς αντιδρούμε ατομικά και
σχεδιάζουμε τις απαντήσεις μας συλλογικά θα προσδιορίσει το πώς θα μας δει η
Ιστορία, το ποιο θα είναι το μέλλον της Ευρώπης. Το πώς θα καταφέρουμε να
αλλάξουμε θα προσδιορίσει την ίδια την Ιστορία.
Κατά την άποψή μου, που ελπίζω να είναι η άποψη όλο και πιο πολλών, το να παραμείνει το δεδομένο status quo στην Ευρώπη αλλά και στον κόσμο, δεν αποτελεί πια μια από τις επιλογές μας. Γιατί σε 62 άτομα ανήκει το μισό του πλούτου της γης, γιατί 65 εκατομμύρια άνθρωποι, σχεδόν το 1% της ανθρωπότητας είναι μετανάστες και θα διπλασιαστούν στο κοντινό μέλλον, γιατί στην Ελλάδα και την Ισπανία η νεανική ανεργία το 2015 ήταν κοντά στο 50%, γιατί έχουμε μπει στο μονοπάτι καταστροφικών κλιματικών αλλαγών. Είναι πολύ αργά δυστυχώς να αποδώσουμε ευθύνες γι’αυτά τα προβλήματα, πρέπει να αρχίσουμε ξανά από εμάς τους ίδιους.
Διαχωρισμένες αγορές εργασίας, διαχωρισμένοι πολίτες, μία διαχωρισμένη Ευρώπη
Η πόλωση της αγοράς εργασίας που εμφανίζεται στα περισσότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεν αποτελεί απλώς μια «άσκηση για hobby» για ακαδημαϊκούς και οικονομολόγους. Οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν νικητές και χαμένοι από την πρόσφατη κρίση, την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την παγκοσμιοποίηση, και αυτό αναμένεται να έχει πολύ σημαντικό οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό αντίκτυπο.
Ενώ υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τις αντιλήψεις όσων είναι σκεπτικοί αναφορικά με τη διαδικασία της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, π.χ. όσοι/όσες ψήφισαν υπέρ του Brexit στη Μεγάλη Βρετανία ή υποστηρίζουν τον αναδυόμενο λαϊκισμό, ορισμένα ευρήματα υποδεικνύουν ότι αυτές οι κινήσεις ωθούνται κυρίως από όσους αισθάνονται ότι έχουν χάσει από τις πρόσφατες εξελίξεις. Πολλοί έχουν βιώσει την εξαφάνιση των –άλλοτε ασφαλών- θέσεων εργασίας μεσαίου μισθού για τους ίδιους και τα παιδιά τους.
Η απογοήτευση που απορρέει από την αντίληψη του περιορισμού της κοινωνικής κινητικότητας που οφείλεται, πέραν των άλλων παραγόντων, στην κατάτμηση της αγοράς εργασίας, και στην συνεπαγόμενη απαγκίστρωση από τους πολιτικούς θεσμούς που διαχειρίζονται τους προσδιοριστικούς παράγοντες της αλλαγής, ενδέχεται να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η Ευρώπη. Οι απαντήσεις σε αυτές τις προκλήσεις μπορούν κάλλιστα να αποτελέσουν το «κλειδί» για τον προσδιορισμό του μέλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα κοινά συμφέροντα που ένωναν τις χώρες όταν ευημερούσαν, δεν υπάρχουν πια.
Τα μαθήματα του παρελθόντος
Η Ευρώπη ήταν κατεστραμμένη το 1945, και χωρίς λεφτά.
Και τότε οι άνθρωποί της έκαναν κάτι με τόλμη και ίσως απρόβλεπτο μέσα από τις τότε συντηρητικές επιλογές. Επένδυσαν. Μαζικά. Και έβαλαν την εκπαίδευση στην καρδιά της ανάπτυξης. Κάνοντας αυτό, έβαλαν τα θεμέλια για το χρυσό αιώνα των ιδεών, της τέχνης, των δημοκρατικών αξιών και μιας άνευ προηγουμένου άνθησης κοινωνικής καινοτομίας. Υποχρεωτική δωρεάν εκπαίδευση, συνεχιζόμενη εκπαίδευση ενηλίκων ενώ οι αγρότες ενώθηκαν σε συνεταιρισμούς και οι εργαζόμενοι σε σωματεία.
