Το σύνολο του κυβερνητικού έργου εξελίσσεται σε μια δύσκολη άσκηση ισορροπίας ανάμεσα στην εφαρμογή μιας συμφωνίας και στην εφαρμογή πλευρών του κυβερνητικού προγράμματος που θα μπορούσαν να βάλουν αριστερό πρόσημο στο τελικό αποτέλεσμα
Σημαντικό μέρος αυτής της προσπάθειας έχει αναλάβει και ο υπουργός Οικονομικών, που διαχειρίζεται και τον τομέα της διαπραγμάτευσης, αλλά και μεγάλο μέρος των διεθνών επαφών. Από τη θετική και αρνητική εμπειρία του Ευκλείδη Τσακαλώτου επιχειρούμε να αντλήσουμε συμπεράσματα για όσα έγιναν μέχρις εδώ και για όσα μπορούμε να ελπίζουμε στο άμεσο μέλλον.
Ασκείται οξεία κριτική στην πρόταση της κυβέρνησης για το ασφαλιστικό, από πολλές πλευρές. Ποια είναι η απάντηση του υπουργού Οικονομικών; Υπάρχει το ταξικό πρόσημο, στις ρυθμίσεις που προτείνονται;
Συνολικά η ασφαλιστική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης καλείται να διαμορφώσει μια πολύ δύσκολη ισορροπία: να προστατεύσει τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα και τους χαμηλοσυνταξιούχους, οι οποίοι από το 2010 έχουν υποστεί 12 διαδοχικές μειώσεις συντάξεων, να επιτύχει τον δημοσιονομικό στόχο τής εξοικονόμησης περίπου 1% του ΑΕΠ από τη συνταξιοδοτική δαπάνη, να καταστήσει το ασφαλιστικό σύστημα οικονομικά βιώσιμο και ουσιαστικά αναδιανεμητικό και να θέσει τους όρους για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των εργαζομένων σ’ αυτό, δίνοντας μια προοπτική βελτίωσης της κατάστασης. Και η σημερινή πρόταση της κυβέρνησης, παρ’ όλα τα προβλήματα που μπορεί να έχει, επιτυγχάνει σε σημαντικό βαθμό την ισορροπία αυτή. Βασικές εκφράσεις της πολιτικής μας συναντά κανείς στο νέο θεσμό της Εθνικής Σύνταξης, η οποία θα χορηγείται σε όσους έχουν τουλάχιστον 15 χρόνια ασφάλισης, καλύπτοντας έτσι και τους πολλούς που σήμερα έχουν διακοπτόμενο εργασιακό βίο, αλλά και τους μακροχρόνια άνεργους. Το ταξικό πρόσημο εντοπίζεται και στα ποσοστά αναπλήρωσης που είναι υψηλά για τους χαμηλόμισθους, έτσι ώστε στους ασθενέστερους να εξασφαλίζεται μια σύνταξη πολύ κοντά στο μισθό που έπαιρναν όσο ανήκαν στον ενεργό πληθυσμό. Ταυτόχρονα, μέσω του εργαλείου της προσωπικής διαφοράς, διασφαλίζει στους σημερινούς συνταξιούχους ότι δεν θα υπάρξει καμία μείωση στις συντάξεις τους.
Η κυβέρνηση προσπαθεί να μετριάσει όσο μπορεί τα μέτρα που επιβαρύνουν τα λαϊκά στρώματα. Όμως, ο κόσμος δεν κρίνει την κατάστασή του μόνο με τα μέτρα που προκύπτουν από τους μνημονιακούς καταναγκασμούς της συμφωνίας του Ιουλίου. Την κρίνει με το σύνολο των μνημονιακών βαρών απ΄ το 2011, εφόσον αυτά είναι ενεργά, τα υφίσταται. Πώς το αντιμετωπίζει αυτό η κυβέρνηση;
Η κυβέρνηση προσπαθεί να αναπτύξει ταυτόχρονα και το κοινωνικό της πρόγραμμα. Μέχρι τώρα έχουν υπάρξει μέτρα για την καταπολέμηση της φτώχειας και της ανθρωπιστικής κρίσης, την ανάταξη του υγειονομικού συστήματος, με την πιλοτική εφαρμογή του συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, που είναι μια σπουδαία τομή. Δεν πρέπει να υποτιμούμε καθόλου και τις σπουδαίες νομοθετικές παρεμβάσεις στη σφαίρα των δικαιωμάτων, όπως την απόδοση της ιθαγένειας στα παιδιά των μεταναστών, τη μεταρρύθμιση στο σωφρονιστικό σύστημα, την επέκταση και ισχυροποίηση του συμφώνου συμβίωσης, καθώς και τη συνολική διαχείριση του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος. Από την άλλη, γνωρίζουμε ότι ο τελικός απολογισμός θα κριθεί από τα ζητήματα της καθημερινότητας, ιδιαίτερα από το μείζον ζήτημα της ανεργίας. Θα έχουμε αποτύχει αν δεν καταφέρουμε να βάλουμε μπροστά την οικονομία, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και μάλιστα σε ένα διαφορετικό παραγωγικό μοντέλο από το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα. Και όλα αυτά σε συνθήκες δημοσιονομικής υστέρησης, που κάνουν την προσπάθειά μας για το «παράλληλο» πρόγραμμα ακόμα πιο δύσκολη.
