Η Ελλάδα μετά τα μνημόνια: Το ξέφωτο είναι ακόμη μακριά!…

Όπως μάθαμε, η σύγχρονη Οδύσσεια δεν τελειώνει στην Ιθάκη. Ο λόγος όμως, μετά την πρόσφατη απόφαση της κυβέρνησης, ανήκει δυστυχώς πλέον στους πιστωτές. Εκείνοι διαμορφώνουν την οικονομική πολιτική, μια κι εκείνοι  ενδιαφέρονται για το αξιόχρεο του Ελληνικού Δημοσίου. Περιθώρια δεν υπάρχουν, ώστε να επιτρέψουν να τους ξεφύγει η δημοσιονομική πειθαρχία της χώρας.  

του καθηγητή Ν. Γ. Χαριτάκη

Η επιτομή της ακροβατικής δεινότητας στα τσίρκο των νεανικών μας χρόνων ήταν όταν οι βοηθοί αφαιρούσαν το προστατευτικό δίχτυ. Οι ακροβάτες έθεταν σε κίνδυνο την ζωή τους, με αντάλλαγμα ένα θερμό χειροκρότημα των θεατών. Οι ασκήσεις εκτελούντο σε απόλυτη σιωπή, και όλοι με σφιγμένη την αναπνοή, ζούσαμε την αγωνία, πολλές φορές και με μεγαλύτερη ένταση, από εκείνη του ακροβάτη.

Η κυβέρνηση, αδικαιολόγητα κατά την γνώμη μας, αποφάσισε να αφαιρέσει το προστατευτικό δίχτυ που της προσφέρθηκε ως πιστωτική γραμμή. Θεώρησε ότι « ο Θεός της Ελλάδος είναι μεγάλος», και στην περίπτωση του μοιραίου, θα την προστατεύσει. Ίσως, γιατί έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στην διαπραγματευτική της ικανότητα, ίσως γιατί ελπίζει ότι, σε μία ρήξη πολιτικών επιλογών, θα ανοίξει διάπλατα την έξοδο διαφυγής της από την εξουσία μεταβιβάζοντας τις ευθύνες των επιλογών, σε τρίτους.

Σήμερα, θέλοντας να αξιολογήσουμε τα όρια της ευελιξίας ή, διαφορετικά, το μέγεθος του κινδύνου που γεννήθηκε από την  απόφασή της, σκοπεύουμε να αναλύσουμε σε ποιο βαθμό αυτή η συμπεριφορά, μπορεί να θίξει ανεπανόρθωτα  τα όρια της κοινωνικής μας ισορροπίας, αναπαράγοντας συνθήκες πιστωτικού κινδύνου.

Το τέλος των τριών προγραμμάτων διάσωσης που υπέγραψε η χώρα μας μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 ολοκληρώθηκε την 20^ηΑυγούστου 2018. Όπως πολύ καλά γνωρίζουν όλοι οι σοβαροί οικονομολόγοι της υφηλίου, τα προγράμματα απέβλεπαν:

α) στην χρηματοπιστωτική στήριξη μιας οικονομίας χωρίς πρόσβαση στις χρηματαγορές, έτσι ώστε να μπορεί να χρηματοδοτείται, τουλάχιστον έως ότου κλείσουν τα δύο τεράστια ελλείμματά της (Δημοσιονομικό και εξωτερικών συναλλαγών),

β) στη διαγραφή και διαρκή αναδιάρθρωση του υφιστάμενου και του προβλεπόμενου δημοσίου χρέους έως ότου κλείσουν τα δύο προηγούμενα ελλείμματα και

γ) στην απελευθέρωση της οικονομίας από τα ηθικά και θεσμικά δεσμά, που λόγω της μεταπολίτευσης, είχαν διαβρώσει τα θεμέλιά της.

Ως όφειλαν, το έργο το ανέλαβαν οι Έλληνες πολιτικοί.

Στα δέκα χρόνια που πέρασαν, πραγματοποιήθηκε ο πρώτος στόχος από τις κυβερνήσεις Παπαδήμου και Σαμαρά-Βενιζέλου. Ο δεύτερος,  από τους εταίρους και δανειστές, με μεγαλύτερη βαρύτητα στο ΕΜΣ και λιγότερο στην ΕΚΤ. Και τέλος ο τρίτος, όπως με μεγάλη ειλικρίνεια αναγνώρισε ο κ. Πρωθυπουργός στην Ιθάκη, δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί, προφανώς γιατί οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες ήταν πιο ικανοί από το πανίσχυρο πολιτικό σύστημα της χώρας. Τουλάχιστον η δια του προσώπου του κ. Πρωθυπουργού αναγνώριση της ήττας, με αναφορές στην διαπλοκή δεν ήταν τυχαίες. Σηματοδότησαν την «καθαρή έξοδο» από τις όποιες ψευδαισθήσεις θα μπορούσαν να τρέφουν, οι λιγοστοί πλέον  υποστηρικτές της κυβέρνησης.