Δημιουργήσαμε κοινωνίες και τρόπους οργάνωσης στην Ευρώπη που ενέπνευσαν παγκοσμίως.
Καθώς χτίζαμε το κοινωνικό μας κράτος, καθώς συνεχίζαμε να επενδύουμε σημαντικά στην εκπαίδευση, στην υγεία και στην ισότητα και καθώς διευρύναμε τα πολιτικά μας δικαιώματα, βασιζόμενοι σε ένα διαρκές κύμα καινοτομίας, εξασφαλίσαμε στην Ευρώπη καλύτερη ζωή για την συντριπτική πλειοψηφία, αν όχι για όλους.
Όμως με την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού στη δεκαετία του 1970, και με την επικράτηση της λιτότητας τα τελευταία χρόνια, γίναμε αιχμάλωτοι της Οικονομίας αντί να τη χρησιμοποιήσουμε ως μέσο επίτευξης υψηλότερων στόχων. Παράλληλα με αυτό όμως και οι κοινωνίες φαίνεται να λίμνασαν.
Συνολικά γίναμε πλουσιότεροι, (για να ακριβολογήσω οι πλούσιοι έγιναν πλουσιότεροι) αλλά δεν γίναμε πιο ευτυχισμένοι, δεν δείξαμε περισσότερη αλληλεγγύη και ασφαλώς δεν γίναμε σοφότεροι. Το status quo είναι λοιπόν αρνητικό για τους περισσότερους.
Κατά κάποιο τρόπο αποσυνδεθήκαμε από την έννοια και το σκοπό της εργασίας μας και εμπλακήκαμε στην έκσταση της «επίτευξης των στόχων» και της προμήθειας. Αγχωθήκαμε, και εκείνοι που μπόρεσαν ασχολήθηκαν με περισσότερες δουλειές για να τα βολέψουν. Θεωρήσαμε ότι ο ρυθμός ανάπτυξης αποτελεί το μόνο εργαλείο μέτρησης μιας οικονομίας και ξεχάσαμε ότι οι στατιστικές δεν δίνουν πάντα εικόνα.
Δεν είχαμε καιρό να νοιαστούμε για τους γονείς μας ή για τα παιδιά μας. Στην προσπάθειά μας να δημιουργήσουμε πλούτο για να αγοράσουμε το επόμενο i phone, και ένα μεγαλύτερο σπίτι αποπροσανατολιστήκαμε από το τι έπρεπε να είναι πιο σπουδαίο για μας.
Δεν είναι μόνο ότι ο νεοφιλελευθερισμός ή ακόμα η λιτότητα κατέστρεψε την ικανότητά μας να δημιουργούμε νέες ιδέες – υπάρχουν πολλές εκεί έξω που μας δείχνουν άλλους δρόμους – αλλά γίναμε πολύ παθητικοί, σχεδόν υπνωτισμένοι, χαμένοι. Στην προσέγγισή μας να χτίσουμε την κοινωνία γίναμε συντηρητικοί, στην πολιτική είμαστε ικανοποιημένοι όμως να διατηρήσουμε το status quo. Οι Ευρωπαίοι είμαστε τόσο ευτυχισμένοι για όσα επιτύχαμε – και είναι πράγματι πολλά- ώστε σταματήσαμε να σκεφτόμαστε. Αντί να αλλάζουμε, να καινοτομούμε, να βελτιώνουμε , προτιμούμε να προσπαθούμε να περιφρουρήσουμε τα μέχρι τώρα κεκτημένα. Αφήσαμε κατά μέρος το μεγαλύτερο όραμα.
