23 Αυγούστου 2022: 40 χρόνια από την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης - Τα δημοσιεύματα της εποχής

Mια μέρα σαν σήμερα, στις 23 Αυγούστου του 1982, η Εθνική Αντίσταση αναγνωρίστηκε με τον νόμο 1285 που ψήφισε η Βουλή, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ. Υπέρ ψήφισαν το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ, ενώ η Νέα Δημοκρατία μετά την ομιλία του αρχηγού της Ευάγγελου Αβέρωφ, αποχώρησε από την αίθουσα

Τι έγραφαν οι εφημερίδες για τον λόγο του Ανδρέα Παπανδρέου, την αποχώρηση της Νέας Δημοκρατίας από τη Βουλή και όλα όσα συνέβησαν εκείνες τις ιστορικές στιγμές.

Κώστας Μανιάνης*

Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, απ’ τα χρόνια κιόλας του εμφυλίου, το ελληνικό κράτος είχε αρχίσει να αναγνωρίζει την εθνική αντίσταση. Όμως η εαμική αντίσταση ήταν κάτι διαφορετικό, δεν είχε θέση στο εθνικό αφήγημα. Το ΕΑΜ, και οι συναφείς με αυτό οργανώσεις, εξαιρούνταν.

Οι πρώτες µεταπολεµικές νοµοθετικές ρυθµίσεις για την Εθνική Αντίσταση (Α.Ν. 971/1949 “Περί απονοµής ηθικών αµοιβών εις τας εθνικάς ανταρτικάς οµάδας και εθνικάς οργανώσεις εσωτερικής αντιστάσεως”) δεν συμπεριλάμβαναν τους αντάρτες της πολυπληθέστερης αντιστασιακής οργάνωσης της Κατοχής. Το ίδιο συνέβη και με όσες νομοθετικές ρυθμίσεις προέκυψαν μέχρι και τη χούντα όπου τότε συνέβη το ντροπιαστικό -αλλά μάλλον αναμενόμενο- οι Ταγματασφαλίτες να αναγνωριστούν ως αντιστασιακοί με τον νόμο 179/1969.

Στη Μεταπολίτευση το θέμα ανακινήθηκε, τα εκκρεμή ζητήματα έψαχναν τη διευθέτησή τους και μια μέρα σαν σήμερα, στις 23 Αυγούστου του 1982, η Εθνική Αντίσταση αναγνωρίστηκε με τον νόμο 1285 που ψήφισε η Βουλή, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ. Υπέρ ψήφισαν το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ, ενώ η Νέα Δημοκρατία μετά την ομιλία του αρχηγού της Ευάγγελου Αβέρωφ, αποχώρησε από την αίθουσα, πλην του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, ο οποίος αφού στηλίτευσε τη στάση των ομοϊδεατών του, ψήφισε υπέρ της συνολικής αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης.

 

Το νομοσχέδιο με τον τίτλο “Για την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης του Ελληνικού Λαού εναντίον των Στρατευµάτων κατοχής 1941-44” προκάλεσε έντονες συζητήσεις στις Βουλή, κατά το τριήμερο 17-19 Αυγούστου, και ο Τύπος, φιλοκυβερνητικός και μη, ασχολήθηκε ζεστά.

Ανατρέχοντας σε άρθρα και ρεπορτάζ από εφημερίδες της εποχής προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε ένα υλικό ικανό για να συνθέσουμε το κλίμα που κυριάρχησε εντός κι εκτός Βουλής απ’ τους πρωταγωνιστές της εποχής.

Ξεκινάμε με την Ελευθεροτυπία και το Έθνος, οι οποίες στις 18 Αυγούστου, την επομένη των ομιλιών Παπανδρέου και Αβέρωφ, επεφύλαξαν ίσως την πιο ενθουσιώδη αποδοχή στην "αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας".

 

 

Στο ίδιο κλίμα και η Αυγή με τον Ριζοσπάστη:

 

 

Οι αντιπολιτευόμενες Βραδυνή, Ακρόπολις και Εστία κινήθηκαν σε ακριβώς αντίθετο μονοπάτι, βάλλοντας σκληρά κατά του νομοσχεδίου.

 

 

 

Η Ελεύθερη Ώρα, κυκλοφόρησε με αυτό το απαράδεκτο και εμφυλιακού κλίματος εξώφυλλο, βάλλοντας και εναντίον του Χαρίλαου Φλωράκη, Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ, ο οποίος μαζί με σύσσωμη την κοινοβουλευτική του ομάδα είχε ψηφίσει υπέρ του νομοσχεδίου:

Πέρα από τα πρωτοσέλιδα, έχει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον να δει κανείς και όσα καταγράφηκαν στα ρεπορτάζ της εποχής. Στις 17 Αυγούστου, ο Ανδρέας Παπανδρέου μίλησε πρώτος στη Βουλή, εκφωνώντας τον ιστορικό πια λόγο του, κατά παρέκκλιση, καθώς εκείνος που έφερε το νομοσχέδιο προς ψήφιση ήταν ο υπουργός Εσωτερικών, Γιώργος Γεννηματάς, και επομένως εκείνος έπρεπε να μιλήσει πρώτος.

Μεταξύ άλλων, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ανέφερε:

"Ήλθε τώρα η ώρα δίπλα στους ήρωες του 1821, να τοποθετήσουμε στην εθνική μας μνήμη ενωμένους αυτούς που έπεσαν στο 1940-1944. Τα στρατευμένα παιδιά του λαού που έγραψαν σελίδες δόξας στον μεγάλο αμυντικό πόλεμο.

(…) Αυτούς επίσης που συνέχισαν τον αγώνα στα βουνά και στις πόλεις, φτιάχνοντας ένα μαζικό λαϊκό κίνημα με πολυβόλα και συλλαλητήρια με περιφρόνηση προς τον θάνατο, με πάθος για τη λευτεριά, με άμετρη αυτοθυσία, άνδρες και γυναίκες στην Πίνδο και στη Ρούμελη, στον Γοργοπόταμο, στην Αθήνα, στην Κοκκινιά, στο Χαϊδάρι, στην Καισαριανή, στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, στις πόλεις, στα χωριά, στην Ελλάδα, στη Μέση Ανατολή, στα γερμανικά στρατόπεδα.

(...) Η κυβέρνηση της Ελλάδας επιτελεί σήμερα με ευλάβεια το καθήκον της. Εγώ ως Έλληνας σήμερα αισθάνομαι υπερήφανος".

 

Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας, Ευάγγελος Αβέρωφ, σφόδρα αντίθετος στην αναγνώριση της προσφοράς του ΕΑΜ στην αντίσταση. Μεταξύ άλλων είπε:

“Η πορεία του έθνους δεν μπορεί να στηρίζεται στο ψέμα και μάλιστα στο δολιότατο ψέμα. Γιατί έτσι το έθνος θα χάσει τη φυσιογνωμία του.

(...) Γιατί εκείνο που ουσιαστικά αναγνωρίζει και τιμά σήμερα η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δεν είναι η Αντίσταση, είναι η κατοχική δράση του κομμουνιστικού κόμματος”.

(...) Να τιμηθούν και να βραβευθούν όχι οργανώσεις ως σύνολα, αλλά μέλη τους ως άτομα. Τα μέλη τους εκείνα που έκαμαν αντίσταση χωρίς να εκτελέσουν Έλληνες, χωρίς να επιδιώξουν την κατάλυση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Το αντίθετο είναι κραυγαλέο άδικο, είναι έντονα αντεθνικό...

(...)Από αναμφισβήτητα στοιχεία προκύπτει ότι στην αρχή μικρές αντάρτικες ομάδες, που συνήθως είχαν επικεφαλής μονίμους αξιωματικούς, λαμπρά παλικάρια του Ελληνοϊταλικού πολέμου, εξοντώθηκαν από τον ΕΛΑΣ μόλις βγήκαν στο βουνό. (...) Πάμπολλες υπήρξαν ακόμα οι περιπτώσεις της εκτελέσεως πολιτών και ιδίως δασκάλων και παπάδων που σε χωριά και κωμοπόλεις ήταν τα στέκια των πιο σημαντικών εθνικοφρόνων ανταρτικών οργανώσεων.

(...) Γνωρίζουμε τα δραματικά περιστατικά του χαμού των. Πολλοί γνωρίζουν τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες της σφαγής στο Κλίμα Δωρίδος των παλικαριών του αδικοσκοτωμένου αψόγου δημοκράτου συνταγματάρχου Ψαρρού. Άλλοι περισσότεροι γνωρίζουν τη φρίκη της διμέτωπης μάχης της Νεράιδας…”.

Η αντιπολιτευόμενη Βραδυνή στο φύλλο της επόμενης ημέρας, τονίζει την κατηγορία που εξαπέλυσε ο Αβέρωφ, μιλώντας για μικροπολιτικά συμφέροντα που οδήγησαν το ΠΑΣΟΚ να φέρει το νομοσχέδιο στη Βουλή.

 

Επίσης, στην ομιλία του ο Αβέρωφ υποσχέθηκε ότι μόλις ερχόταν στην εξουσία, ότι θα έφερνε νομοσχέδιο που θα καταργούσε αυτόν τον νόμο. Μετά την ομιλία του, όπως μας πληροφορεί η Βραδυνή, υπήρξε έντονος φραστικός διάλογος με τον Ανδρέα Παπανδρέου, όπου απατώντας στην έγκλιση του τότε πρωθυπουργού ότι “με την ομιλία σας χαρίσατε την αντίσταση στο ΚΚΕ”, ο Αβέρωφ απάντησε χαρακτηριστικά:

“Όχι μόνο δεν χάρισα την αντίσταση στο ΚΚΕ, αλλά του την αρνήθηκα και είπα ότι είναι το μόνο που δεν έκανε αντίσταση. (...) Θέλετε, κυρίως, να αποκτήσει το ΚΚΕ συγχωροχάρτι και βραβείο για την αντεθνική του δράση επί Κατοχής; Αυτό είναι αδύνατον να το δεχτούμε. Και επειδή αρνηθήκατε την πρότασι μας, γι’ αυτόν τον λόγο εμείς θα αποχωρήσουμε”.

Και εκείνη τη στιγμή, πράγματι, η κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ έφυγε από την αίθουσα, εκτός του Παναγιώτη Κανελλόπουλου.

 

 

Τους διαξιφισμούς κατέγραψε με διαφορετικό ύφος η Βραδυνή, στεκόμενη στην "εαμογενή συμπερφορά του κ. Παπανδρέου.

 

Η στάση του Αβέρωφ και της Νέας Δημοκρατίας, δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη και από τους γελοιογράφους της εποχής, όπως τον ΚΥΡ και τον Γιάννη Καλαϊτζή της Ελευθεροτυπίας, τον Νίκο Σιδέρη και τον Βαγγέλη Παυλίδη στο Βήμα και τον Πάνο Μαραγκό στο Έθνος:

 

 

 

 

 

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, το ιστορικό στέλεχος της δεξιάς, ήταν ο μόνος που δεν αποχώρησε από την αίθουσα και ψήφισε υπέρ της αναγνώρισης και της εαμικής αντίστασης. Μεταξύ άλλων, στον λόγο του ανέφερε:

“Εκφράζω τη θλίψη μου για τη στάση της ΝΔ. Αν έμενε στην αίθουσα ίσως αυτά που θα έλεγα να επιδρούσαν στη συνείδηση μερικών βουλευτών της.

(...) Δεν είναι νοητό να έχουν αναγνωρισθεί οι άλλες οργανώσεις και να μην αναγνωρίζεται το ΕΑΜ, που ήταν η μεγαλύτερη και πιο μαζική και που είχα σαν πιο μαζική τα πιο πολλά θύματα και τις πιο πολλές απώλειες.

(...)Υπάρχουν οι πονεμένοι, υπάρχουν οι πενθούντες, και δεν μπορούμε να τους πούμε να ξεχάσουν, είτε ανήκουν στη μία παράταξη είτε στην άλλη.(...) αλλά μπορούμε εμείς όλοι να θέσουμε σε δεύτερη μοίρα αυτήν την κακή πλευρά της ιστορίας, αυτές τις ηθικές τραγωδίες, και να τοποθετήσουμε πάνω απ’ όλα την αναγνώριση των ηρωισμών και των αυτοθυσιών εκείνων, που σε οποιαδήποτε οργάνωση κι αν άνηκαν, ή και ως άτομα αν πολέμησαν, χαρακτήρισαν με τις θυσίες και τους ηρωισμούς τους την μεγάλη εκείνη περίοδο των ετών 1941-1944”.

Στο Έθνος της 19ης Αυγούστου θα διαβάσουμε και το εξής ενδιαφέρον:

 

Ενώ ένα ακόμη ενδιαφέρον μικροπολιτικό με πρωταγωνιστή τον τότε βουλευτή του ΚΚΕ, Κώστα Λουλέ:

 

O Μανώλης Γλέζος, συνεργαζόμενος με το ΠΑΣΟΚ, θα μιλήσει την τρίτη ημέρα των εργασιών της Βουλής, προβάλλοντας την ανάγκη της εθνικής συμφιλίωσης:

“Απευθύνομαι στους συναδέλφους βουλευτές Νέας Δημοκρατίας, που λείπουν από την αίθουσα. Σήμερα κάναμε μία τελετουργία. Είναι λυπηρό που απουσίασαν. Γνωρίζω ότι και στο κόμμα τους υπάρχουν βουλευτές που συμμετείχαν στον εθνικό-απελευθωρτικό αγώνα. Αλλά η κομματική τους εντολή δεν τους άφησε να είναι εδώ. Κάποτε θα το αναγνωρίσουν. Θέλω να τους πω: Ελάτε να θάψουμε το μίσος!.

(...) Η ΕΔΑ συγχαίρει τον πρωθυπουργό, τον υπουργό Εσωτερικών για την αναγνώριση. Από την πλευρά μου νιώθω κάπως περίεργα. Ζω… κατά λάθος. Δεν ξέρω αν μιλάω με τη δική μου φωνή ή με τη φωνή των χιλιάδων αγωνιστών…”. (Εθνος)

 

Στο ίδιο ρεπορτάζ, στη στήλη δεξιά "Από το θεωρείο", διαβάζουμε και τα λόγια του ιστορικού στελέχους του Κέντρου, Γεώργιου Μαύρου, που τότε είχε βρεθεί στα έδρανα της Βουλής ως βουλευτής του ΠΑΣΟΚ:

“Το ζήτησα στη Βουλή του 1947. Μέσα στον Εμφύλιο. Για να το πει κανείς τότε χρειαζόταν κάποιο θάρρος. Ήμουν νέος βουλευτής. Μιλώντας από το βήμα είπα ότι για τα μεγάλα θέματα που διχάζουν τον λαό πρέπει να πάρουμε γενναία μέτρα.

Τα προβλήματα αυτά δεν λύνονται με στρατοδικεία. Η Βουλή με το άκουσμα αυτών των λόγων εξαγριώθηκε. Ζητήθηκε η παραπομπή μου σε ειδικό δικαστήριο για άρση της ασυλίας και ηθική αυτουργία φόνων. Το πρότεινε ένας διακεκριμένος βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας. Μετά μου είπε πως μετάνιωσε”.

Ενδιαφέρον είχε και η ομιλία του Γεώργιου Γεννηματά, εισηγητή του Νομοσχεδίου.

 

 

 

Αξίζει να σημειωθεί ότι στις σχετικές διατάξεις του Ν. 1285 περιλαµβάνονταν και η καθιέρωση της επετείου ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάµου ως ηµέρας εορτασµού της Εθνικής Αντίστασης, η ανέγερση σχετικού µνηµείου της στον Γοργοπόταµο και φυσικά η κατάργηση των ευνοϊκών προς τους Ταγματασφαλίτες νοµοθετικών διαταγµάτων της χούντας.

Υπήρχαν και προβλέψεις για μέτρα σε υλικό επίπεδο, όπως η καταβολή συντάξεων στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και η επιστροφή των πολιτικών προσφύγων από το εξωτερικό. Όλα αυτά, συμπεριλήφθηκαν και στις σελίδες των εφημερίδων της εποχής, με διαφορετικό χρωματισμό προφανώς. Για παράδειγμα οι αντιπολιτευτικές, προτίμησαν το μελανό, με τη Βραδυνή για παράδειγμα να γράφει ειρωνικά "800 εκατομμύρια τον χρόνο για συντάξεις καπεταναίων":

 

Η Ελευθεροτυπία -προφανώς- σε διαφορετικό κλίμα:

 

Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι μέχρι το 1991, ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που έλαβαν συντάξεις ανερχόταν περίπου στις 280.000 και ο αριθμός των πολιτικών προσφύγων που επέστρεψαν απ' τις χώρες του ανατολικού μπλοκ, γύρω στις 45.000.

Για το τέλος αφήσαμε ένα απόσπασμα από τον λόγο του Γ.Γ. γραμματέα του ΚΚΕ, Χαρίλαου Φλωράκη, όπως αυτός αποτυπώθηκε στις εφημερίδες της εποχής.

(...) Ο πατριωτισμός, η αντίσταση στους ξένους επιδρομείς και κατακτητές, η προδοσία, η συνεργασία με αυτούς, είχαν, έχουν και θα έχουν την ίδια σημασία σε όλους τους λαούς ανεξάρτητα απ’ το κοινωνικοπολιτικό καθεστώς. Στη χώρα μας οι ηθικές αυτές αξίες και έννοιες ανατράπηκαν. Η αντίσταση βαφτίστηκε “προδοσία” και “έγκλημα”. Η συνεργασία και ο δοσιλογισμός βαφτίστηκαν “πατριωτισμός”, η αποχή, το δόγμα να σηκώνουμε τα χέρια ψηλά, ονομάστηκε “σωφροσύνη” και όλα αυτά γενικά αποδόθηκαν στη λέξη “εθνικοφροσύνη”. (...) Και δεν είναι τυχαίοι ότι οι τίμιοι, πραγματικοί εθνικόφρονες αστοί αποποιήθηκαν και την απορρίπτουν αυτήν την ορολογία.

Προ ολίγου το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας αποχώρησε από τη συζήτηση. Ίσως να ήταν μία ευκαιρία να μας δείξει ότι το κόμμα αυτό ήταν κάτι το άλλο. Την ευκαιρία αυτή την έχασε. Οφείλω όμως να ομολογήσω ότι η αποχώρησή τους έχει μια λογική και μια συνέπεια, γιατί, πώς να το κάνουμε, η άρχουσα τάξη, τα συμφέροντα της οποίας πολιτικά εκφράζει ήταν απούσα από την εθνική αντίσταση και ένα σημαντικό τμήμα της συνεργάστηκε -από τα σπλάχνα αυτής της άρχουσας τάξης δόθηκαν οι κουίσλιγκ πρωθυπουργοί, από αυτούς διατέθηκαν στη διάθεση των κατακτητών οι κρατικοί μηχανισμοί…

(...) Και δεν δίνεται συγχωροχάρτι στο ΚΚΕ με αυτό το νομοσχέδιο γιατί πρώτα πρώτα το ΚΚΕ δεν έχει καμία ανάγκη για τέτοιο συγχωροχάρτι. Δεν βαρύνεται ούτε με συνεργασία με τους κατακτητές ούτε με προδοσίες. Το βάρος του ήταν ότι ήταν από τους πρωτοπόρους της οργάνωσης της Εθνικής Αντίστασης. Συγχωροχάρτι πρέπει να ζητήσει η Νέα Δημοκρατία και η παράταξη την οποία εκπροσωπεί.

________________________

* Ο Κώστας Μανιάνης, έχει σπουδάσει Δημοσιογραφία και ΜΜΕ στο ΑΠΘ και Ηθική Φιλοσοφία στο μεταπτυχιακό του ΦΠΨ. Από το 2014 ασχολείται αποκλειστικά με τη συγγραφή κειμένων στο news 24/7, oneman.gr... κ.α.

πηγή: ΕΡΤopen.com, news 24/7.gr, Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Βουλής 

ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ: Η Ελληνική Επανάσταση του '21, θεατές – αθέατες πλευρές και η «αναθεώρηση» της Ιστορίας (βίντεο)

Μία συναρπαστική συζήτηση – αναμέτρηση με την Ιστορική γνώση και μνήμη στις ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ του ΚΡΗΤΗ TV με συντονιστή τον δημοσιογράφο-παρουσιαστή Γιώργο Σαχίνη και συμετοχή του Ιστορικού, Ερευνητή και Συγγραφέα, πρώην Εφέτη Θεόδωρου Παναγόπουλου. Παρεμβαίνουν οι Χρόνης Βάρσος, Χαράλαμπος Μηνάογλου, Τάσος Χατζηαναστασίου και Ανδρέας Κούκος.

Μία συναρπαστική συζήτηση – αναμέτρηση με την Ιστορική γνώση και μνήμη.

- Θεόδωρος Κολοκοτρώνης : Ο Εθνάρχης των Νεοελλήνων

- Ιωάννης Καποδίστριας: Ο Θεμελιωτής του  Σύγχρονου Ελληνικού Κράτους  και η ανολοκλήρωτη Ανεξαρτησία που οδήγησε στην «υποτέλεια» σε Μεγάλες Δυνάμεις

Η σύνδεση 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης με τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή

- Στ στούντιο των Αντιθέσεων ο Ιστορικός Ερευνητής και Συγγραφέας, πρώην Εφέτης Θεόδωρος Παναγόπουλος, με αφορμή και το νέο του βιβλίο « Ο Εθνάρχης των Νεοελλήνων Θεόδωρος Κολοκοτρώνης».

Στην εκπομπή παρεμβαίνουν και καταθέτουν την οπτική τους οι :

-  Χρόνης Βάρσος, Ιστορικός Ερευνητής- Φιλόλογος

-  Χαράλαμπος Μηνάογλου, Διδάκτορας Νεώτερης Ιστορίας της περιόδου της Τουρκοκρατίας , Διευθυντής στο Πρότυπο Λύκειο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά

-  Τάσος Χατζηαναστασίου , Δρ Ιστορίας των Βαλκανίων- Εκπαιδευτικός και  Οργανωτικός Γραμματέας  της Πανελλήνιας Ένωσης  Φιλολόγων

Και ο  : - Ανδρέας Κούκος,  Νομικός –Ιστορικός , Ιδρυτής και Πρόεδρος της Εταιρείας Μελέτης Έργου Ιωάννη Καποδίστρια που από το 2018 μετονομάστηκε σε Εταιρεία Μελέτης και Έρευνας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας

Μία συζήτηση για τις μεγάλες στιγμές θεατές και αθέατες της Ιστορίας μας…

πηγή: ΚΡΗΤΗ / Αντιθέσεις

Γιώργος Καραμπελιάς: «Εθνική Επανάσταση ή υπερεθνική φενάκη;»

Οι Έλληνες επιχειρούσαν μια εθνική επανάσταση που επιθυμούσε να αποκαταστήσει τον ελληνισμό στα όρια του ύστερου Βυζαντίου· έστω και εάν το αυτοκρατορικό-οικουμενικό παρελθόν των Ελλήνων και του πολιτισμού τους συσκότιζε κάποτε την εθνοκρατική υφή της σύνολης ιστορικής περιόδου... 

 Γιώργος Καραμπελιάς* 

Η ελληνική Επανάσταση αποτελούσε μια εθνική επανάσταση που στόχευε εμπρόθετα στην ανασύσταση του υστεροβυζαντινού ελληνικού έθνους-κράτους. Διηγείται και πάλι ο Κολοκοτρώνης:

Τῆς Εὐρώπης αἱ ἐπαναστάσεις ἐναντίον τῶν διοικήσεών των εἶναι ἐμφύλιος πόλεμος. Ὁ ἐδικός μας πόλεμος ἦτον ὁ πλέον δίκαιος, ἦτον ἔθνος μὲ ἄλλο ἔθνος… Μίαν φοράν… ἦλθε ὁ Ἅμιλτον νὰ μὲ ἰδεῖ· μοῦ εἶπε ὅτι: «πρέπει οἱ Ἕλληνες νὰ ζητήσουν συμβιβασμόν, καὶ ἡ Ἀγγλία νὰ μεσιτεύσει». Ἐγὼ τοῦ ἀποκρίθηκα, ὅτι: «Αὐτὸ δὲν γίνεται ποτέ, ἐλευθερία ἢ θάνατος. Ἐμεῖς, Καπετὰν Ἅμιλτον, ποτὲ συμβιβασμὸν δὲν ἐκάμαμεν μὲ τοὺς Τούρκους. Ἄλλους ἔκοψε, ἄλλους ἐσκλάβωσε μὲ τὸ σπαθί καὶ ἄλλοι, καθὼς ἡμεῖς, ἐζούσαμεν ἐλεύθεροι ἀπὸ γενεὰ εἰς γενεά. Ὁ βασιλεὺς μας ἐσκοτώθη, καμμία συνθήκη δὲν ἔκαμε· ἡ φρουρά του εἶχε παντοτινὸν πόλεμον μὲ τοὺς Τούρκους καὶ δύο φρούρια ἦτον πάντοτε ἀνυπότακτα… «Ἡ φρουρὰ τοῦ Βασιλέως μας εἶναι οἱ λεγόμενοι Κλέφται, τὰ φρούρια ἡ Μάνη καὶ τὸ Σούλι καὶ τὰ βουνά». Ἔτζι δὲν μὲ ὁμίλησε πλέον.

Οι Έλληνες επιχειρούσαν μια εθνική επανάσταση που επιθυμούσε να αποκαταστήσει τον ελληνισμό στα όρια του ύστερου Βυζαντίου· έστω και εάν το αυτοκρατορικό-οικουμενικό παρελθόν των Ελλήνων και του πολιτισμού τους συσκότιζε κάποτε την εθνοκρατική υφή της σύνολης ιστορικής περιόδου. Και γι’ αυτές τις επιβιώσεις δεν ήταν άμοιρη και η οικονομική και πνευματική-θρησκευτική «οικουμενικότητα» των Ελλήνων – την οποία είχε εν μέρει ανασυγκροτήσει το οθωμανικό imperium: η «υπερεπέκταση» της εμπορικής δραστηριότητας στο σύνολο του οθωμανικού χώρου και των παροικιών, σε συνδυασμό με τον οικουμενικό ρόλο και χαρακτήρα του Πατριαρχείου, εξέτρεφαν την αντίληψη μιας πιθανής υπερεθνικής/διεθνικής εξέλιξης μέσα στην οθωμανική επικράτεια. Ο οθωμανικός χώρος, υπό ελληνική ή κάποτε και υπό ελληνοτουρκική ηγεμονία, θα κατόρθωνε να υπερακοντίσει τις εθνικές ταυτότητες, χωρίς να συνειδητοποιείται ο αναπόδραστος χαρακτήρας της ανάδυσης του εθνοκρατικού φαινομένου, ως συστατικού στοιχείου της νεωτερικότητας.

Ακόμα και οι επαναστατικές εκδοχές του οικουμενισμού, όπως ο Ρήγας Βελεστινλής και η πρώιμη Φιλική Εταιρεία, βιώνoυν μια μόνιμη αντίφαση ανάμεσα στην οικουμενική διάσταση του σχεδιασμού και τον χωρικά εντοπισμένο χαρακτήρα της υλοποίησης. Το όραμα του Ρήγα Βελεστινλή αφορά σε ένα κράτος βυζαντινών διαστάσεων όλων των βαλκανικών λαών, με ταυτόχρονη ηγεμονία των Ελλήνων σε αυτό, σχέδιο που θα επιτρέψει μάλιστα στον Γιάννη Κορδάτο, κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, να τον χαρακτηρίσει «εκφραστή του ελληνικού ιμπεριαλισμού»! Όταν όμως θα θελήσει να κάνει πράξη την επανάσταση, θα επιδιώξει να συνδεθεί με τους Σουλιώτες και τη Μάνη· τα επαναστατικά του κείμενα θα έχουν ως αποδέκτη τον συνεργάτη των Σουλιωτών, Λαυρέντιο Αλίανδρο, στην Πρέβεζα, όπου κατευθυνόταν και ο ίδιος όταν τον συνέλαβαν οι Αυστριακοί.

Το ίδιο, κατ’ αναλογία, θα συμβεί με τη Φιλική Εταιρεία και το ’21. Η πλειοψηφία των μελών της, κατά την πρώτη περίοδο θα αποτελείται από εμπόρους της Νότιας Ρωσίας και της Μολδοβλαχίας ενώ, μετά το 1820, από προεστούς, κληρικούς και οπλαρχηγούς της Πελοποννήσου. Η ίδια η Επανάσταση θα εγκαινιαστεί στη Μολδοβλαχία για να διεξαχθεί στον Μοριά, τη Στερεά Ελλάδα και τα νησιά.

Έκφανση ακριβώς αυτού του οικουμενικού/διεθνικού χαρακτήρα αποτέλεσε και το μοιραίο ως απεδείχθη εγχείρημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη να εγκαινιάσει την Επανάσταση με το πέρασμα του Προύθου και όχι με την άφιξή του στον Μοριά, όπως είχε ρητά αποφασιστεί στην τελευταία σύσκεψη της Εταιρείας, τον Οκτώβριο του 1820. Στη Μολδοβλαχία επρόκειτο να πραγματοποιηθεί μόνο ένα κίνημα αντιπερισπασμού. Όμως ο Υψηλάντης παραβίασε τις αποφάσεις του Ισμαηλίου, στερώντας την Επανάσταση από τον αρχηγό που χρειαζόταν. Και αυτό συνέβη διότι αποτελούσε ο ίδιος μέρος αυτού του οικουμενικού/υπερεθνικού ελληνισμού: είχε γεννηθεί στην Πόλη· είχε μεγαλώσει στη Μολδοβλαχία, όπου ο πατέρας του θα χρηματίσει ηγεμόνας και των δύο ηγεμονιών μεταξύ 1806 και 1812, όταν τις είχαν καταλάβει οι Ρώσοι· θα ενταχθεί στον ρωσικό στρατό και θα χάσει το χέρι του στη μάχη της Δρέσδης· θα πάρει μέρος στο Συνέδριο της Βιέννης, το 1814-1815· τέλος, θα διατηρεί στενές σχέσεις με τους Ρώσους δημοκρατικούς αξιωματικούς που στήριζαν το εγχείρημα των Ελλήνων.

Οι ανάγκες της Επανάστασης τον καλούσαν στον μακρινό και άγνωστο Μοριά. Ωστόσο, η υπόστασή του τον έφερε τελικώς στην πιο προσιτή στην προσωπικότητά του επιλογή: στη Μολδοβλαχία, όπου ο πατέρας του είχε εκθρέψει το όνειρο ενός αυτόνομου ελληνορουμανικού κράτους· στο Ιάσιο, δίπλα στα σύνορα με τη Ρωσία, με τον στρατηγό Ορλώφ έτοιμο να τον συνδράμει· τέλος, επικεφαλής ενός οιονεί τακτικού στρατού με τον οποίο και θα διαβεί τον Προύθο.

Και έτσι θα κρατηθεί μακριά από το πεδίο της Επανάστασης, όπου η παρουσία του θα ήταν πιθανώς καταλυτική – αίροντας, τον καταστρεπτικό διχασμό πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Τελικώς, καθώς η Ρωσία επέτρεψε την είσοδο των τουρκικών στρατευμάτων στις ηγεμονίες, θα φύγει ηττημένος από τη Μολδοβλαχία και θα χαθεί για την Επανάσταση διότι οι Αυστριακοί θα τον κρατήσουν έγκλειστο μέχρι το 1828. Οι συνέπειες για την Επανάσταση υπήρξαν δραματικές. Και όπως σημειώνει ο Κολοκοτρώνης:

Ἂν ἤθελε ἔλθει ὁ Ἀλέξανδρος, ἠθέλαμε κάμει δουλειά, διατὶ ἤθελα τὸν ὑποστηρίξει. Ἐγὼ δὲν ἐγύρευα παρὰ ἕναν ν᾿ ἀκουμβήσω τὲς πλάτες μου, ἐγὼ δὲν ἔκαμνα καπούλι τοὺς ἄρχοντας, ἐκεῖνοι ἐμένα, καὶ ἔτζι κανένας τρίτος – δὲν ἐγίνοντο διχόνοιες.

Τελικώς, λοιπόν, στην Επανάσταση δεν θα πρωτοστατήσουν οι δυνάμεις του διάσπαρτου, ευρύτερου ελληνισμού, που την είχαν διανοηθεί και οργανώσει, αλλά οι ριζωμένες στο έδαφος δυνάμεις της κλεφτουριάς, έστω και αν ένιωθαν την ανάγκη ευρύτερων οριζόντων: «ἕναν ν᾿ ἀκουμβήσω τὲς πλάτες μου». Αλλά δυστυχώς τους ευρύτερους ορίζοντες θα τους εκπροσωπεί ο… Μαυροκορδάτος που δεν θα θελήσει να στηριχτεί σε αυτές τις γηγενείς δυνάμεις αλλά να τις εκμηδενίσει.

Η αδυναμία της Επανάστασης να συμπεριλάβει στο νέο ελληνικό κράτος ένα σημαντικό μέρος του ελληνικού κόσμου, που θα έλυνε την αντίφαση μεταξύ τοπικότητας και οικουμενικότητας του ελληνισμού –εξ ου και η επιμονή στην απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης– θα διαιωνίζει μια αντίφαση που θα μεταβάλλεται πολύ συχνά και σε αντίθεση.

Εν συνεχεία, καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αι., ακόμα και στις αρχές του 20ού, θα παραμένει βαθύτατη η διαίρεση μεταξύ της στρατηγικής της Μεγάλης Ιδέας και μιας τουρκο-βυζαντινής σύνθεσης, στην οποία θα εκπέσει μετά το 1830 απομαγευμένη η οικουμενικότητα. Ήταν το βασικότερο αίτιο για την ατελή έκβαση του εγχειρήματος της παλιγγενεσίας: αντί για την ενίσχυση του έθνους-κράτους, ως του πυρήνα της εθνικής ολοκλήρωσης, με την ενσωμάτωση του αλύτρωτου ελληνισμού, αρκετοί μεγαλέμποροι-τραπεζίτες της Διασποράς, εν μέρει το Πατριαρχείο, καθώς και πολιτικοί του ίδιου του ελλαδικού κράτους, θα επενδύουν στην επιβεβαίωση του ελληνισμού στα πλαίσια του οθωμανικού κράτους· στρατηγική που θα οδηγήσει τον Ίωνα Δραγούμη στην πρόταση της ελληνο-τουρκικής ομοσπονδίας και στη σύγκρουση με τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Με συνέπεια τόσο η Τουρκία όσο και οι λοιπές βαλκανικές χώρες να εκμεταλλευτούν αυτό το οικουμενιστικό κενό των Ελλήνων ώστε να προωθήσουν την εθνοκρατική τους συγκρότηση, σε βάρος τής, πρωτοπόρας αρχικώς αλλά βραδυπορούσας εν συνεχεία, Ελλάδας. Και αυτό παρότι ο ελληνισμός είχε προηγηθεί στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, ο ελληνικός πληθυσμός ήταν ο σημαντικότερος του βαλκανικού χώρου και διέθετε μια τεράστια οικονομική και πνευματική υπεροχή[1].

Ο Δημήτριος Βικέλας, το 1884, σε ένα εξαιρετικά διεισδυτικό δοκίμιό του (Η Ελλάς προ του 1821), θα περιγράψει με ενάργεια τη λεγόμενη βυζαντινή στρατηγική ενός σημαντικού μέρους των ελληνικών ηγετιδών τάξεων:

Τινὲς τῶν συγχρόνων, καὶ τῶν μεταγενεστέρων ἔτι, ἀπεδοκίμασαν ὡς πρόωρον τὴν Ἑλληνικὴν ἐπανάστασιν… διατείνονται, ὅτι ἐὰν οἱ Ἕλληνες ἐξηκολούθουν ἐν εἰρήνῃ συμβιοῦντες μετὰ τῶν Τούρκων… ἠδύναντο διὰ τῆς φορᾶς αὐτῆς τῶν πραγμάτων νὰ ἀναστήσωσι ἐπὶ τῶν ὀχθῶν τοῦ Βοσπόρου τὴν Χριστιανικὴν αὐτοκρατορίαν.

Εν τούτοις, για τον Βικέλα, μια τέτοια στρατηγική ήταν αδιέξοδη και μάλιστα κινδύνευε να επιτρέψει στους «ἐν τῇ ἑλληνικῇ χερσονήσῳ παρεισάκτους ξένιoυς λαούς, προχωροῦντες πρὸς τὰ ἑλληνικὰ παράλια», να «περιορίσωσι τὰς μελλούσας τοῦ Ἑλληνισμοῦ διεκδικήσεις». Ο Βικέλας, ως διεθνής μεγαλέμπορος, γνώριζε πολύ καλά τις ελίτ του ευρύτερου ελληνισμού· μετά λόγου γνώσεως λοιπόν θα απορρίψει διαρρήδην ως καταστροφική τη «Βυζαντινή» λογική και θα εμμείνει στη στρατηγική του απελευθερωτικού αγώνα: «Ἡ ἐλευθερία ἔπρεπε νὰ ἀνακτηθῇ ὡς ἀνεκτήθη, διὰ τῆς σπάθης καὶ διὰ θυσιῶν ἀκαταλογίστων». Και αυτή ήταν η άποψη ενός αυθεντικά οικουμενικού Έλληνα, του ανθρώπου που ανασύστησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

[1] Χαρακτηριστική εκ του αντιθέτου είναι η αποκλειστικά εθνοκρατική/εθνικιστική λογική των Σέρβων και προπαντός των Βουλγάρων που, παρότι πρόσφατης εθνικής συγκρότησης, πολύ μετά την Επανάσταση του ’21 και με πολύ μικρότερους πόρους από τον ελληνισμό, θα μεταβληθούν σε στρατιωτική «υπερδύναμη» στις αρχές του 20ού αιώνα. Ακόμα και επιγενέστερα, οι Βούλγαροι και οι Γιουγκοσλάβοι θα παραμένουν αθεράπευτοι εθνικιστές, είτε επρόκειτο για την αναρχική πτέρυγα του VMRO είτε για τον Τίτο, σε αντίθεση με το οικουμενιστικό/«διεθνιστικό» ΚΚΕ, πρόθυμο, για χάρη της διεθνιστικής αλληλεγγύης, να υπονομεύσει τον ελληνικό στρατό στη Μικρά Ασία ή να παραχωρήσει τη Μακεδονία και τη Θράκη στους Βουλγάρους ή στον Τίτο.

*ΟΓιώργος Καραμπελιάς (1946) είναι Έλληνας πολιτικός αναλυτής, συγγραφέας και αρθρογράφος. Έχει συγγράψει δεκάδες βιβλία, είναι αρθρογράφος και εκδότης των περιοδικών ΑΡΔΗΝ και ΡΗΞΗ και υπεύθυνος συντάκτης του ιστοχώρου ardin-rixi/gr

πηγή: ardin-rixi.gr

Από τη νίκη του Μάο στο όνειρο του Σι - 100 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΚ.

Ο ιστορικός απολογισμός του μακροβιότερου κόμματος εξουσίας στον κόσμο είναι εντυπωσιακός. Μέσα στα 28 πρώτα χρόνια της ζωής του, το ΚΚ Κίνας εξελίχθηκε από μικρός όμιλος μαρξιστών σε ηγετική δύναμη του λαϊκού αγώνα εναντίον της ιαπωνικής κατοχής, νίκησε στον εμφύλιο την εθνικιστική Κουομιτάνγκ και θεμελίωσε τη Νέα Κίνα το 1949. Στις επόμενες τρεις δεκαετίες, υπό την ηγεσία του Μάο, κατάφερε, παρά το τεράστιο κόστος του «Μεγάλου άλματος προς τα εμπρός» και της Πολιτιστικής επανάστασης, να θέσει τις βάσεις για τη μετατροπή μιας καθυστερημένης, αγροτικής χώρας σε αυτόνομη βιομηχανική και στρατιωτική δύναμη

Τον Ιούλιο του 1921 η Κίνα μαστιζόταν από εσωτερικό χάος και διεθνείς ταπεινώσεις. Μεγάλο μέρος της ενδοχώρας βρισκόταν στο έλεος αλληλοσφαζόμενων πολέμαρχων και σημαντικές παράκτιες ζώνες ελέγχονταν από αποικιοκρατικές δυνάμεις της Ευρώπης. Εκείνο τον μήνα, σε ένα ταπεινό οίκημα του γαλλικού τομέα, στη Σαγκάη, δεκατρείς Κινέζοι μαρξιστές, με τις ευλογίες εκπροσώπων των Ρώσων μπολσεβίκων, αποφάσιζαν να ιδρύσουν Κομμουνιστικό Κόμμα. Ανάμεσά τους ήταν κι ένας νεαρός δάσκαλος αγροτικής καταγωγής από την επαρχία Χουνάν, το όνομα του οποίου είχε ήδη γίνει γνωστό από τη θητεία του στο φοιτητικό κίνημα: Μάο Τσετούνγκ.

Την ερχόμενη Πέμπτη το ΚΚ Κίνας θα γιορτάσει με πανηγυρικό τρόπο τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την ίδρυσή του. Εδώ και μήνες ο Σι Τζινπίνγκ, ο ισχυρότερος Κινέζος ηγέτης μετά τον Μάο, έχει δώσει τον τόνο με επανειλημμένες περιοδείες σε χώρους-μνημεία της επαναστατικής κληρονομιάς ανά τη χώρα, ενθαρρύνοντας τον «κόκκινο τουρισμό», οργανωμένες επισκέψεις κομματικών μελών, σχολείων και ομάδων πολιτών. Σε όλα τα αστικά κέντρα δεσπόζουν γιγαντοαφίσες με τα 100 αποφθέγματα του Σι για τη μεγάλη επέτειο. Ενα μικρό δείγμα: «Ας αξιοποιήσουμε στο έπακρο την κόκκινη κληρονομιά μας, ας περάσουμε τα κόκκινα γονίδια και την κόκκινη χώρα μας από γενιά σε γενιά». Οι πατριωτικές ταινίες στις κινηματογραφικές αίθουσες και τα τηλεοπτικά αφιερώματα συμπληρώνουν το εορταστικό σκηνικό.

Ο ιστορικός απολογισμός του μακροβιότερου κόμματος εξουσίας στον κόσμο είναι εντυπωσιακός. Μέσα στα 28 πρώτα χρόνια της ζωής του, το ΚΚ Κίνας εξελίχθηκε από μικρός όμιλος μαρξιστών σε ηγετική δύναμη του λαϊκού αγώνα εναντίον της ιαπωνικής κατοχής, νίκησε στον εμφύλιο την εθνικιστική Κουομιτάνγκ και θεμελίωσε τη Νέα Κίνα το 1949. Στις επόμενες τρεις δεκαετίες, υπό την ηγεσία του Μάο, κατάφερε, παρά το τεράστιο κόστος του «Μεγάλου άλματος προς τα εμπρός» και της Πολιτιστικής επανάστασης, να θέσει τις βάσεις για τη μετατροπή μιας καθυστερημένης, αγροτικής χώρας σε αυτόνομη βιομηχανική και στρατιωτική δύναμη. Ο τρίτος ιστορικός κύκλος, υπό την ηγεσία του Ντενγκ Ξιαοπίνγκ, σημαδεύεται από το άνοιγμα στην αγορά και την ταχύτατη οικονομική μεγέθυνση, κάτι που μέχρι τότε μόνο δύο χώρες του τρίτου κόσμου είχαν γνωρίσει – η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν. Το 2009 η Κίνα έγινε η πρώτη εξαγωγική δύναμη παγκοσμίως, ξεπερνώντας τη Γερμανία, ενώ τον επόμενο χρόνο υπερσκέλισε την Ιαπωνία ως η δεύτερη, μετά τις ΗΠΑ, οικονομία του πλανήτη, ευελπιστώντας βάσιμα ότι δεν θα αργήσει να πάρει τα πρωτεία.

Σουβενίρ με πορτρέτα των Κινέζων ηγετών Mao Zedong, Zhou Enlai, Deng Xiaoping και Xi Jinping

Ωστόσο, η ταχύτατη μεταμόρφωση συνοδευόταν από μεγάλες, ανοιχτές πληγές. Η πιο εντυπωσιακή, για θεωρητικά κομμουνιστική χώρα, ήταν η γιγάντωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας η Κίνα ξεπερνούσε, με βάση τον διεθνώς αποδεκτό συντελεστή Gini, τις ΗΠΑ σε αυτόν τον τομέα, ενώ μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού ήταν αποκλεισμένα από τη δημόσια παιδεία και υγεία. Το πρόβλημα γινόταν ακόμη περισσότερο προκλητικό λόγω της ενδημικής διαφθοράς, που έφτασε και στα ανώτατα κομματικά κλιμάκια, όπως έδειξε η πολύκροτη υπόθεση του Μπο Σιλάι, για ένα διάστημα υποψήφιου ηγέτη του ΚΚ. Διεθνείς αναλυτές βρήκαν κάποιες αναλογίες με την αμερικανική «Επίχρυση εποχή» (Gilden Age) στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, μια περίοδο εκθετικής συσσώρευσης του πλούτου, αλλά και των ανισοτήτων και της διαφθοράς. Στην Αμερική, την «Επίχρυση εποχή» διαδέχθηκε η «Προοδευτική» (Progressive Era), δύο δεκαετίες σοβαρών μεταρρυθμίσεων που ενίσχυσαν τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, εισάγοντας ταυτόχρονα αντιμονοπωλιακή νομοθεσία για τη συγκράτηση της συσσώρευσης πλούτου και ισχύος. Αρκετοί αναλυτές διερωτήθηκαν μήπως και η Κίνα, φυσικά με άλλους τρόπους, θα έμπαινε σε παρόμοια τροχιά.

Είναι σε αυτή την ατμόσφαιρα που αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας ο Σι Τζινπίνγκ, το 2012, όταν διατυπώνει το δικό του «κινεζικό όνειρο». Από την πρώτη στιγμή εξαπολύει ανηλεή εκστρατεία κατά της διαφθοράς – οι κακές γλώσσες είπαν ότι, πέραν των άλλων, ήταν και ένας πόλεμος εναντίον των ευνοούμενων του πρώην ηγέτη της χώρας, Ζιανγκ Ζεμίν, και άλλων στελεχών που θα μπορούσαν να τον αμφισβητήσουν. Στους στόχους του Σι με ορίζοντα δεκαετίας περιλαμβάνονται η μεταμόρφωση της Κίνας σε χώρα μέσου επιπέδου ευημερίας, σε υπερδύναμη του Ιντερνετ και του Διαστήματος, όπως και η καταπολέμηση των αναδυόμενων μονοπωλίων.
Αντιφατικός απολογισμός

Εννέα χρόνια αργότερα ο απολογισμός είναι αντιφατικός. Η Κίνα έγινε όντως υπερδύναμη της ψηφιακής οικονομίας και ειδικά της τεχνητής νοημοσύνης, προκαλώντας τεράστια ανησυχία στις ΗΠΑ, ενώ το προηγούμενο δίμηνο εντυπωσίασε με τις αποστολές της στον Αρη και στον δικό της διαστημικό σταθμό. Οι κοινωνικές ανισότητες υποχώρησαν και τα αντιμονοπωλιακά μέτρα έπληξαν μεγιστάνες, όπως ο ιδρυτής της Alibaba Τζακ Μα. Ωστόσο, η διαφθορά αποδείχθηκε Λερναία Υδρα, το μέσο εισόδημα ανέβηκε μεν στα 11.000 δολάρια αλλά παραμένει μακριά από τα επίπεδα της Δύσης και το δημογραφικό πρόβλημα έχει αποκτήσει τεράστιες διαστάσεις, όπως έδειξε η πρόσφατη αλλαγή πολιτικής της ηγεσίας για τρία παιδιά ανά νοικοκυριό.

Στο μεταξύ, η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν έχει θέσει ως πρώτο στόχο της εξωτερικής πολιτικής της την ανάσχεση της Κίνας και ήδη σημειώνει τις πρώτες επιτυχίες, όπως έδειξαν οι πρόσφατες σύνοδοι κορυφής της ομάδας G7 και του ΝΑΤΟ. Παρότι η Ε.Ε. είχε υπογράψει τον Δεκέμβριο προκαταρκτική συμφωνία επενδύσεων με την Κίνα, σε μια ψυχρολουσία για τον πρόεδρο εν αναμονή Μπάιντεν, ήρθε τώρα, έστω και με βαριά καρδιά, να την «παγώσει» επικαλούμενη την καταστολή στο Χονγκ Κονγκ και το Σινγιάνγκ. Ακόμη και η Αυστραλία βρίσκεται πλέον σε οικονομικό και πολιτικό πόλεμο με την Κίνα, παρότι η τελευταία αντιπροσωπεύει τον υπ’ αριθμόν ένα εμπορικό εταίρο της. Εν ολίγοις, ήρθε η ώρα να βιώσει και η Κίνα τη σκληρή αλήθεια, που λέει ότι όσο πιο ψηλά ανεβαίνεις στο βουνό, τόσο πιο απειλητικοί θα είναι οι άνεμοι. Παραμένει αβέβαιο ότι είναι καλά προετοιμασμένη για να τους αντιμετωπίσει.

Πέτρος Παπακωνσταντίνου - ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

29 Μαίου 1453: Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης (video)

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία μόνο κατ' όνομα υπήρχε τις παραμονές της Άλωσης. Ήταν περιορισμένη, κυρίως, στην περιοχή γύρω από την Κωνσταντινούπολη και σε κάποιες σκόρπιες περιοχές, όπως το Δεσποτάτο του Μυστρά. Οι θρησκευτικές έριδες, οι εμφύλιες διαμάχες, οι σταυροφορίες, η επικράτηση του φεουδαρχισμού και η εμφάνιση πολλών και επικίνδυνων εχθρών στα σύνορά της είχαν καταστήσει την πάλαι ποτέ Αυτοκρατορία ένα «φάντασμα» του ένδοξου παρελθόντος της.

από Φ. Καρβουνοπούλου

Η ημέρα σήμερα είναι σημαδιακή. Η 29η Μαίου είναι η επέτειος της πτώσης μιας Αυτοκρατορίας. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης στις 29 Μαίου 1453, άλλαξε το κόσμο.

Έλληνες και Τούρκοι θυμούνται αυτή την επέτειο με τελείως διαφορετικά συναισθήματα. Βλέπουν τα γεγονότα από άλλη οπτική γωνία. Η πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας είναι “πληγή” για τους Έλληνες και νίκη θριάμβου για τους Τούρκους που δεν εγκαταλείπουν ποτέ τις οθωμανικές τους ρίζες. Το βίντεο που θα παρακολουθήσετε είναι επικό! Εστιάζει στις σκληρές μάχες που δόθηκαν έξω,πάνω και μέσα από τα τείχη της Κωνστανστινούπολης.

Η ιστορία

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης υπήρξε το αποτέλεσμα της πολιορκίας της βυζαντινής πρωτεύουσας, της οποίας Αυτοκράτορας ήταν ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, από τον οθωμανικό στρατό, με επικεφαλής τον σουλτάνο Μωάμεθ Β’. Η πολιορκία διήρκεσε από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη, 29 Μαΐου 1453 (Ιουλιανό ημερολόγιο). Όταν τελικά η Κωνσταντινούπολη αλώθηκε, η υπερχιλιετής Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπαψε να υπάρχει.

Το Βυζάντιο ήταν ήδη αποδυναμωμένο μετά την Άλωση του 1204 από τους Σταυροφόρους και αργότερα, μετά την επανάκτησή της το 1261, οι πολιτικές και θρησκευτικές έριδες, η αδυναμία βοήθειας από την Δύση, η άσχημη οικονομική κατάσταση και η φυγή ανθρώπινου δυναμικού, οδήγησαν στη σταδιακή εξασθένηση και συρρίκνωση. Επιπρόσθετα, η κατάληψη της Καλλίπολης το 1354 από τους Οθωμανούς, η οποία έφερε ορδές φανατικών μουσουλμάνων πολεμιστών στην Ευρώπη, σταδιακά κύκλωσε εδαφικά το Βυζάντιο, το οποίο έγινε το 1373 φόρου υποτελής στον Οθωμανό σουλτάνο.

Έτσι, η Άλωση του 1453 ήρθε ως φυσικό επακόλουθο της συνεχής και αδιάκοπης επέκτασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της ευρύτερης περιοχής. Φυσικά, οι μάχες που διεξήχθησαν ήταν σχεδόν όλες υπέρ των καλά οργανωμένων και προετοιμασμένων Τούρκων, κάνοντας αναπόφευκτη την τελική επικράτησή τους στην περιοχή.

Η σταδιακή πολιορκία της Κωνσταντινούπολης

Τα πρώτα οθωμανικά στρατεύματα κατέφθασαν στην περιοχή στις 2 Απριλίου ενώ μέχρι τις 5 Απριλίου ολόκληρο το στράτευμα των Τούρκων είχε λάβει θέση για την επίθεση στα τείχη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Όσον αφορά την διάταξη των αντιπάλων, ο αυτοκράτορας με τα καλύτερα στρατεύματά του ανέλαβε την υπεράσπιση του μεσαίου τμήματος των χερσαίων τειχών (Μεσοτειχίου), που ήταν και τα πιο ευπρόσβλητα, γιατί σ΄ εκείνο το σημείο τα διέσχιζε κάθετα ο χείμαρρος Λύκος. Απέναντί του τάχθηκε ο σουλτάνος με τους γενίτσαρους και άλλες επίλεκτες μονάδες, καθώς και το μεγάλο κανόνι που κατασκεύασε ο Ουρβανός.

Αριστερά του Αυτοκράτορα, προς την Προποντίδα, ήταν ο Καττενάο με τα γενοβέζικα στρατεύματά του, ο Θεόφιλος Παλαιολόγος, ο οποίος μαζί με μερικούς βυζαντινούς φύλασσε την πύλη των Πηγών, ο Φίλιππος Κονταρίνι που ήταν υπεύθυνος για το τμήμα από την πύλη των Πηγών μέχρι τη Χρυσή πύλη, στην οποία ήταν ο Γενοβέζος Μανουήλ, ενώ λίγο πιο κάτω, δίπλα στα θαλάσσια τείχη, ήταν ο Δημήτριος Καντακουζηνός. Απέναντί τους οι Οθωμανοί παρέταξαν τα μικρασιατικά στρατεύματα υπό τον Ισάκ πασά.

Δεξιά του αυτοκράτορα, προς τον Κεράτιο Κόλπο, στο τμήμα των τειχών που ονομάζονταν Μυριάνδριον παρατάχθηκε ο Ιουστιννιάνης, ο οποίος λίγο μετά μετακινήθηκε στο σημείο που ήταν ο αυτοκράτορας. Αντικαταστάθηκε από ένα τμήμα υπό τους αδελφούς Μποκκιάρντι. Πιο πάνω, στο παλάτι των Βλαχερνών, εγκαταστάθηκε ο Βενετός βάιλος Μιννότο, ενώ ένας συμπατριώτης του, ο Τεόντορο Καρίστο, στρατοπέδευσε μαζί με τους άντρες του στο τμήμα των τειχών μεταξύ της πύλης Καλιγαρίας και του Θεοδοσιανού τείχους. Ο αρχιεπίσκοπος Λεονάρδος μαζί με τους αδελφούς Λανγκάσκο ήταν πίσω από την τάφρο στο σημείο που κατέληγε στον Κεράτιο. Όλοι αυτοί είχαν να αντιμετωπίσουν τα ευρωπαϊκά στρατεύματα των Οθωμανών, υπό τον Καρατζά πασά.

Στις 6 Απριλίου κηρύχθηκε επίσημα απο τον Μωάμεθ Β’(ηγέτης των Τούρκων) η έναρξη της πολιορκίας των εδαφών της Κωνσταντινούπολης. Αμέσως ξεκίνησε ο κανονιοβολισμός, με αποτέλεσμα ένα τμήμα των τειχών κοντά στη Χαρίσια πύλη να καταστραφεί, όμως οι υπερασπιστές κατάφεραν να το επισκευάσουν γρήγορα. Ταυτόχρονα οι Οθωμανοί άρχισαν εργασίες για να παραγεμίσουν την τάφρο, ώστε σε περίπτωση ρήγματος των τειχών να μπορούν να επιτεθούν με ευκολία. Επίσης αναλήφθηκαν υπονομευτικές εργασίες εναντίον των τμημάτων των τειχών που το έδαφος ήταν κατάλληλο. Στην θάλασσα τα πλοία έκαναν την πρώτη τους επίθεση, πιθανόν στις 9 Απριλίου, χωρίς επιτυχία, με αποτέλεσμα ο Μπαλτόγλου να περιμένει την άφιξη της μοίρας του Ευξείνου για να σχεδιάσει νέες επιχειρήσεις. Το διάστημα μεταξύ 6 με 11 Απριλίου ο Μωάμεθ πήρε μερικά στρατεύματα και κυρίευσε δύο φρούρια που υπήρχαν έξω από την πόλη, το Θεράπειο και Στουδίου, ενώ την ίδια περίοδο ο Μπαλτόγλου επιτέθηκε και κατέλαβε τα Πριγκιπόνησα.

Στις 12 κατέφθασε ο τουρκικός στόλος από την Καλλίπολη και αγκυροβόλησε στο Διπλοκιόνιο. Την ίδια μέρα ξεκίνησε ο βομβαρδισμός με τα κανόνια, που συνεχίστηκε αδιάκοπα σε όλο το διάστημα της πολιορκίας. Οι Βυζαντινοί δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα δικά τους κανόνια, που άλλωστε ήταν πολύ κατώτερα από τα τουρκικά, τα οποία είχαν τοποθετήσει πάνω στα τείχη για να βάλλουν εναντίον των πολιορκητών, αλλά γρήγορα διαπίστωσαν ότι κάθε βολή τους προκαλούσε ρωγμές στα ίδια τα τείχη. Ωστόσο η άμυνα τις πρώτες βδομάδες διεξάγονταν με επιτυχία.

Την νύχτα της 18ης Απριλίου οι Οθωμανοί επιτέθηκαν με αλαλαγμούς και τυμπανοκρουσίες στο Μεσοτείχιο.Μετά από τέσσερις ώρες άκαρπων επιθέσεων οι Οθωμανοί υποχώρησαν έχοντας 200 νεκρούς ενώ οι υπερασπιστές κανέναν. Ακολούθησαν και άλλες άνισες μάχες μεταξύ των αντιπάλων μέχρι την τελική αναμέτρηση.

Η Τελική Επίθεση

Ο Μωάμεθ Β’ κάλεσε πολεμικό συμβούλιο και κατόπιν έβγαλε λόγο προς τους στρατιώτες του, ζητώντας του θάρρος και σταθερότητα. Τόνισε ότι υπάρχουν τρεις προϋποθέσεις για έναν επιτυχή πόλεμο: η επιθυμία (για τη νίκη), η ντροπή (για την ήττα) και η υπακοή στους ηγέτες. Επίσης δήλωσε με όρκο πως ο ίδιος ήθελε μόνο τα τείχη και τα οικοδομήματα της πόλης και πως αφήνει στο στρατό του όλα τα άλλα. Υπογράμμισε πως υπάρχουν θησαυροί μέσα στα κτήρια και κυρίως στις εκκλησίες και πως θα επωφεληθούν από τον εξανδραποδισμό των κατοίκων, ανάμεσά τους υπήρχαν πολλές νέες γυναίκες. Τέλος διέταξε νηστεία και προσευχή. Η επίθεση ορίστηκε για την νύχτα της 29ης Μαΐου.

Απο την άλλη, στις 28 Μαΐου συντελέστηκε μεγάλη ακολουθία στην Αγία Σοφία, η τελευταία χριστιανική ακολουθία που πραγματοποιήθηκε στην περίφημη εκκλησία της πόλης, την οποία παρακολούθησε πλήθος αξιωματούχων και πιστών. Ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ σε λόγο προς τον λαό του, όπως τον διασώζει ο Σφραντζής, τον προέτρεψε να αντισταθεί γενναία, λέγοντας ότι οι Τούρκοι «υποστηρίζονται από όπλα, ιππικό, πυροβολικό και την αριθμητική τους υπεροχή, εμείς όμως στηριζόμεθα πρώτα στον Θεό και Σωτήρα μας και κατόπιν στα χέρια μας και στην δύναμή μας που μας έχει χαρίσει ο ίδιος ο Θεός». Ο Κωνσταντίνος ολοκλήρωσε την ομιλία του ως εξής:

…Γνωρίσατε λοιπόν τούτο: Εάν ειλικρινά υπακούσετε ό,τι σας διέταξα, ελπίζω ότι, με τη βοήθεια του Θεού, θα αποφύγουμε τη δίκαιη τιμωρία Του, που κρέμεται επάνω μας.

Την Τρίτη το βράδυ, 29 Μαΐου, μεταξύ 01.00 και 02.00, εκδηλώθηκε γενική τουρκική επίθεση. Μόλις δόθηκε το σύνθημα η πόλη υπέστη συνδυασμένη επίθεση από τρεις πλευρές συγχρόνως. Οι Βυζαντινοί κατάφεραν να αποκόψουν τις υπόγειες σήραγγες απ’ όπου οι Τούρκοι προσπάθησαν να περάσουν κάτω από τα τείχη. Παρόλο που στις επιθέσεις ήταν περισσότεροι αριθμητικά, οι Βυζαντινοί τους απώθησαν αρκετές φορές προκαλώντας τους τρομερές απώλειες. Οι δύο πρώτες επιθέσεις αποκρούστηκαν. Όμως ο Μωάμεθ Β’ οργάνωσε πολύ προσεκτικά την τρίτη και τελευταία επίθεση. Με ιδιαίτερη επιμονή οι Τούρκοι επιτέθηκαν κατά του μέρους των τειχών το οποίο ήταν κοντά στην πύλη του Αγίου Ρωμανού (Πέμπτον), όπου πολεμούσε και ο ίδιος ο Αυτοκράτορας. Ένας από τους κύριους υπερασπιστές της πόλης, ο Γενουάτης Ιουστινιάνης, τραυματίστηκε σοβαρά και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον αγώνα. Αυτή η απώλεια υπήρξε ανεπανόρθωτη για τους Βυζαντινούς. Ωστόσο, ακόμα και μετά από αυτή την επιτυχία, οι Οθωμανοί αδυνατούσαν να διεισδύσουν στην Πόλη . Στα τείχη, όμως, δημιουργούνταν συνεχώς ρήγματα και ο Αυτοκράτορας, πολεμώντας ως απλός στρατιώτης, έπεσε στην μάχη. Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου που έχει συσκοτίσει την ιστορική πραγματικότητα. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να σπάσουν τη γραμμή άμυνας των τειχών, παρά μόνο όταν από εσωτερική προδοσία μπήκαν από την Κερκόπορτα και περικύκλωσαν τους αμυνόμενους.

Απόρροια της Άλωσης ήταν η συνέχιση της εδαφικής προώθησης των Τούρκων. Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειό της, απειλώντας την Βιέννη. Πολλές φορές η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης.

Πολλοί μάλιστα εξ αυτών συμφωνούν στο ότι η μαζική μετακίνηση πολλών Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη στην Ιταλία λόγω της Άλωσης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης.

Δείτε το βίντεο που αποτυπώνει τον τρόπο της επίθεσης των Τούρκων.

πηγή: militaire.gr