Το μέλλον της ευρωζώνης παραμένει ζοφερό

Υπάρχει μια επίμονη, επαναλαμβανόμενη υπόθεση στην Ευρωζώνη ότι οι τρέχουσες ανισορροπίες του ισοζυγίου εντός της Ευρωζώνης είναι η ρίζα του προβλήματος... Θα έλεγα ότι αυτό είναι το σύμπτωμα μιας λανθασμένης αρχιτεκτονικής παρά η γενεσιουργός αιτία της κρίσης.

Βέβαια, αν λειτουργούσαμε ακόμα υπό τον κανόνα του χρυσού πολλές από τις ανισορροπίες που σήμερα ενσωματώνονται στις ασαφείς δομές του συστήματος δεν θα αποτελούσαν πρόβλημα. Για παράδειγμα υπό τον κανόνα του χρυσού, οι εκροές από τα επίσημα αποθεματικά των χρόνια πιστωτικών κρατών, όπως η Ισπανία και η Ελλάδα, θα ανάγκαζαν τα κράτη αυτά να πάρουν μέτρα για την εξάλειψη των ελλειμματικών ισοζυγίων εφαρμόζοντας αυστηρότερη νομισματική πολιτική και επιτρέποντας στην συναλλαγματική ισοτιμία μια υποτίμηση. Έτσι το πρόβλημα θα λυνόταν από μόνο του.

Ακόμα όμως και χωρίς τον κανόνα του χρυσού, στα χρόνια πριν από το ευρώ τα κράτη-μέλη με υψηλά χρέη είχαν το δικό τους νόμισμα. Ως εκδότες των νομισμάτων τους, είτε το συνειδητοποιούσαν είτε όχι, δεν είχαν προβλήματα φερεγγυότητας. Όριζαν τα δικά τους επιτόκια και έτειναν να εκπληρώνουν τις εθνικές ανάγκες με δημόσιες δαπάνες που επέτρεπαν την στήριξη της ανάπτυξης και την διατήρηση της ανεργίας σχετικά χαμηλά.

Αυτό είναι αδύνατο στα πλαίσια του υπάρχοντος συστήματος του κοινού νομίσματος που δεν διαθέτει κάποιο υπερεθνικό ταμείο για να οργανώνει μόνιμες δημοσιονομικές παρεμβάσεις υπέρ των πιο αδύναμων περιφερειών, με τον τρόπο π.χ. που λειτουργεί εδώ και δεκαετίες το σύστημα του Καναδά. Η πραγματικότητα είναι ότι κανείς δεν νοιάζεται στον Καναδά αν για παράδειγμα η Αλμπέρτα παράγει συνεχώς πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών σε σχέση με τις άλλες 9 επαρχίες επειδή το ισοζύγιο μεταξύ των επαρχιών είναι άνευ σημασίας στο πλαίσιο μιας εθνικής ομοσπονδίας.

Οπότε τι πρέπει να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση; Ο πρόεδρος της Federal Reserve, Paul Nolvker, και ο κυβερνήτης της Τράπεζας της Αγγλίας, Mervyn King, μεταξύ άλλων έχουν προτείνει την δημιουργία μιας πλήρης υπερεθνικής δημοσιονομικής ένωσης που θα συμπληρώσει την υπερεθνική κεντρική τράπεζα, την ΕΚΤ.

Όσο κομψή και αν φαίνεται αυτή η πρόταση είναι στα αλήθεια η καλύτερη επιλογή για να πάει μπροστά η Ευρώπη; Αυτή σίγουρα ήταν η άποψή μας μέχρι πρόσφατα αλλά όπως έχουν υποδείξει και τα στελέχη της Ευρωζώνης αν εφαρμοστεί πρόωρα το σχέδιο για τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» μπορεί να δημιουργηθεί κάτι -ακόμα και αν δεν είναι τόσο ακραίο- όπως η Γιουγκοσλαβία πριν την κατάρρευσή της στην δεκαετία του 80. Οι σχετικά πλούσιες πολιτείες της Γιουγκοσλαβίας (Σλοβενία και Κροατία) αγανάκτησαν με τις πολιτικές μεταφοράς πλούτου προς τις φτωχότερες πολιτείες, όπως η Σερβία, η Μακεδονία, το Μαυροβούνιο και την αυτόνομη περιοχή του Κοσόβου. Όταν η οργανωτική ιδιοφυία του Τίτο εξαφανίστηκε οι σύνδεσμοι που κρατούσαν το κράτος ενωμένο λύγισαν και τελικά έσπασαν. Ίδια εξέλιξη θα μπορούσε να έχει και η ένωση της Ευρώπης αν επιβληθεί μια δημοσιονομική ένωση όπου οι πλούσιες χώρες αισθάνονται ότι επιβαρύνονται άδικα - τα πρώτα δείγματα αυτής της αίσθησης υπάρχουν ήδη.

Φυσικά υπάρχουν εύλογες ενδιάμεσες λύσεις στην πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης - Μια απλή εγγύηση της ΕΚΤ για το εθνικό δημόσιο χρέος και μια επέκταση της συνθήκης του Μάαστριχτ, ας πούμε, στο 7% όπου η ΕΚΤ θα παρεμβαίνει για την κατανομή των εσόδων σε όλα τα μέλη της νομισματικής ένωσης.

Αλλά όλα αυτά σήμερα μοιάζουν εκτός της σφαίρας της πολιτικής πραγματικότητας και για αυτό ερχόμαστε όλο και πιο κοντά στο συμπέρασμα ότι η πλήρη και συντονισμένη έξοδος ίσως να είναι το μόνο χαρτί στα χέρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή συνεχίζει να είναι μια ακραία οπτική αλλά όλο και περισσότερα mainstream κόμματα στην Ευρώπη ξεκινούν να βλέπουν πολιτικά οφέλη από την υιοθέτηση μιας λαϊκίστικης γραμμής, ρητά εναντίων του ευρώ και βλέπουν ότι μπορεί να κερδίσουν πολλά. Αυτό μπορεί να είναι η αρχή του τέλους του ευρωπαϊκού νομίσματος.