Επανασχεδιάζοντας την οικονομία της Ευρώπης
Οι κυβερνήσεις της Ευρώπης κυβερνούν επάνω σε μια «φλεγόμενη αδικία: εάν είσαι μαύρος τα ποινικά δικαστήρια είναι πιο σκληρά μαζί στου από ότι εάν είσαι άσπρος», «εάν είσαι γυναίκα αμοίβεσαι λιγότερο από έναν άνδρα», «εάν υποφέρεις από διανοητική ασθένεια δεν έχεις εύκολα αρκετή βοήθεια». Ποιος είπε αυτά τα λόγια που αποκλίνουν από την τοξική ρητορική της λιτότητας και απέχουν από την επί δεκαετίες εμμονής των Συντηρητικών ότι «δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως Κοινωνία»; Μα η Theresa May στον παρθενικό λόγο της στη Βουλή της Μεγάλης Βρετανία (13/07/2016).
Και συνέχισε «θα κάνουμε την Βρετανία, χώρα για όλους. Μια οικονομία καλή για τον καθένα, μια κοινωνία καλή για τον καθένα».
Ενώ και ο Jeremy Corbyn των εργατικών δήλωσε «θέλουμε να σταματήσει η αποτυχημένη οικονομική ορθοδοξία που περικύκλωνε την πολιτική για μια ολόκληρη γενιά και οι Εργατικοί θα δημιουργήσουν μια οικονομία για όλους και όχι για τους λίγους».
Νομίζω ότι πρέπει να δώσουμε σημασία σε αυτά τα λόγια. Μια λειτουργική οικονομία για όλους σημαίνει δουλειές ποιότητας, ικανοποιητικοί μισθοί, θετικές ευκαιρίες για καλή ζωή, αξιόπιστη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και παιδείας, φτηνή στέγη, προσαρμοστικές κοινότητες, ζωή σε ένα κόσμο που δεν καταστρέφει το κλίμα, τους ποταμούς, το έδαφος. Όμως η προσήλωση σε αυτή εξαρτάται από το ποιος είσαι. Υπάρχει το περίφημο 1% που είναι πολύ ευτυχισμένοι από την τρέχουσα αποτυχημένη οικονομία. Μια οικονομική και πολιτική ελίτ που επωφελήθηκε εξοργιστικά από το μηχανισμό της ανάπτυξης: παγκοσμιοποίηση, οικονομική απορρύθμιση, κερδοσκοπία στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων, έμμεσα χρέη, χρεωκοπίες, αφερέγγυες πιστωτικές ανταλλαγές. ‘Οροι που κρύβουν το μύθο ανθρώπινης δυστυχίας. Όχι μόνο για να δρέψουν κέρδη, αλλά για να χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους να πείσουν την αιχμάλωτη πολιτεία να τους δώσει τα θετικά και να κρύψει τους κινδύνους κάτω από το χαρτί του Δημοσίου.
Η ορίζουσα τον Καπιταλισμό ιστορία τις τελευταίες δεκαετίες είναι η «ιδιωτικοποίηση των κερδών και η κρατικοποίηση των ζημιών».
Το οικονομικό πρόβλημα της Ευρώπης είναι ότι έχουμε θυσιάσει τα πάντα στο θεό της Οικονομικής Ανάπτυξης.
Μια οικονομία που βασίζεται για τη σταθερότητά της στην ατέλειωτη ενθάρρυνση της καταναλωτικής ζήτησης καταφεύγει αναγκαστικά σε νομισματική διόγκωση για να διατηρήσει την ανάπτυξη. Η αύξηση των χρεών δημιουργεί επισφαλείς ισολογισμούς.
Πολύπλοκα οικονομικά εργαλεία χρησιμοποιούνται να μασκαρέψουν τα σκανδαλώδη δάνεια. Όλα αυτά εγκρίνονται στο υψηλότερο επίπεδο από τις κυβερνήσεις στο όνομα της ανάπτυξης. Αλλά όταν τα χρέη γίνουν τοξικά το σύστημα καταρρέει. Η αλήθεια είναι λοιπόν ότι η Ανάπτυξη καταστράφηκε από την ίδια την Ανάπτυξη.
Επιπλέον η Οικονομική Ανάπτυξη δεν είναι συνώνυμη με την αύξηση της ευημερίας.