Όπως μάθαμε, η σύγχρονη Οδύσσεια δεν τελειώνει στην Ιθάκη. Ο λόγος όμως, μετά την πρόσφατη απόφαση της κυβέρνησης, ανήκει δυστυχώς πλέον στους πιστωτές. Εκείνοι διαμορφώνουν την οικονομική πολιτική, μια κι εκείνοι  ενδιαφέρονται για το αξιόχρεο του Ελληνικού Δημοσίου. Περιθώρια δεν υπάρχουν, ώστε να επιτρέψουν να τους ξεφύγει η δημοσιονομική πειθαρχία της χώρας. Τίς μνημονιακές υποχρεώσεις τις δέχονται ή τις απορρίπτουν οι αγορές.  Τον έλεγχο τον έχουν, όσοι εξασφαλίζουν το αξιόχρεο της χώρας, βλέπε ΕΚΤ και ΕΜΣ. Αν η χώρα δεν είναι αξιόχρεη, τότε και εκείνοι, ως πιστωτικά ιδρύματα, δεν είναι. Κι αν εκείνοι δεν είναι αξιόχρεοι, τότε οι κάτοχοι των ομολόγων του ΕΜΣ θα αρχίσουν να διεκδικούν άμεση πληρωμή, όπως οι ομολογιούχοι της FF.

Ούτε οι κυβερνήσεις μέλη του Eurogroup, ούτε οι υπουργοί οικονομικών των μελών της Ευρωζώνης, είναι εγγυητές της αξιοπιστίας μας. Η μεθοδολογία προστασίας των πιστωτών επιβάλλει  υποχρεωτικά στις κυβερνήσεις να λειτουργούν μεταμειακή δημοσιονομική πειθαρχία. Αυτό επιβάλλει η συμφωνία για την δημοσιονομική συνοχή (sixpackrules) που ισχύει ως κανονισμός της ΕΕ από το 2012. Για να μην ξανασυμβεί λοιπόν σε όλη την Ευρωζώνη, ότι συνέβη στην Ελλάδα, που το Δημόσιο ήρθε αρωγός των τραπεζών, η ΕΚΤ έχει ξεκαθαρίσει στο πιστωτικό σύστημα, ότι δεν στηρίζει τα ομόλογα καμίας χώρας της Ευρωζώνης, που δεν ακολουθεί κανόνες ταμειακής δημοσιονομικής πειθαρχίας. Και μάλιστα για χώρες όπως η Ελλάδα, επιβάλλουν «διευρυμένη επιτήρηση». Υπογραμμίζουμε λοιπόν ότι, το τέλος των τριών μνημονίων  και η μη αποδοχή της πιστωτικής γραμμής από την κυβέρνηση, συνεπάγεται ταμειακή δημοσιονομική πειθαρχία, διευρυμένη επιτήρηση και ειδική πλειοψηφία.

Τι σημαίνει ταμειακή δημοσιονομική πειθαρχία και γιατί κατά την γνώμη μας δεν διαφέρει σε τίποτα, από ένα μνημόνιο διαρκείας; Η ταμειακή δημοσιονομική πειθαρχία αποτελεί ένα ρεαλιστικό μηχανισμό κανόνων αποφυγής των οπορτουνιστικών επιδιώξεων όλων των πολιτικών, ανεξαρτήτως κομμάτων και ιδεολογικών επιλογών. Ισχύει αυτοματοποιημένα, συμφωνείται με την έγκριση του Εθνικού προϋπολογισμού εκάστης χώρας, από το Eurogroup. και αποτελείται  από μηχανισμούς που ενεργοποιούνται, για την χώρα μας, εξ αρχής με απόφαση της «ειδικής πλειοψηφίας» των μελών του Eurogroup.

Η «ειδική πλειοψηφία» αποτελείται μόνο από τις χώρες μέλη του Eurogroupπου δεν έχουν πιστωτικό πρόβλημα. Δεν εμπλέκεται δηλαδή καθόλου ο κ. Μοσκοβισί. Οι εντολές λειτουργούν δεσμευτικά για την δική μας Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων και επιβάλλονται άνωθεν. Η χώρα, λόγω της απαλλαγής της από τα μνημόνια αλλά και λόγω των τεραστίων αδυναμιών της, δεσμεύεται να λειτουργεί με ενισχυμένη, και όχι όπως για το σύνολο των υπολοίπων τυπική επιτήρηση.
Επειδή η απερχόμενη, καθώς και η νέα πολιτική ηγεσία της χώρας θα λογοδοτήσει σύντομα  στους Έλληνες δημοσιογράφους με αφορμή την «επί της Θες/νίκης ομιλίας», και επειδή είναι πιθανό να μας υποσχεθούν «καθρεφτάκια», προτείνουμε να τοποθετηθούν σε ένα απλό ερώτημα.

