Σε μια εφόλης της ύλης συνέντευξη του, στην εκπομπή του Γιώργου Αυτιά «Καλημέρα
ΣΚΑΪ», ο διαπρεπής Συνταγματολόγος καθηγητής Κώστας Χρυσόγονος (*) αναδυκνείει με νηφαλιότητα
και τεκμηρίωση την αντισυνταγματικότητα του πακέτου των νέων οικονομικών μέτρων
που η κυβέρνηση προτίθεται να φέρει για έγκριση στη Βουλή.
Ακολουθεί η συνέντευξη στον Γιώργο Αυτιά:
- Ποια είναι η γνώμη σας για τη
συνταγματικότητα των νέων μέτρων που πρόκειται να ψηφισθούν από τη Βουλή;
Πολλά από τα μέτρα αυτά πλήττουν δικαιώματα κατοχυρωμένα τόσο στο Σύνταγμα, όσο και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, δηλ. σε νομοθετήματα που διαθέτουν, σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος, αυξημένη τυπική ισχύ έναντι των κοινών νόμων τους οποίους ψηφίζει η Βουλή. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας, στην απόφαση της ολομέλειάς του για το πρώτο μνημόνιο (υπ’ αριθ. 668/2012), αν και είχε δεχθεί τότε τη συνταγματικότητα των μέτρων εκείνων, παράλληλα είχε θέσει «κόκκινες γραμμές» για το μέλλον. Οι γραμμές αυτές παραβιάζονται εμφανώς τώρα.
-Μπορείτε να μας εξηγήσετε ποιες είναι αυτές οι «κόκκινες γραμμές»;
Περικοπές μισθών και συντάξεων πρέπει να είναι πρόσφορες και αναγκαίες για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού δημοσίου συμφέροντος, δηλ. για τη δημοσιονομική εξυγίανση, και να μην είναι δυσανάλογες σε σχέση προς αυτόν. Στην προκείμενη περίπτωση όμως η νέα δέσμη περικοπών, όπως έχει δείξει η ιστορική εμπειρία από τις προηγούμενες, θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο την ύφεση, θα αυξήσει την ανεργία, που είναι ήδη η υψηλότερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και απειλεί να προκαλέσει κοινωνική έκρηξη. Έτσι όχι μόνο δεν θα επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι, όπως δεν επιτεύχθηκαν και στις προηγούμενες φάσεις της «μνημονιακής» πολιτικής και γι’ αυτό λαμβάνονται διαρκώς νέα και χειρότερα υφεσιακά μέτρα, αλλά και θα δεχθεί το τελικό πλήγμα η ήδη εξασθενημένη εθνική μας οικονομία συνολικά.
-Υπάρχουν κατά την άποψή σας εναλλακτικές μέθοδοι για την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων του κρατικού προϋπολογισμού;
Ασφαλώς και υπάρχουν, αλλά η υιοθέτησή τους θα προϋπέθετε πολιτικό σθένος έναντι των ξένων δανειστών, το οποίο δεν φαίνεται να διαθέτει η σημερινή κυβέρνηση. Θα μπορούσε μεταξύ άλλων να επιχειρηθεί η αύξηση των δημοσίων εσόδων με την προσωρινή επιβολή δασμών στα εισαγόμενα προϊόντα, κατ’ επίκληση του άρθρου 347 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διάταξη αυτή επιτρέπει τη μονομερή λήψη τέτοιων μέτρων από ένα κράτος-μέλος όταν υφίσταται σ’ αυτό σοβαρή διατάραξη της εσωτερικής δημόσιας τάξης, πράγμα που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα με την έξαρση της ρατσιστικής βίας και τη δράση των «ταγμάτων εφόδων» της Χρυσής Αυγής. Η επιβολή δασμών θα σήμαινε αυτομάτως βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ομοειδών ελληνικών προϊόντων και έτσι θα ανέκοπτε την ύφεση και την ανεργία, για ένα κρίσιμο μεταβατικό διάστημα π.χ. δύο ή τριών ετών. Ακόμη θα μπορούσε να επιχειρηθεί η συγκέντρωση κεφαλαίων από το εξωτερικό μέσω σύνθετων χρηματοοικονομικών εργαλείων (π.χ. μετοχοποίηση του ΤΑΙΠΕΔ με προνομιούχες μετοχές), ώστε να ανακτηθεί δημόσιο χρέος σε χαμηλές τιμές στη δευτερογενή αγορά και στη συνέχεια να ακυρωθεί, ελαφρύνοντας έτσι τη δαπάνη για τόκους.