Η ευημερία υπερβαίνει τις υλικές θεωρήσεις. Δεν αφορά μόνο το να κερδίζεις και να έχεις περισσότερα. Έχει σημαντικές κοινωνικές και ψυχολογικές διαστάσεις. Το να είσαι ευτυχισμένος αφορά εν μέρει και την ικανότητά μας να δίνουμε και να παίρνουμε αγάπη, να έχουμε την ικανοποίηση της εκτίμησης από του ομότιμούς μας, να προσφέρουμε χρήσιμη δουλειά, να αισθανόμαστε ασφαλείς, να έχουμε μια αίσθηση ότι ανήκουμε και έχουμε εμπιστοσύνη στην κοινότητά μας.
Η ευημερία βασίζεται λοιπόν στην ικανότητά μας να συμμετέχουμε ενεργά στη ζωή της κοινωνίας. Όλα τα πράγματα λοιπόν που έχασε ο απλός Ευρωπαίος πολίτης τις τελευταίες δεκαετίες. Ας δούμε για παράδειγμα έναν από αυτούς τους παράγοντες. Η εργασία είναι περισσότερο από απλά μέσο απόκτησης εισοδήματος. Είναι ένα ζωτικό συστατικό στις σχέσεις μας με τους άλλους – μέρος της κολλητικής ουσίας της κοινωνίας. Μια καλή δουλειά προσφέρει εκτίμηση, κίνητρο, ολοκλήρωση, συμμετοχή στην κοινότητα και στις καλύτερες περιπτώσεις μια έννοια σκοπού της ζωής.
Η πραγματικότητα στην Ευρώπη είναι φυσικά διαφορετική. Υπερβολικά πολλοί άνθρωποι είναι εγκλωβισμένοι σε χαμηλής ποιότητας εργασίες με επισφαλείς μισθούς. Εάν είναι τυχεροί! Τα δύο τρίτα των Ευρωπαϊκών χωρών έχουν τώρα ποσοστά νεανικής ανεργίας υψηλότερα του 20%. Στην Ελλάδα και Ισπανία το ποσοστό ήταν το 2015 σχεδόν 50%. Αυτή η τραγική απώλεια ανθρώπινης ενέργειας και ταλέντου είναι επίσης συνταγή για κοινωνική αναταραχή. Υποσκάπτει τη δημιουργικότητα της εργατικής δύναμης και απειλεί την κοινωνική ισορροπία και οι μακροχρόνιες συνέπειες είναι καταστροφικές.
Ένα από τα προβλήματα είναι ότι η συμβατική Οικονομία θεωρεί την εργασία ως μια θυσία του χρόνου μας και τους μισθούς ως ανταμοιβή για αυτή τη θυσία.
Το ιδανικό για τον εργοδότη είναι να έχει παραγωγή χωρίς εργαζόμενους και το ιδανικό για τον εργαζόμενο είναι να έχει εισόδημα χωρίς να δουλεύει. Αυτή η ανώμαλη δυναμική παίζεται μέχρι τέλους μέσω της αμείλικτης επιδίωξης για εργατική παραγωγικότητα, δηλαδή την επιθυμία για διαρκή αύξηση της παραγωγής για κάθε ώρα εργασίας. Η αύξηση της παραγωγικότητας θεωρείται ως η μηχανή της προόδου. Αλλά αυτή η ίδια δυναμική είναι επίσης τιμωρητική. Εάν οι οικονομίες μας αποτύχουν να επεκταθούν, αυξάνει η ανεργία. Υψηλότερη ανεργία ελαττώνει περαιτέρω την κατανάλωση και δημιουργεί αυξανόμενα κόστη κοινωνικής πρόνοιας. Υψηλότερα κόστη κοινωνικής πρόνοιας οδηγούν σε υψηλότερα κυβερνητικά χρέη, που περιορίζουν τις δημόσιες επενδύσεις που ξανά περιορίζουν τη ζήτηση.
Όταν για οποιονδήποτε λόγο η οικονομική ανάπτυξη είναι δύσκολη η δυναμική της αύξησης της εργατικής παραγωγικότητας είναι δύσκολη ερωμένη!