«Πως θεωρούν ότι θα πετύχουν ανάπτυξη, με αυτό το λειτουργικό πλαίσιο,  σε μία υπερχρεωμένη κοινωνία, με υπερφορολογούμενο τον ιδιωτικό πλούτο και εισόδημα, με ανυπαρξία δημοσίων επενδύσεων, με ανασφαλές τραπεζικό και επιχειρηματικό κεφάλαιο, με αποδυναμωμένο εργατικό δυναμικό και με δύσκαμπτες αγορές εργασίας και κεφαλαίου;»

Η ερώτηση είναι συγκεκριμένη και αφορά όλες τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας. Είναι σκόπιμο να διατυπώσουμε την θέση, ότι παρεκκλίσεις από τα μνημονιακά συμφωνηθέντα δεν θα γίνουν αποδεκτές από την «ειδική πλειοψηφία». Ούτε βέβαια «μπορεί», «θα δούμε», «ίσως», «πολιτική λύση» και άλλες παρεκκλίσεις. Στην γωνία μας περιμένει όλους, η αυστηρότητα της ανεξαρτησίας του κ. Draghi.

Προς ενημέρωση των αναγνωστών, η ταμειακή δημοσιονομική πειθαρχία απαιτεί τα εξής τέσσερα:

1. Διατηρησιμότητα του ύψους του δημοσίου χρέους. Υπάρχει οροφή στα 345 δις που είμαστε σήμερα.
2. Το Δημόσιο μπορεί να βγει στις αγορές μόνο με επιτόκια ανταγωνιστικά εκείνων των δανείων που αντικαθιστά (βλέπε περίπου 1%) και μόνο μέχρι το μακροχρόνιο ρυθμό ανάπτυξης (από 1.5% μέχρι 2,5% το ανώτερο για μία δεκαετία). Σε αριθμούς, από 2,5 δις.μέχρι 5 δις συμπεριλαμβανομένων και των καταπτώσεων των εγγυήσεων, για χρηματοδοτούμενα από το ΕΣΠΑ δημόσια έργα. Αν οι αγορές δεν θα μας δανείζουν για την επόμενη δεκαετία με επιτόκιο κάτω του 4%, και πρέπει να αποπληρώνουμε χρέος με 1%, είναι ενδιαφέρον ποιος ΥΠΟΙΚ θα βγει στις αγορές. Βασική προϋπόθεση που ισχύει πάντοτε,  είναι βέβαια να μας δανείζουν.
3. Όριο στις συνολικές πρωτογενείς δαπάνες. Αυτό γνωρίζουμε ότι είναι το πλεόνασμα του 3,5%. Ποσοστό, που αρκεί για να καλύψει τους τόκους και όχι τα χρεολύσια.  Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι δεν έχουμε πρόβλημα. Προσοχή όμως. Μέχρι σήμερα, τα υπερπλεονάσματα δεν ήταν ταμειακά, αλλά λογιστικά, και γι’ αυτό και μας δάνειζε το ΕΜΣ από το αποθεματικό των μνημονίων. Από την 21/8/2018 τα ψέματα τελείωσαν, αφού υπερήφανα δεν δεχτήκαμε πιστωτική γραμμή. Σε ενδεχόμενη πιστωτική κρίση, φιλοδοξούμε ότι ο Θεός της Ελλάδος θα εισηγηθεί νέα «πολιτική λύση».
4. Οροφή στα υπερβολικά, λόγω φορολογίας, έσοδα. Η οροφή είναι κι αυτή ταμειακή, και όχι λογιστική. Και όπως προκύπτει από τα στοιχεία της τελευταίας τριετίας, δεν ξεπερνά τα 50 δις. Όσοι δεν μας πιστεύουν, ας διαβάσουν τα στοιχεία της Τ.τ.Ε.

Το οικοδόμημα, που λέγεται εθνική οικονομία, λειτουργεί με κανόνες γενικής ισορροπίας. Όπως λοιπόν στην στατική, αν κόψεις μία κολώνα, οφείλεις να έχεις βάλει στατικές ενισχύσεις, ώστε να μην καταρρεύσει το κτήριο, έτσι και στην οικονομία. Δεν μειώνεις τους φόρους και αυξάνονται τα έσοδα από τις δαπάνες που δημιουργούνται, ελπίζοντας ότι θα ξυπνήσει το τέρας του καταναλωτισμού. Μπορεί, για παράδειγμα, αντί  να καταναλώσουν, να πληρώσουν φόρους, φοβούμενοι κατασχέσεις. Οι ημέρες που έρχονται, απαιτούν σοβαρή ανάλυση των στοιχείων του προϋπολογισμού. Ελπίζουμε να έχουν μελετηθεί οι επιπτώσεις, ώστε να μην επαναληφθεί το λάθος με τον πολλαπλασιαστή των δημοσίων εσόδων της εποχής του κ. Παπακωνσταντίνου.

Όπως φαίνεται, αρνηθήκαμε ικανούς μηχανισμούς σταθεροποίησης αν και μας προσφέρθηκαν. Η κυβέρνηση στοιχημάτισε στο αμφιλεγόμενο κέρδος μιας ανύπαρκτης δημοσιονομικής ανεξαρτησίας, ρισκάροντας είτε τη ρήξη με την ταμειακή πειθαρχία, είτε τη ρήξη με την εξουσία. Στις επιλογές αυτές, η επιστήμη σηκώνει τα χέρια.
europost.gr