Οι προοπτικές της οικονομίας
Ποια η προοπτική της οικονομίας; Μια πρώτη εκτίμηση της κυβέρνησης είναι ότι πήγε καλύτερα του αναμενόμενου. Έχεις την άποψη ότι οι απαισιόδοξες προβλέψεις ότι το πρόγραμμα δεν βγαίνει, ότι κάποια στιγμή θα ανακύψει το αδιέξοδο είναι αστήρικτες; Πού εδράζεται η αισιοδοξία; Ποιος ο ρόλος της θετικής προοπτικής στο πολιτικό σχέδιο της κυβέρνησης;
Πολλές φορές στην παγκόσμια ιστορία η Aριστερά δεν έχει πάει και τόσο καλά στο βάθος μιας ύφεσης, αλλά έχει ανακάμψει μαζί με την οικονομία. Ίσως γιατί ο κόσμος φοβάται κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, αλλά δεν ξεχνάει, όταν έχουν ξεπεραστεί τα χειρότερα, ποιες πολιτικές δυνάμεις ευθύνονταν για την κρίση και τη μεροληπτική αντιμετώπισή της. Στη σημερινή συγκυρία δεν είναι εύκολο να είναι κανείς πολύ αισιόδοξος, όταν η ευρωπαϊκή οικονομία βρίσκεται σε στασιμότητα και τα προβλήματα της οικονομικής αρχιτεκτονικής της ΕΕ δεν έχουν αντιμετωπιστεί, όταν υπάρχουν άσχημα νέα από την Κίνα και άλλους σημαντικούς κρίκους της παγκόσμιας οικονομίας, και όταν οξύνονται οι γεωστρατηγικές αντιθέσεις που αποτελούν και το βασικό τροφοδότη των προσφυγικών ροών και της τρομοκρατίας.
Από την άλλη, υπάρχουν δυνατότητες για την ελληνική οικονομία όταν ολοκληρωθεί η πρώτη αξιολόγηση και βρεθεί μια ικανοποιητική λύση για το χρέος. Πολλά βέβαια θα εξαρτηθούν όχι μόνο από τα νέα επενδυτικά εργαλεία, όπως η επενδυτική τράπεζα και το νέο ταμείο, αλλά και το αναπτυξιακό μας σχέδιο. Παγκοσμίως οι οικονομίες δεν στερούνται μόνο ρευστότητα και χρηματοδότηση, αλλά και αξιόλογες επενδυτικές ευκαιρίες. Χωρίς το δεύτερο, η αριστερά θα επαναλάβει την αποτυχία του Σημίτη και των εκσυγχρονιστών, όπου υπήρχε μεν χρηματοδότηση, αλλά τα λεφτά πήγαν κυρίως σε υποδομές και σε έργα που δεν είχαν τη δυναμική μιας αναδιάρθρωσης.
Μερικές φορές δίνεται η εικόνα απ’ τις τοποθετήσεις της κυβέρνησης ότι βλέπει μια πολύ γραμμική και θετική εξέλιξη από τις διαπραγματεύσεις στην αξιολόγηση, την έξοδο στις αγορές, στις συζητήσεις για το χρέος κ.τ.λ. Δεν είναι λίγο αισιόδοξο; Η ως τώρα διαπραγματευτική πραγματικότητα με τους θεσμούς το επιτρέπει; Στην «Καθημερινή» σημείωσες ότι «έχουμε διαφορετικό σχέδιο για την έξοδο της χώρας από την κρίση» με τους θεσμούς.