Η επικρατούσα συντηρητική τάση είναι να επανέλθεις γρήγορα σε ανάπτυξη. Αλλά υπάρχουν άλλοι δύο ενδιαφέροντες τρόποι για έξοδο από την παγίδα της παραγωγικότητας. Ο ένας είναι να δεχτείς την αύξηση της παραγωγικότητας στην οικονομία και να δρέψεις την ανταμοιβή σε όρους μείωσης των ωρών εργασίας ανά εργαζόμενο. Να μοιραστείς μια καλύτερη εργασιακή ισορροπία για όλους. Το δεύτερο είναι να χαλαρώσεις την αύξηση της συνεχώς αυξανόμενης παραγωγικότητας, δηλαδή με άλλα λόγια να μεταθέσεις την οικονομική δραστηριότητα σε τομείς μεγαλύτερης έντασης εργασίας. Εάν το τελευταίο ακούγεται περίεργο στην αρχή είναι ίσως επειδή μας έχουν τόσο συνηθίσει στη γλώσσα της αποτελεσματικότητας. Τα πάντα είναι η παραγωγή. Ο χρόνος είναι χρήμα. Το κίνητρο για αύξηση της εργατικής παραγωγικότητας καταλαμβάνει χιλιάδες σελίδες ακαδημαϊκών συγγραμμάτων και στοιχειώνει τις ώρες των Διευθυνόντων Συμβούλων και των Υπουργών οικονομίας σε όλο τον κόσμο. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε περισσότερο αποτέλεσμα με λιγότερους ανθρώπους. Αυτό είναι εντάξει για κάποιες δουλειές γιατί ποιος θα ήθελε να πλένει τα σεντόνια ξενοδοχείου με το χέρι ή να ανακατεύει το μπετόν με φτυάρι ; Αλλά υπάρχουν δουλειές που είναι παράλογο να κυνηγάς την εργατική παραγωγικότητα γιατί από τη φύση τους απαιτούν το χρόνο και την προσοχή των ανθρώπων. Παράδειγμα η περίθαλψη ανθρώπου από άνθρωπο. Η ποιότητά της εξαρτάται από την προσοχή που δίνει ένα άτομο για ένα άλλο.
Και δυστυχώς η συναισθηματική κόπωση αυξάνει στον κλάδο υγείας που ταλαιπωρείται από ανούσιους στόχους παραγωγικότητας. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η χειροτεχνία και οι τέχνες γενικότερα, όπου η ακρίβεια και οι λεπτομέρειες στα δημιουργούμενα αγαθά είναι αυτά που τους δίνουν την αξία τους (ξυλουργός, ράφτης, σχεδιαστής, κτλ).
Ομοίως είναι ο χρόνος που καταναλώνεται για πρόβες και πρακτική που προσθέτει στις τέχνες τη γοητεία τους. Τι θα κερδίσουμε, εκτός από θόρυβο, να ζητήσουμε από την ορχήστρα της ΕΡΤ να ελαττώσει τις πρόβες της και να παίξει την 9η Συμφωνία του Μπετόβεν κάθε χρόνο και πιο γρήγορα;
Αυτοί οι τομείς «ανθρώπινων υπηρεσιών» (φροντίδα, τέχνες, πολιτισμός) παρέχουν ένα νέο όραμα του επιχειρείν: όχι ως κερδοσκοπική υποδιαίρεση της εργασίας για μεγιστοποίηση κέρδους και ένταση πόρων, αλλά ως μορφή κοινωνικής οργάνωσης ενυπάρχουσας στην κοινότητα που αρμονικά εργάζεται με τη φύση για να μας δώσει διαδικασίες που μας επιτρέπουν να ευημερήσουμε.
Κοινωνικές επενδύσεις απαιτούνται για αυτό. Οι επενδύσεις είναι απαραίτητες για όποιου είδους οικονομία και εκπροσωπούν τη σχέση μεταξύ του παρόντος και του μέλλοντος. Το να μετέχουμε σε έργα που διαρκούν χρόνο αποτελεί την δέσμευσή μας για το μέλλον και είναι η βάση για του όποιου είδους ευημερία. Αλλά η επιτυχία των επενδύσεων εξαρτάται ουσιωδώς από τον προορισμό τους.
Όταν αφιερώνονται προς τίποτα άλλο από την κερδοσκοπία των περιουσιακών στοιχείων η παραγωγική σχέση μεταξύ παρόντος και μέλλοντος διαστρεβλώνεται ουσιωδώς, αποσταθεροποιεί την οικονομία και υποσκάπτει την ευημερία.
