Όταν η ζώνη του ευρώ διέσωσε την Ελλάδα το 2010 η Γερμανία επέμεινε να κινητοποιήσει το ΔΝΤ. Μερικοί ανησυχούσαν στην προοπτική αυτή και τι σήμαινε για τα εσωτερικά δρώμενα της Ευρώπης... Ωστόσο, η Γερμανία ήθελε το ΔΝΤ, ως εξωτερικός ελεγκτής, να επιβάλει λιτότητα, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για την σπάταλη Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Περισσότερο από δύο χρόνια μετά, ο ελεγκτής έχει κατά καιρούς παίξει το ρόλο αρωγού στην Ελλάδα. Έχει προσπάθησει να ελαφρύνει το ρυθμό της λιτότητας. Και ήταν σε αντίθεση με τη Γερμανία για το μέχρι τώρα αδιανόητο: την ανάγκη για τη διαγραφή ορισμένων από τα δισεκατομμύρια που η Ελλάδα οφείλει ακόμα.
Δεν ήταν να γίνει έτσι όμως. Η επέλαση του ΔΝΤ είχε ως στόχο τη διασφάλιση για δισεκατομμύρια Γερμανούς φορολογούμενους. Η Angela Merkel, η Γερμανίδα καγκελάριος, ισχυρίστηκε ότι άλλες ευάλωτες χώρες θα πρέπει να αποτρέπονται από το να ζητήσουν βοήθεια γιατί θα βλέπουν ότι «η εμπειρία της Ελλάδας με το ΔΝΤ δεν είναι εύκολη». Αντ' αυτού η κρίση επιδεινώθηκε (η Κύπρος πρόκειται να γίνει και επίσημα η τέταρτη χώρα να λάβει διάσωση) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναγκάστηκε να παρέμβει.
Οι αλλαγές θα πάρουν χρόνο και προϋποθέτουν δύσκολες αλλαγές της συνθήκης. Ωστόσο, η αρχική και ατέλειωτη κρίση στην Ελλάδα υπονομεύει το ευρώ τώρα. Ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης έχουν οι πολιτικοί στην Ελλάδα. Όμως, η ζώνη του ευρώ έχει κάνει λάθη, όπως η αποτυχία να αναγνωρίσει ότι η Ελλάδα ήταν η αρχή. Αυτό σήμαινε ότι η Ελλάδα ωθήθηκε απότομα σε λιτότητα που προκάλεσε τεράστια ύφεση (η Γερμανία επέμεινε αρχικά για την επιβολή σκληρότατων επιτοκίων). Και οι ηγέτες της ευρωζώνης υπέπεσαν σε μια δαπανηρή σύγχυση σχετικά με το τεράστιο χρέος στην Ελλάδα.
Το ΔΝΤ έχει κατά καιρούς υπάρξει μέρος αυτής της σύγχυσης, ειδικά υπό τον Dominique Strauss-Kahn (πριν καθαιρεθεί από ένα σεξουαλικό σκάνδαλο), ο οποίος πείστηκε από την ψευδαίσθηση ότι η Ελλάδα είναι ρευστή. Αν και ελάχιστα δημοφιλές στην Ελλάδα, το ΔΝΤ έχει πια γίνει όλο και πιο ειλικρινές για τη ζημία που έχει προκληθεί την υπερβολική λιτότητα. Η Ελλάδα πίεσε για να πάρει δύο ακόμα χρόνια διορίας για να φτάσει σε ένα πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού (προ τόκων).
Ο δυσκολότερος αγώνας του ΔΝΤ ήταν να πείσει τη Γερμανία και άλλους ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να επιστρέψει τα χρήματα που χρωστάει. Η εξακρίβωση βιωσιμότητας του χρέους είναι μια ανακριβής επιστήμη. Το κατώτατο όριο για την Ελλάδα το περασμένο έτος ήταν ότι το χρέος θα μειωθεί σε 120% του ΑΕΠ μέχρι το 2020. Το ΔΝΤ θεωρεί ότι εξακολουθεί να πιστεύει ότι αυτό είναι πολύ υψηλό. Σε κάθε περίπτωση το ελληνικό χρέος προβλέπεται τώρα να είναι στο 144% του ΑΕΠ μέχρι το 2020.
Η κ. Lagarde έκανε σαφές ότι, εάν το χρέος στην Ελλάδα δεν κοπεί, το ΔΝΤ δε θα δανείσει περισσότερα χρήματα. Η Γερμανία απάντησε ότι κάθε κούρεμα θα ήταν παράνομο. Κάποια χρήματα θα μπορούσαν να βρεθούν από τα κέρδη που η ΕΚΤ έχει κάνει με την αγορά ελληνικών ομολόγων, δήλωσαν υπουργοί της ευρωζώνης.
Ο συμβιβασμός ήταν μια δέσμευση για τη μείωση του χρέους στην Ελλάδα στο 124% του ΑΕΠ το 2020 και ουσιαστικά κάτω από το 110% του ΑΕΠ δύο χρόνια αργότερα. Τα επιτόκια στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά μία ποσοστιαία μονάδα, οι ωριμάνσεις διπλασιάστηκαν σε 30 χρόνια, και η καταβολή των τόκων αναβλήθηκαν για δέκα χρόνια. Και υπήρχε μια υπόσχεση για περισσότερη βοήθεια αν χρειαστεί, αφότου η Ελλάδα φτάσει σε πρωτογενές πλεόνασμα.
Αυτό δεν είναι η σαφής διαγραφή που ήθελε το ΔΝΤ. Αλλά, σε συγκεκαλυμμένη μορφή, είναι κάτι παρόμοιο: οι πιστωτές αναγνωρίζουν ότι θα πρέπει να λάβουν τις απώλειες να κρατήσουν την Ελλάδα εντός. Ελλάδα δεν θα βγει έξω από το ευρώ. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο μέλλον της Ελλάδας είναι ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη της. Οι υπουργοί στην Αθήνα μιλούν για την ευκαιρία, για μια φορά, να ξεπεράσουν τις προσδοκίες.
Αλλά θέλει προσοχή. Η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να συρρικνώνεται, και η Ελλάδα αντιμετωπίζει χρόνια αντιλαϊκών περικοπών δαπανών. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις άργησαν. Η ιδιωτικοποίηση είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Η ελληνική πολιτική παραμένει εύθραυστη. Η Γερμανία θέλει εύλογα να συνεχίσει την πίεση. Δεν θέλει να κάνει πάρα πολλά πριν από τις δικές της εκλογές το προσεχές φθινόπωρο, και θα είναι απρόθυμοι να διαγράψουν το χρέος, ακόμη και μετά από αυτές. Αλλά η Ιταλία και η Ισπανία είναι μεταξύ εκείνων που τώρα δανείζουν χρήματα στην Ελλάδα φθηνότερα από ότι μπορεί να δανειστεί. Η Γερμανία, επίσης, θα πρέπει να αναλάβει μέρος της απώλειας.
Καθώς ετοιμάζονται να συζητήσουν για το μέλλον της ζώνης του ευρώ κατά την επόμενη σύνοδο κορυφής τους στις 13 και 14 Δεκεμβρίου, οι ηγέτες θα πρέπει να πάρουν ένα μάθημα από το θλιβερό χάος στην Ελλάδα. Η καθυστέρηση του αναπόφευκτου το καθιστά απλά πιο οδυνηρό και πιο δαπανηρό.
Περισσότερο από δύο χρόνια μετά, ο ελεγκτής έχει κατά καιρούς παίξει το ρόλο αρωγού στην Ελλάδα. Έχει προσπάθησει να ελαφρύνει το ρυθμό της λιτότητας. Και ήταν σε αντίθεση με τη Γερμανία για το μέχρι τώρα αδιανόητο: την ανάγκη για τη διαγραφή ορισμένων από τα δισεκατομμύρια που η Ελλάδα οφείλει ακόμα.
Δεν ήταν να γίνει έτσι όμως. Η επέλαση του ΔΝΤ είχε ως στόχο τη διασφάλιση για δισεκατομμύρια Γερμανούς φορολογούμενους. Η Angela Merkel, η Γερμανίδα καγκελάριος, ισχυρίστηκε ότι άλλες ευάλωτες χώρες θα πρέπει να αποτρέπονται από το να ζητήσουν βοήθεια γιατί θα βλέπουν ότι «η εμπειρία της Ελλάδας με το ΔΝΤ δεν είναι εύκολη». Αντ' αυτού η κρίση επιδεινώθηκε (η Κύπρος πρόκειται να γίνει και επίσημα η τέταρτη χώρα να λάβει διάσωση) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναγκάστηκε να παρέμβει.
Οι αλλαγές θα πάρουν χρόνο και προϋποθέτουν δύσκολες αλλαγές της συνθήκης. Ωστόσο, η αρχική και ατέλειωτη κρίση στην Ελλάδα υπονομεύει το ευρώ τώρα. Ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης έχουν οι πολιτικοί στην Ελλάδα. Όμως, η ζώνη του ευρώ έχει κάνει λάθη, όπως η αποτυχία να αναγνωρίσει ότι η Ελλάδα ήταν η αρχή. Αυτό σήμαινε ότι η Ελλάδα ωθήθηκε απότομα σε λιτότητα που προκάλεσε τεράστια ύφεση (η Γερμανία επέμεινε αρχικά για την επιβολή σκληρότατων επιτοκίων). Και οι ηγέτες της ευρωζώνης υπέπεσαν σε μια δαπανηρή σύγχυση σχετικά με το τεράστιο χρέος στην Ελλάδα.
Το ΔΝΤ έχει κατά καιρούς υπάρξει μέρος αυτής της σύγχυσης, ειδικά υπό τον Dominique Strauss-Kahn (πριν καθαιρεθεί από ένα σεξουαλικό σκάνδαλο), ο οποίος πείστηκε από την ψευδαίσθηση ότι η Ελλάδα είναι ρευστή. Αν και ελάχιστα δημοφιλές στην Ελλάδα, το ΔΝΤ έχει πια γίνει όλο και πιο ειλικρινές για τη ζημία που έχει προκληθεί την υπερβολική λιτότητα. Η Ελλάδα πίεσε για να πάρει δύο ακόμα χρόνια διορίας για να φτάσει σε ένα πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού (προ τόκων).
Ο δυσκολότερος αγώνας του ΔΝΤ ήταν να πείσει τη Γερμανία και άλλους ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να επιστρέψει τα χρήματα που χρωστάει. Η εξακρίβωση βιωσιμότητας του χρέους είναι μια ανακριβής επιστήμη. Το κατώτατο όριο για την Ελλάδα το περασμένο έτος ήταν ότι το χρέος θα μειωθεί σε 120% του ΑΕΠ μέχρι το 2020. Το ΔΝΤ θεωρεί ότι εξακολουθεί να πιστεύει ότι αυτό είναι πολύ υψηλό. Σε κάθε περίπτωση το ελληνικό χρέος προβλέπεται τώρα να είναι στο 144% του ΑΕΠ μέχρι το 2020.
Η κ. Lagarde έκανε σαφές ότι, εάν το χρέος στην Ελλάδα δεν κοπεί, το ΔΝΤ δε θα δανείσει περισσότερα χρήματα. Η Γερμανία απάντησε ότι κάθε κούρεμα θα ήταν παράνομο. Κάποια χρήματα θα μπορούσαν να βρεθούν από τα κέρδη που η ΕΚΤ έχει κάνει με την αγορά ελληνικών ομολόγων, δήλωσαν υπουργοί της ευρωζώνης.
Ο συμβιβασμός ήταν μια δέσμευση για τη μείωση του χρέους στην Ελλάδα στο 124% του ΑΕΠ το 2020 και ουσιαστικά κάτω από το 110% του ΑΕΠ δύο χρόνια αργότερα. Τα επιτόκια στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά μία ποσοστιαία μονάδα, οι ωριμάνσεις διπλασιάστηκαν σε 30 χρόνια, και η καταβολή των τόκων αναβλήθηκαν για δέκα χρόνια. Και υπήρχε μια υπόσχεση για περισσότερη βοήθεια αν χρειαστεί, αφότου η Ελλάδα φτάσει σε πρωτογενές πλεόνασμα.
Αυτό δεν είναι η σαφής διαγραφή που ήθελε το ΔΝΤ. Αλλά, σε συγκεκαλυμμένη μορφή, είναι κάτι παρόμοιο: οι πιστωτές αναγνωρίζουν ότι θα πρέπει να λάβουν τις απώλειες να κρατήσουν την Ελλάδα εντός. Ελλάδα δεν θα βγει έξω από το ευρώ. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο μέλλον της Ελλάδας είναι ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη της. Οι υπουργοί στην Αθήνα μιλούν για την ευκαιρία, για μια φορά, να ξεπεράσουν τις προσδοκίες.
Αλλά θέλει προσοχή. Η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να συρρικνώνεται, και η Ελλάδα αντιμετωπίζει χρόνια αντιλαϊκών περικοπών δαπανών. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις άργησαν. Η ιδιωτικοποίηση είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Η ελληνική πολιτική παραμένει εύθραυστη. Η Γερμανία θέλει εύλογα να συνεχίσει την πίεση. Δεν θέλει να κάνει πάρα πολλά πριν από τις δικές της εκλογές το προσεχές φθινόπωρο, και θα είναι απρόθυμοι να διαγράψουν το χρέος, ακόμη και μετά από αυτές. Αλλά η Ιταλία και η Ισπανία είναι μεταξύ εκείνων που τώρα δανείζουν χρήματα στην Ελλάδα φθηνότερα από ότι μπορεί να δανειστεί. Η Γερμανία, επίσης, θα πρέπει να αναλάβει μέρος της απώλειας.
Καθώς ετοιμάζονται να συζητήσουν για το μέλλον της ζώνης του ευρώ κατά την επόμενη σύνοδο κορυφής τους στις 13 και 14 Δεκεμβρίου, οι ηγέτες θα πρέπει να πάρουν ένα μάθημα από το θλιβερό χάος στην Ελλάδα. Η καθυστέρηση του αναπόφευκτου το καθιστά απλά πιο οδυνηρό και πιο δαπανηρό.