Νομίζω ότι έχεις δίκιο για την εντύπωση γραμμικότητας που δίνει η εκφώνηση του οδικού μας χάρτη εξόδου από την κρίση. Βέβαια, είναι κάτι που συμμερίζονται πολλές αφηγήσεις που προσπαθούν να εμπνεύσουν τον κόσμο. Αλλά για την αριστερά αυτό έχει κινδύνους. Νομίζω ότι ήταν λάθος, για παράδειγμα, ότι πριν τις εκλογές του Γενάρη του 2015, δεν προετοιμάσαμε τον κόσμο για τις συγκρούσεις που θα αντιμετωπίζαμε. Και το πληρώσαμε. Ακόμα και τώρα, τόσο στο ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και εντός της χώρας, είναι δυνατόν να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να αλλάξεις τα πράγματα χωρίς συγκρούσεις; Να αμφισβητήσεις την κυριαρχία της λιτότητας; Να δημιουργήσεις ένα δημόσιο χώρο - στη δημόσια διοίκηση, στην υγεία, στην παιδεία - προστατευόμενο από ισχυρά ιδιωτικά συμφέροντα; Όταν θέτεις αυτά τα ερωτήματα, η απάντηση βγαίνει αβίαστα.
Αξιολόγηση και συζήτηση για το χρέος
Συχνά ο πολιτικός λόγος στελεχών της κυβέρνησης απομακρύνεται σημαντικά από τη δημόσια και επίσημη τοποθέτηση ότι η συμφωνία του Ιουλίου ήταν προϊόν ενός εκβιασμού, μια πραγματικότητα με την οποία συμβιώνουμε και αγωνιζόμαστε να υπερβούμε με διαφόρους τρόπους. Αυτό δεν δημιουργεί πρόβλημα στις σχέσεις μας με τις λαϊκές τάξεις;
Δεν συμφωνώ με προσπάθειες «εξωραϊσμού» των υπαρκτών προβλημάτων διαχείρισης μιας συμφωνίας που απέχει σε μεγάλο βαθμό από το πρόγραμμά μας. Από την άλλη, καταλαβαίνω τους όρους με τους οποίους διεξάγεται η πολιτική αντιπαράθεση, με μια αντιπολίτευση που λες και γεννήθηκε σήμερα το πρωί, η οποία παρουσιάζεται άμεμπτη και αμέτοχη της τραγικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται η ελληνική κοινωνία και οικονομία. Με αυτή την έννοια κατανοώ - χωρίς όμως να συμμερίζομαι- αστοχίες στο δημόσιο λόγο. Αλλά για να είμαστε δίκαιοι, πιστεύω ότι ως επί το πλείστον ο δημόσιος λόγος της κυβέρνησης και του κόμματος είναι ταξικός, δηλαδή οι κοινωνικές μας αναφορές, άρα και οι επιλογές μας είναι σαφείς υπέρ της μισθωτής εργασίας και των λαϊκών στρωμάτων.
Οι συζητήσεις για το χρέος έχουν πολύ δύσκολες πτυχές, που δεν συνδέονται μόνο με το ύψος των διευκολύνσεων, αλλά και με τους όρους που θα τεθούν, προς τούτο, από τους δανειστές. Εδώ εμπλέκεται και ο ρόλος του ΔΝΤ και η συμμετοχή του στο πρόγραμμα. Δεν θέτει πρόωρα θέμα σχέσεων με το ΔΝΤ, άρα και τον άξονα της διαπραγμάτευσης;
Για τους όρους που θα τεθούν πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι. Εάν θεωρηθεί από τον κόσμο εντός και εκτός της χώρας ότι οι όροι αυτοί σημαίνουν πως η Ελλάδα πρέπει την επόμενη περίοδο να περάσει μια σειρά από νέα πολιτικά τεστ, νέες αξιολογήσεις, μέχρι να πάρει οριστική λύση στο χρέος, τότε το πρόγραμμα θα αποτύχει. Ούτε οι επενδυτές, ούτε οι αποταμιευτές, ούτε οι καταναλωτές θα αλλάξουν τη συμπεριφορά τους, και τα βασικά δεδομένα της οικονομίας θα παραμείνουν αμετάβλητα. Σε αυτή την περίπτωση δύσκολα θα φθάσουμε τους στόχους μας και η πολιτική αστάθεια θα επιστρέψει. Το ΔΝΤ φαίνεται ότι το καταλαβαίνει αυτό το επιχείρημα πιο πολύ από κάποια κράτη μέλη της ευρωζώνης. Από την άλλη, άλλα κράτη μέλη φαίνεται ότι αλλάζουν στάση. Αλλά, επειδή τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να λυθεί το πρόβλημα πολλών οικονομιών με υψηλό χρέος, δεν είναι λογικό να ευελπιστεί κανείς ότι κάποτε η ευρωζώνη θα μπορέσει να λύσει τα του οίκου της χωρίς εξωτερική διαιτησία;