Η τέταρτη απαιτούμενη αλλαγή είναι να τερματιστεί η ευχέρεια των Τραπεζών να παράγουν χρεωστικό χρήμα. Πρέπει ο έλεγχος της παροχής χρήματος να επιστρέψει στο κράτος Αυτό θα τερματίσει την εξάρτηση του κράτους από τις αγορές και θα ελαττώσει το κόστος του δημόσιου δανεισμού, επιτρέποντας στις κυβερνήσεις να δαπανούν (και να επενδύουν) κατευθείαν στην Οικονομία για να καλύψουν τις κοινωνικές ανάγκες. Προτάσεις για τέτοια συστήματα συζητούνται σήμερα στην Ελβετία, την Ολλανδία και την Ισλανδία.
Αυτό που συζητείται εδώ είναι η ίδια η φύση του χρήματος ως κοινωνικού αγαθού.
Το χρήμα διευκολύνει τη βάση για κοινωνικές επενδύσεις, έχει τη δύναμη να σταθεροποιήσει ή αποσταθεροποιήσει την κοινωνία.
Δίνοντας τη δυνατότητα δημιουργίας χρήματος σε εμπορικά ιδιωτικά συμφέροντα είναι η συνταγή για οικονομική αστάθεια, κοινωνική ανισότητα και πολιτική αδυναμία.
Το να απαιτήσουμε ξανά αυτό το δικαίωμα είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο στην πάλη για μια διαρκή ευημερία όλων.
Η Ευρώπη πρέπει να πει «εάν ανάπτυξη σημαίνει να έρθει η κοινωνία στην κατάσταση εκείνη που ο ατομισμός, ο εγωισμός και η κατανάλωση αποτελούν τη βάση της Οικονομίας, τότε δεν θέλουμε να αναπτυχθούμε.
Το μοντέλο της Ευρωπαϊκής ευημερίας πρέπει να στηρίζεται όχι στην κατανάλωση αλλά στην αλληλεγγύη, στην αξιοβίωτη ανάπτυξη, στην αλλαγή του αναπτυξιακού παραδείγματος. Και κάτι ακόμα, σε αυτές τις σε νηπιακή ηλικία προτάσεις που αφορά στο φύλο.
Η Οικονομία των υπηρεσιών φροντίδας, χειροτεχνίας, τεχνών είναι ένας τόπος πλούσιος σε συμμετοχή γυναικών. Συχνά φτωχά αμειβόμενοι και χρονίως υποεκτιμημένοι αυτοί οι τομείς είναι όμως ζωτικής σημασίας για την υγεία μας, την ασφάλειά μας και την ευημερία μας.
Φέρνουν ένα σύνολο κοινωνικών αξιών που περιλαμβάνουν ευπρέπεια, σεμνότητα, παράδοση, μακροβιότητα και φροντίδα για τους άλλους. Αποτελούν πραγματικό αντίδοτο στον υπερ-υλισμό της καταναλωτικής κοινωνίας. Και δυστυχώς η καθαρή δημιουργία πλήρους, σταθερούς εργασίας κατανέμεται δυσανάλογα προς αυτούς με υψηλότερα εισοδήματα.
Πιστεύω, όπως πολλοί άλλοι, ότι χτίζοντας μια Οικονομία για όλους είναι ένα ρεαλιστικό και ουσιαστικό καθήκον των Κυβερνήσεων της Ευρώπης. Το επιχειρείν ως υπηρεσία, η εργασία ως συμμετοχή, η επένδυση ως υποχρέωση η δέσμευση προς το μέλλον και το χρήμα ως κοινωνικό αγαθό. Αυτές οι τέσσερις αρχές δημιουργούν ένα θεμέλιο για ένα βαθύ και τόσο απαιτούμενο μετασχηματισμό της Ευρωπαϊκής κοινωνίας.
Επανασχεδιάζοντας την πολιτική της Ευρώπης
Απαιτούνται πολιτικές που περιλαμβάνουν ταυτόχρονα τρεις άξονες: Οικονομικό, Κοινωνικό και Περιβαλλοντικό. Μια πρόταση που για παράδειγμα δημιουργεί πλεόνασμα μόνο στον Οικονομικό άξονα δεν μπορεί να γίνει πλέον αποδεκτή.
Μετά το δημοψήφισμα για Brexit, την άνοδο του Trump στις ΗΠΑ και τη συνεχιζόμενη κατάρρευση της Ευρωπαϊκής ηγεσίας, η ανάγκη για ριζοσπαστικές λύσεις δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερη.
Χρειαζόμαστε εναλλακτικούς τρόπους απόκρισης στην κατάρρευση. Και, όπως η Ιστορία μας δείχνει, υπάρχει πάντα εναλλακτική λύση.
Η νεωτερική κοινωνία, ως κοινωνία της εργασίας, καταργεί κάθε δυνατότητα πράξης ενώ η σκέψη υποβαθμίζεται σε εγκεφαλική λειτουργία υπολογισμών. Παρά το γεγονός ότι οι αληθινές αλυσίδες έχουν εκλείψει, δημιουργείται νέος τύπος σκλάβου, ο άνθρωπος που υποβάλλει τον εαυτό του σε εθελοντική εξάντληση, μια και οι κοινωνίες μας έχουν πέσει θύματα της κατάχρησης της έννοιας της οικονομικότητας. Η έννοια αυτή υποβοηθούμενη από την ψευδαίσθηση της «ελεύθερης επιλογής» παράγει κουρασμένους, αποτυχημένους και καταθλιπτικούς ανθρώπους. Όπως «κοινωνία της πειθαρχίας» του Φουκώ παράγει τρελούς και εγκληματίες, έτσι και η «κοινωνία της οικονομίας» ανάγει την αυτοεκμετάλλευση σε κυρίαρχη συμπεριφορά.
Ο σύγχρονος «σκλάβος» έχει σε μεγάλο βαθμό επιλέξει ο ίδιος την υποδούλωσή του για να εξασφαλίσει μια βαρετή επιβίωση.
Περαιτέρω των τριών αξόνων η πολιτική πρέπει να καθοδηγείται από έξι θεμελιώδεις αξίες: διαφάνεια, γενναιοδωρία, ταπεινοφροσύνη, θάρρος, συναισθηματική ταύτιση με τους άλλους και χιούμορ φυσικά.
Αντί να προσανατολιζόμαστε μόνο στη λιτότητα θεωρούμε ως πραγματική πρόκληση την κρίση ελλείμματος συναισθηματικής ταύτισης με τους άλλους, συστημική κρίση και περιβαλλοντική κρίση.
Πρέπει να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε το GDP ως κύριο δείκτη της προόδου μας. Υπεράνω όλων θέλουμε να δημιουργήσουμε νέο τρόπο οικονομικής σκέψης που να αντικαθιστά την τυφλή εμπιστοσύνη που έχουν οι πλείστοι των πολιτικών στην οικονομική ανάπτυξη ως τη μόνη λύση. Απαιτείται να γίνει κατανοητή η ανάγκη να προσεγγίσουν η οικονομική και η κοινωνική πολιτική σε όλα τα επίπεδα της διακυβέρνησης.
Επίλογος
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές της γενιάς μας οδήγησαν σε επίθεση κατά της δημοκρατίας. Έτσι, δεν έχει σημασία ποιος εκλέγεται στην Ευρώπη, συντηρητικός, φασίστας, σοσιαλιστής, κομμουνιστής, οτιδήποτε άλλο, οι πολιτικές παραμένουν οι ίδιες. Ο λόγος είναι ότι όλα τακτοποιούνται από την γραφειοκρατία των Βρυξελλών και οι πολίτες των κρατών – μελών δεν έχουν λόγο.
Πιστεύω ότι υπάρχει αντίδοτο στην τρέχουσα βαρβαρότητα. Πιστεύω στην Ευρώπη-συνομοσπονδία που πρέπει να έχει την κυβέρνησή της με υψηλό προϋπολογισμό στη διάθεσή της, δυνατότητα ανακύκλωσης πλεονασμάτων και λιτό ενιαίο σύνταγμα. Η επανάσταση έχει καθυστερήσει, κάποιοι λένε. Εγώ ζητώ μια φιλική επανάσταση στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στον κόσμο όλο.