-Ποια είναι συγκεκριμένα τα νέα μέτρα που παραβιάζουν το Σύνταγμα;
Οι βαρύτερες παραβιάσεις συντελούνται με τα μέτρα εκείνα τα οποία επιφέρουν «διακινδύνευση της αξιοπρεπούς διαβιώσεως» για ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, σύμφωνα με τη διατύπωση της παραπάνω απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας. Είναι π.χ. προφανές ότι η αύξηση του ορίου ηλικίας για τη χορήγηση του ΕΚΑΣ οδηγεί κατευθείαν στην πείνα ανθρώπους οι οποίοι ούτως ή άλλως αδυνατούν να βρουν αμειβόμενη εργασία, όταν η ανεργία έχει ήδη ξεπεράσει το 25%. Το ίδιο ισχύει και για τη μείωση των ήδη πενιχρών συντάξιμων αποδοχών των αγροτών. Εδώ πλήττεται όχι μόνο η προστασία της περιουσίας (άρθρο 1 του πρώτου πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ), αλλά ακόμη και η αξία του ανθρώπου (άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος). Επίσης η δυσανάλογη αύξηση της φορολογίας των πολύτεκνων οικογενειών και η επιβολή φόρου με υψηλό συντελεστή, χωρίς αφορολόγητο όριο, σε όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες (δηλ. ακόμη και σε όσους προδήλως έχουν χαμηλά εισοδήματα, όπως ιδίως οι πολύ νέοι) αντιβαίνει στην αρχή της συνεισφοράς των Ελλήνων στα δημόσια βάρη ανάλογα με τη φοροδοτική τους ικανότητα (άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος).
-Γίνεται πολλή συζήτηση σε σχέση με τα εργασιακά. Θεωρείτε ότι το ζήτημα έχει και συνταγματική διάσταση;
Ασφαλώς και έχει συνταγματική διάσταση αφού η συλλογική αυτονομία, δηλαδή η ικανότητα των εκπροσώπων των εργαζομένων να συνάπτουν με τους εργοδότες συμφωνίες για τον καθορισμό των όρων εργασίας (συλλογικές συμβάσεις) κατοχυρώνεται στο άρθρο 23 παράγραφος 1 και 22 παρ. 2 και 3 του Συντάγματος. Επομένως, η εξασθένιση της ισχύος και της υποχρεωτικότητας των συλλογικών συμβάσεων η οποία αποτελεί μέρος της δέσμης των νέων μέτρων, παραβιάζει τόσο τις ανωτέρω διατάξεις του Συντάγματος όσο και εκείνες της υπ’ αριθμό 154 διεθνούς σύμβασης εργασίας που έχει κυρωθεί με το ν. 2403/1996 και υπερισχύει από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος. Γενικότερα άλλωστε με τον τρόπο αυτόν αντί για «εξύψωση του εργαζόμενου πληθυσμού», όπως επιτάσσει το άρθρο 22 παρ. 1 του Συντάγματος (κοινωνικό δικαίωμα για εργασία), γίνεται ένα περαιτέρω βήμα προς την εξαθλίωση των εργαζομένων.
-Τι θα απομείνει από την προστασία του κοινωνικού κράτους εφόσον ψηφισθούν τα νέα μέτρα;
Τα νέα αυτά μέτρα σε συνέχεια όλων των προηγούμενων από την άνοιξη του 2010 και μετά, καταστρατηγούν όχι μόνο την αρχή του κοινωνικού κράτους αλλά και την ίδια τη δημοκρατική αρχή, εφόσον η χώρα χάνει στην πραγματικότητα την εθνική της κυριαρχία. Η Ελλάδα τείνει να μετατραπεί με τον τρόπο αυτόν σε ένα οικονομικά εξαθλιωμένο διεθνές προτεκτοράτο.
Πολλά από τα μέτρα αυτά πλήττουν δικαιώματα κατοχυρωμένα τόσο στο Σύνταγμα, όσο και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, δηλ. σε νομοθετήματα που διαθέτουν, σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος, αυξημένη τυπική ισχύ έναντι των κοινών νόμων τους οποίους ψηφίζει η Βουλή. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας, στην απόφαση της ολομέλειάς του για το πρώτο μνημόνιο (υπ’ αριθ. 668/2012), αν και είχε δεχθεί τότε τη συνταγματικότητα των μέτρων εκείνων, παράλληλα είχε θέσει «κόκκινες γραμμές» για το μέλλον. Οι γραμμές αυτές παραβιάζονται εμφανώς τώρα.
-Μπορείτε να μας εξηγήσετε ποιες είναι αυτές οι «κόκκινες γραμμές»;
Περικοπές μισθών και συντάξεων πρέπει να είναι πρόσφορες και αναγκαίες για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού δημοσίου συμφέροντος, δηλ. για τη δημοσιονομική εξυγίανση, και να μην είναι δυσανάλογες σε σχέση προς αυτόν. Στην προκείμενη περίπτωση όμως η νέα δέσμη περικοπών, όπως έχει δείξει η ιστορική εμπειρία από τις προηγούμενες, θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο την ύφεση, θα αυξήσει την ανεργία, που είναι ήδη η υψηλότερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και απειλεί να προκαλέσει κοινωνική έκρηξη. Έτσι όχι μόνο δεν θα επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι, όπως δεν επιτεύχθηκαν και στις προηγούμενες φάσεις της «μνημονιακής» πολιτικής και γι’ αυτό λαμβάνονται διαρκώς νέα και χειρότερα υφεσιακά μέτρα, αλλά και θα δεχθεί το τελικό πλήγμα η ήδη εξασθενημένη εθνική μας οικονομία συνολικά.
-Υπάρχουν κατά την άποψή σας εναλλακτικές μέθοδοι για την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων του κρατικού προϋπολογισμού;
Ασφαλώς και υπάρχουν, αλλά η υιοθέτησή τους θα προϋπέθετε πολιτικό σθένος έναντι των ξένων δανειστών, το οποίο δεν φαίνεται να διαθέτει η σημερινή κυβέρνηση. Θα μπορούσε μεταξύ άλλων να επιχειρηθεί η αύξηση των δημοσίων εσόδων με την προσωρινή επιβολή δασμών στα εισαγόμενα προϊόντα, κατ’ επίκληση του άρθρου 347 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διάταξη αυτή επιτρέπει τη μονομερή λήψη τέτοιων μέτρων από ένα κράτος-μέλος όταν υφίσταται σ’ αυτό σοβαρή διατάραξη της εσωτερικής δημόσιας τάξης, πράγμα που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα με την έξαρση της ρατσιστικής βίας και τη δράση των «ταγμάτων εφόδων» της Χρυσής Αυγής. Η επιβολή δασμών θα σήμαινε αυτομάτως βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ομοειδών ελληνικών προϊόντων και έτσι θα ανέκοπτε την ύφεση και την ανεργία, για ένα κρίσιμο μεταβατικό διάστημα π.χ. δύο ή τριών ετών. Ακόμη θα μπορούσε να επιχειρηθεί η συγκέντρωση κεφαλαίων από το εξωτερικό μέσω σύνθετων χρηματοοικονομικών εργαλείων (π.χ. μετοχοποίηση του ΤΑΙΠΕΔ με προνομιούχες μετοχές), ώστε να ανακτηθεί δημόσιο χρέος σε χαμηλές τιμές στη δευτερογενή αγορά και στη συνέχεια να ακυρωθεί, ελαφρύνοντας έτσι τη δαπάνη για τόκους.
-Ποια είναι συγκεκριμένα τα νέα μέτρα που παραβιάζουν το Σύνταγμα;
Οι βαρύτερες παραβιάσεις συντελούνται με τα μέτρα εκείνα τα οποία επιφέρουν «διακινδύνευση της αξιοπρεπούς διαβιώσεως» για ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, σύμφωνα με τη διατύπωση της παραπάνω απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας. Είναι π.χ. προφανές ότι η αύξηση του ορίου ηλικίας για τη χορήγηση του ΕΚΑΣ οδηγεί κατευθείαν στην πείνα ανθρώπους οι οποίοι ούτως ή άλλως αδυνατούν να βρουν αμειβόμενη εργασία, όταν η ανεργία έχει ήδη ξεπεράσει το 25%. Το ίδιο ισχύει και για τη μείωση των ήδη πενιχρών συντάξιμων αποδοχών των αγροτών. Εδώ πλήττεται όχι μόνο η προστασία της περιουσίας (άρθρο 1 του πρώτου πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ), αλλά ακόμη και η αξία του ανθρώπου (άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος). Επίσης η δυσανάλογη αύξηση της φορολογίας των πολύτεκνων οικογενειών και η επιβολή φόρου με υψηλό συντελεστή, χωρίς αφορολόγητο όριο, σε όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες (δηλ. ακόμη και σε όσους προδήλως έχουν χαμηλά εισοδήματα, όπως ιδίως οι πολύ νέοι) αντιβαίνει στην αρχή της συνεισφοράς των Ελλήνων στα δημόσια βάρη ανάλογα με τη φοροδοτική τους ικανότητα (άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος).
-Γίνεται πολλή συζήτηση σε σχέση με τα εργασιακά. Θεωρείτε ότι το ζήτημα έχει και συνταγματική διάσταση;
Ασφαλώς και έχει συνταγματική διάσταση αφού η συλλογική αυτονομία, δηλαδή η ικανότητα των εκπροσώπων των εργαζομένων να συνάπτουν με τους εργοδότες συμφωνίες για τον καθορισμό των όρων εργασίας (συλλογικές συμβάσεις) κατοχυρώνεται στο άρθρο 23 παράγραφος 1 και 22 παρ. 2 και 3 του Συντάγματος. Επομένως, η εξασθένιση της ισχύος και της υποχρεωτικότητας των συλλογικών συμβάσεων η οποία αποτελεί μέρος της δέσμης των νέων μέτρων, παραβιάζει τόσο τις ανωτέρω διατάξεις του Συντάγματος όσο και εκείνες της υπ’ αριθμό 154 διεθνούς σύμβασης εργασίας που έχει κυρωθεί με το ν. 2403/1996 και υπερισχύει από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος. Γενικότερα άλλωστε με τον τρόπο αυτόν αντί για «εξύψωση του εργαζόμενου πληθυσμού», όπως επιτάσσει το άρθρο 22 παρ. 1 του Συντάγματος (κοινωνικό δικαίωμα για εργασία), γίνεται ένα περαιτέρω βήμα προς την εξαθλίωση των εργαζομένων.
-Τι θα απομείνει από την προστασία του κοινωνικού κράτους εφόσον ψηφισθούν τα νέα μέτρα;
Τα νέα αυτά μέτρα σε συνέχεια όλων των προηγούμενων από την άνοιξη του 2010 και μετά, καταστρατηγούν όχι μόνο την αρχή του κοινωνικού κράτους αλλά και την ίδια τη δημοκρατική αρχή, εφόσον η χώρα χάνει στην πραγματικότητα την εθνική της κυριαρχία. Η Ελλάδα τείνει να μετατραπεί με τον τρόπο αυτόν σε ένα οικονομικά εξαθλιωμένο διεθνές προτεκτοράτο.