Καθώς κινείσαι πολύ εκτός Ελλάδας και συναντάς αξιωματούχους διαφόρων προελεύσεων πώς εκτιμάς ότι θα επιδράσουν οι τελευταίες πολιτικές εξελίξεις στη σχέση της Ελλάδας με τους θεσμούς; Αλλάζουν τα περιθώρια της διαπραγμάτευσης; Η κυβέρνηση και ο ΣΥΡΙΖΑ προγραμματίζουν συναφείς πρωτοβουλίες;
Η διαπραγμάτευση είναι μια πολύπλοκη και πολύ σύνθετη διαδικασία. Ιδιαίτερα όταν διαπραγματεύεσαι με πολλούς παίκτες, που δεν συμφωνούν πάντα μεταξύ τους, και όταν αυτές οι διαφορές, μερικές φορές τουλάχιστον, έχουν να κάνουν με πράγματα που δεν σε αφορούν. Σε τελευταία ανάλυση η διαπραγμάτευση είναι πάντα πολιτική. Αλλά όλα τα επίπεδα έχουν τη σημασία τους - άλλο ένα μάθημα που μας πήρε χρόνο να το κατανοήσουμε σε όλες τις διαστάσεις του. Και το τεχνικό επίπεδο, όπου, άμα δεν είσαι καλά προετοιμασμένος, τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται. Πρέπει να ξέρεις τι ζητάς, για ποιο λόγο, και με τα ανάλογα επιχειρήματα. Μόνο σε αυτή την περίπτωση μπορεί να μεταφερθεί η επί της ουσίας πολιτική διαπραγμάτευση σε ανώτερο επίπεδο. Και το ίδιο ισχύει και για την πίεση που μπορούν να ασκήσουν άλλα κόμματα και κινήματα.
Προσδοκίες για το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ
Επίκειται το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ. Ποιος νομίζεις ότι πρέπει να είναι ο κορμός των εργασιών του;
Νομίζω ότι είναι κοινή πεποίθηση όλων των μελών και των στελεχών του κόμματός μας ότι σήμερα απαιτείται ένα νέο πολιτικό σχέδιο απεγκλωβισμού από τη λιτότητα, τα μνημόνια και την επιτήρηση, το οποίο να λαμβάνει υπόψη αφενός τη συγκυρία της καπιταλιστικής κρίσης, την έξαρση των ανταγωνισμών, των προσφυγικών ροών και των νομισματικών πολέμων, αφετέρου την ιδιοσυστασία του ελληνικού κράτους και των κοινωνικών συμμαχιών του μπλοκ εξουσίας. Έχω την πεποίθηση ότι η διακυβέρνηση της χώρας, όπως και η ίδια η διαπραγμάτευση μας βοήθησαν να δούμε καθαρότερα τους όρους και τις προϋποθέσεις για την εκπόνηση του σχεδίου, τόσο ως προς την ελληνική διάστασή του, όσο και ως προς τη διεθνή και την ευρωπαϊκή. Νομίζω ότι είναι σαφές πλέον για όλους μας ότι το πολιτικό μας σχέδιο πρέπει να κινείται παράλληλα και ως προς τις δύο διαστάσεις, την εγχώρια και την ευρωπαϊκή.
Επί πλέον, υπάρχει το θέμα του ίδιου του κόμματος: η δημοκρατική λειτουργία του, η αποτελεσματική του παρέμβαση και άλλα πολλά. Αλλά αυτό αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο, που με ανησυχεί ακόμα περισσότερο από άλλα ζητήματα που τέθηκαν. Αξίζει να επανέλθουμε στο μέλλον σε αυτό το θέμα, γιατί δεν αρκεί μια σύντομη απάντηση.
Παύλος Κλαυδιανός/epohi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου