Κώστας Δουζίνας: Το κράτος των δικαστών (2): Οι ιδεολογικές πίστεις των δικαστών

Δεν ξέρω ούτε με ενδιαφέρει τι ψηφίζει η κα εισαγγελέας. Αλλά επειδή ξέρω, μαζί με την παγκόσμια κριτική βιβλιογραφία, ότι οι ιδεολογικές πεποιθήσεις των δικαστών αποτελούν ένα από τους βασικούς παράγοντες στις αποφάσεις τους, νομίζω ότι πρέπει και η Ελλάδα να βρει τρόπους για να γίνονται οι πεποιθήσεις αυτές δημόσια γνωστές και να λαμβάνονται υπ’ όψη όταν διορίζονται οι ηγεσίες μέσα σε μιά λογική ιδεολογικά ισορροπημένου δικαστικού σώματος...

γράφει ο Κώστας Δουζίνας*

Όπως πλησιάζουμε στις Αμερικανικές προεδρικές εκλογές ένα θέμα άγνωστο σε μας έχει κεντρική θέση στην αντιπαράθεση: η σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου (Supreme Court). To Κογκρέσο θα ολοκληρώσει την επόμενη εβδομάδα τον διορισμό στο Δικαστήριο της Amy Barrett εκλεκτής του Trump. Η υπερσυντηρητική Barrett θα δώσει πλειοψηφία 5-4 στη δεξιά πλευρά του Δικαστηρίου. Έτσι μια σειρά ιστορικά φιλελεύθερων αποφάσεων θα κινδυνεύσουν και το Δικαστήριο θα μετατραπεί στον μεγαλύτερο υποστηρικτή της «πλουτοκρατίας και της διαπλοκής», όπως γράφει η Guardian. O Trump δήλωσε επανειλημμένα ότι θέλει την Barrett στο Supreme Court πριν τις εκλογές, μιας και μπορεί να κληθεί το Δικαστήριο να αποφασίσει το αποτέλεσμα τους. Έτσι έγινε το 2000 όταν το Δικαστήριο κατοχύρωσε την εκλογή του προέδρου G. W. Bush με ψήφους 5-4 απορρίπτοντας την προσφυγή του υποψήφιου των Δημοκρατικών Al Gore. Μια συνταγματική σύμβαση λέει ότι ο απερχόμενος Πρόεδρος δεν πρέπει να διορίζει δικαστές λίγο πριν τη λαϊκή ετυμηγορία. Αλλά ο Trump δεν πίστευε ότι υπάρχει ο κορονοιός, σιγά μη ακολουθούσε συμβάσεις και συμφωνίες κυρίων.

Το «μπούκωμα του δικαστηρίου» (court packing)

Οι Δημοκρατικοί απείχαν από την τελική ψηφοφορία για την επικύρωση της Barrett. Έβαλαν στις θέσεις τους εικόνες πολιτών που θα υποφέρουν από την εκλογή της επειδή θα χάσουν την περιορισμένη υγειονομική κάλυψη του νόμου Obamacare που οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν δηλώσει ότι θα καταργήσουν. Η κεντρική συνταγματική προσφυγή κατά του νόμου θα αποφασιστεί από το Δικαστήριο την αμέσως επόμενη περίοδο. Τι μπορούν να κάνουν οι Δημοκρατικοί για να αποκρούσουν τη συντηρητική πλειοψηφία. Το court packing είναι μια πιθανή απάντηση του Προέδρου Biden στον συντηρητικό εκβιασμό. Ο πιθανός νέος Δημοκρατικός Πρόεδρος δεν θέλει να περάσει τη θητεία του με συνεχείς ήττες από ένα αντιδραστικό Δικαστήριο που θα αποτελεί την πιο ισχυρή αντιπολίτευση στις πολιτικές του. Το court packing θα λειτουργήσει ως εξής: Με νόμο αυξάνεται ο αριθμός των μελών του Δικαστηρίου από 9 σε 11. Ο Πρόεδρος προτείνει δύο νέους δικαστές, το Δημοκρατικό πια Κογκρέσο τους αποδέχεται και η συντηρητική και Ρεπουμπλικανική πλειοψηφία 5-4 γίνεται ένα φιλελεύθερο και Δημοκρατικό 6-5.

Θα μου πείτε είναι μια τελείως αντιθεσμική κίνηση, σίγουρα οι συνταγματολόγοι και οι τίμιοι πολιτικοί δεν θα την επιτρέψουν. Και όμως το New Deal, για το οποίο τόσο περηφανεύονται οι Αμερικάνοι, είναι ακριβώς αποτέλεσμα της απειλής του Προέδρου Roosevelt το 1937 να αλλάξει τη συντηρητική πλειοψηφία του Δικαστηρίου, αυξάνοντας τον αριθμό των δικαστών. Η τότε πλειοψηφία είχε επανειλημμένα υποστηρίξει την ιδιωτική περιουσία κατά της κρατικής παρέμβασης και πολλοί δικαστές είχαν κάνει σαφή τη διαφωνία με το New Deal. Η απειλή του Roosevelt οδήγησε έναν δικαστή να αλλάξει πλευρά δημιουργώντας μια νέα φιλελεύθερη πλειοψηφία η οποία αποδέχτηκε τα μέτρα του Roosevelt. Έτσι το σχέδιο για court packing δεν προχώρησε και το New Deal έσωσε την Αμερική και πιθανά και τον καπιταλισμό.

Η επιρροή της πολιτικής και κομματικής τοποθέτησης των δικαστών στις αποφάσεις τους έχει γίνει αντικείμενο πολλών ερευνών στην Αμερική σε αντίθεση με την Ελλάδα. Η πιο πρόσφατη μελέτη του καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου στο New York University Zalman Rothschild που δημοσιεύτηκε τον τελευταίο μήνα είναι χαρακτηριστική. Ο Rothschild εξέτασε 74 περιπτώσεις προσφυγών Εκκλησιών και θρησκευτικών ιδρυμάτων σε ομοσπονδιακά δικαστήρια κατά πολιτειακών αποφάσεων επιβολής περιοριστικών μέτρων για την πανδημία. Τα ευρήματα είναι συγκλονιστικά: κανένας δικαστής που διορίστηκε από τους Δημοκρατικούς δεν αποφάσισε υπέρ των Εκκλησιών. Αλλά η συντριπτική πλειοψηφία (67%) των διορισμένων από τους Ρεπουμπλικάνους και όλοι οι εκλεκτοί του Τραμπ υποστήριξαν τα θρησκευτικά ιδρύματα.

Η φράση περί «ελεύθερης άσκησης της θρησκείας» στην Πρώτη Τροπολογία και η σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου έχουν μεγάλη σημασία. Πολλές πρόσφατες προοδευτικές αποφάσεις στηρίχτηκαν στην ερμηνεία της – όπως αυτή που υποχρεώνει τους εργοδότες να παρέχουν στους εργαζόμενους ασφάλιση υγείας που καλύπτει την αντισύλληψη και άλλη για νόμους που απαγορεύουν τις διακρίσεις κατά LGBTQ πολιτών. Αυτή η «αθώα» συνταγματική πρόβλεψη θα χρησιμοποιηθεί για να περιορίσει τις αμβλώσεις και τα δικαιώματα ανθρώπων με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Όπως έγινε γνωστό η Barrett είναι κεντρικό στέλεχος της υπερσυντηρητικής και μυστικοπαθούς θρησκευτικής οργάνωσης People of Praise, μιάς Καθολικής μασωνίας με σκοπό τον επηρεασμό της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Έχει δηλώσει στο παρελθόν τη διαφωνία της με τμήματα του νόμου Οbamacare, με τις αμβλώσεις, τις πολιτικές κατά των διακρίσεων και την προσπάθεια περιορισμού του δικαιώματος κατοχής όπλων. Οι πολιτικές και ιδεολογικές της απόψεις όπως και οι αποφάσεις της έχουν εξεταστεί λεπτομερώς και οι Δημοκρατικοί δικαιολογημένα ανησυχούν για τη ψήφο της στις σημαντικές συνταγματικές αποφάσεις.

Η ελληνική περίπτωση

Θα μου πείτε πάλι άλλο οι ΗΠΑ άλλο η Ελλάδα. Στο προηγούμενο έδωσα λεπτομερή στοιχεία για τις δικαστικές αποφάσεις που κατάργησαν μια πλειάδα νόμων και πολιτικών της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν έχουν υπάρξει στη χώρα μας μελέτες σαν την Αμερικανική που ανέφερα. Εν μέρει αυτό είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι οι δικαστές δεν επιλέγονται άμεσα από την κυβέρνηση. Είναι σημαντικό επίσης ότι οι απόψεις που εκφράζει η Αμερικανική μελέτη και αυτό το άρθρο δεν είναι γνωστές ή αποδεκτές στην Ελλάδα ενώ συζητιούνται εκτενώς στη διεθνή βιβλιογραφία. Η μη άμεση πολιτική επιλογή των δικαστών δίνει την εντύπωση ότι η Ελληνική νομική επιστήμη έχει βρει ένα τρόπο να ουδετεροποιεί τις δικαστικές πεποιθήσεις και να εξασφαλίζει την αντικειμενικότητα και «ορθότητα» των αποφάσεων. Αποτελεί έναν νομιμοποιητικό μύθο.

Και στην Ελλάδα, η εκάστοτε πολιτική ηγεσία διορίζει την ηγεσία των ανώτερων δικαστηρίων. Η κυβέρνηση επιλέγει αρκετούς υποψήφιους για τις διευθυντικές θέσεις βάσει της επετηρίδας και το υπουργικό συμβούλιο παίρνει την τελική απάφαση από ένα short-list τριών υποψηφίων που επιλέγει η Βουλή. Οι σύντομες και γενικόλογες ακροάσεις των υποψηφίων που εμφανίζονται ενώπιον της Βουλής διεξάγονται ως εάν δικαστές και βουλευτές δεν έχουν πολιτικές απόψεις. Τα μέλη της διάσκεψης των Προέρδρων, που κάνουν τις ακροάσεις, συμπεριφέρονται σαν να μην ξέρουν και να μην ενδιαφέρονται καν για τις πολιτικές θέσεις και προηγούμενες αποφάσεις των υποψηφίων. Όλα αυτά υπηρετούν την υποκριτική άποψη ότι το δίκαιο είναι υπεράνω της πολιτικής και οι δικαστές όταν δικάζουν ξεχνούν προσωρινά τις πολιτικές τους προτιμήσεις και το μυαλό τους γίνεται μιά ιδεολογική tabula rasa.

Η σημασία της ιδεολογικής κατεύθυνσης της ηγεσίας των δικαστηρίων έγινε παγκοίνως γνωστή όταν ο Προκόπης Παυλόπουλος αρνήθηκε να διορίσει την ηγεσία του Αρείου Πάγου και τους Αντιπρόεδρους του ΣΤΕ που πρότεινε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ λίγο πριν τις περσινές εκλογές. Η συζήτηση επικεντρώθηκε τότε στην συνταγματικότητα της απόφασης του Προέδρου της Δημοκρατίας και την διαφωνία του με την πρωτοβουλία του πρωθυπουργού. Το πραγματικό επίδικο αποσιωπήθηκε. Δεν ακούστηκε γιατί οι προτάσεις Τσίπρα δεν ήταν αποδεκτές από την δεξιά και γιατί αυτές του Μητσοτάκη υπογράφηκαν αμέσως μετά τις εκλογές. Δεν συζητήθηκαν δηλαδή οι πολιτικές απόψεις των υποψηφιών σαν να μην είχαν καμία σημασία παρ’ότι ήταν το πραγματικό διακύβευμα της διένεξης. Όπως εξήγησα στο προηγούμενο, η ηγεσία των ανωτάτων δικαστηρίων αποφασίζει την σύνθεση τους στις πολιτικά σημαντικές υποθέσεις οδηγώντας συνήθως στην επικράτηση των πολιτικών και νομικών απόψεων του προέδρου. Το ιδεολογικό φίλτρο των δικαστών λειτουργεί πλήρως και στην Ελλάδα αλλά όχι με την Αμερικανική «απλοϊκή» και τίμια διαφάνεια. Μια μελέτη σαν κι αυτή που ανέφερα θα ήταν χρήσιμη και στην Ελλάδα, αλλά δεν έχω πολλές προσδοκίες.

Ας δούμε επίσης την κατάληξη της δίκης της Χρυσής Αυγής. Μας έδωσε ένα σημαντικό παράδειγμα της επήρειας της ιδεολογίας των δικαστών. Οι νομικοί, οι πολίτες και η πολιτική τάξη – όπως εμφανίστηκε στο περίφημο πρωτοσέλιδο της Εφημερίδας των Συντακτών – ομόφωνα πίστευαν ότι οι κατηγορούμενοι είναι ένοχοι. Με αυτή την έννοια, δεν ήταν μόνο η Χρυσή Αυγή αλλά και η δικαστική εξουσία στο εδώλιο.

Οποιαδήποτε άλλη απόφαση από την καταδίκη θα αποτελούσε σημαντική υποχώρηση για την αξιοπιστία της δικαιοσύνης και την σχέση της με την κοινωνία. Εν τούτοις, η εισαγγελέας της έδρας πρότεινε την αθώωση των κατηγορουμένων και μετά την καταδίκη την αναστολή της φυλάκισης.

Δεν ξέρω ούτε με ενδιαφέρει τι ψηφίζει η κα εισαγγελέας. Αλλά επειδή ξέρω, μαζί με την παγκόσμια κριτική βιβλιογραφία, ότι οι ιδεολογικές πεποιθήσεις των δικαστών αποτελούν ένα από τους βασικούς παράγοντες στις αποφάσεις τους, νομίζω ότι πρέπει και η Ελλάδα να βρει τρόπους για να γίνονται οι πεποιθήσεις αυτές δημόσια γνωστές και να λαμβάνονται υπ’ όψη όταν διορίζονται οι ηγεσίες μέσα σε μιά λογική ιδεολογικά ισορροπημένου δικαστικού σώματος. Αλλά πρώτα πρέπει να απομυθοποιήσουμε τις απόψεις που υποστηρίζουν ότι το δίκαιο είναι πάνω από την πολιτική και η δικαστική εξουσία είναι ιδεολογικά ουδέτερη. Αυτά στα επόμενα.

πηγή: tvxs.gr

(*)Ο Κώστας Δουζίνας, είναι Καθηγητής Νομικής στο Κολλέγιο του Birkbeck του University of London. Έχει πραγματοποιήσει τις σπουδές του στην Αθήνα, το Λονδίνο και το Στρασβούργο, και έχει διδάξει στα πανεπιστήμια του Middlesex, Lancaster, Prague, Αθηνών, Griffith και Nanjung. Είναι ιδρυτικό μέλος του Critical Legal Conference, της Νομικής Σχολής του Birkbeck, αλλά και του Ινστιτούτου για Ανθρωπιστικές Επιστήμες του Πανεπιστημίου του Birkbeck του οποίου είναι σήμερα Διευθυντής....

Κώστας Δουζίνας: «Το κράτος των Δικαστών»

Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής δίνει αφορμή να ξεκινήσει για μια σημαντική συζήτηση για τη σχέση δικαίου και πολιτικής που δεν έχει γίνει στην Ελλάδα με σοβαρούς όρους. Όσοι έλεγαν ότι το κράτος δικαίου δεν επιτρέπει τις διαδηλώσεις έξω από το δικαστήριο γιατί έτσι παραβιάζεται η διάκριση των εξουσιών δεν καταλαβαίνουν την έντονη και εσωτερική σχέση πολιτικής και δικαίου... 

γράφει ο Κώστας Δουζίνας*

«Σύνταγμα είναι ό,τι πει το Ανώτατο Δικαστήριο» έλεγε ο Όλιβερ Χολμς, ο σημαντικότερος Αμερικανός δικαστής του 20ού αιώνα. Η στήλη PhilosophyXS θα παρουσιάσει τις επόμενες εβδομάδες μιά κριτική θεώρηση της ιδεολογίας και λειτουργίας του “κράτους δικαίου”, της διάκρισης των εξουσιών πέρα από τις κοινοτυπίες που ακούμε στα τηλεοπτικά παράθυρα.

Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής δίνει αφορμή να ξεκινήσει για μια σημαντική συζήτηση για τη σχέση δικαίου και πολιτικής που δεν έχει γίνει στην Ελλάδα με σοβαρούς όρους. Όσοι έλεγαν ότι το κράτος δικαίου δεν επιτρέπει τις διαδηλώσεις έξω από το δικαστήριο γιατί έτσι παραβιάζεται η διάκριση των εξουσιών δεν καταλαβαίνουν την έντονη και εσωτερική σχέση πολιτικής και δικαίου. Δεν πρέπει να λέμε ότι «Δεν είναι Αθώοι», μας μάλωναν ο Κανέλλης, ο Λοβέρδος, ο Πορτοσάλτε γιατί «ασκούμε πίεση» στο δικαστήριο, κάτι που επανέλαβε και ο Κασιδιάρης μετά την καταδίκη του προετοιμάζοντας την έφεση. Ξέχασαν βέβαια οι σφοδροί υποστηρικτές του κράτους δικαίου τι έλεγαν κατά των δικαστών που έκαναν τη δουλειά τους στην υπόθεση Novartis. Όταν οι δικαστές αποφασίζουν τα καλά και συμφέροντα το κράτος δικαίου ευδοκιμεί, όταν στρέφονται εναντίον μας αποτελούν προκαταλειμένους βιαστές του δικαίου. Η υποκρισία δεν μπορεί να καλύψει, αντίθετα αποκαλύπτει μια κατάσταση γνωστή στην επιστήμη αλλά αποσιωπούμενη από τους δημοσιολογούντες: οι ιδεολογικές διαφορές υπάρχουν και εμφανίζονται με έντονο τρόπο στο δίκαιο, στα δικαστήρια και στους δικαστές.

Το παράδειγμα των ΗΠΑ

Η πιο ολοκληρωμένη συζήτηση για αυτά τα θέματα γίνεται στην Αμερική και στα επιστημονικά περιοδικά και στις εφημερίδες. Αρκεί να δούμε τι γίνεται στις ΗΠΑ, το ιδανικό κράτος δικαίου για τους δικούς μας εκσυγχρονιστές, με την επιλογή νέων μελών του Ανώτατου Δικαστήριου. Οι Αμερικάνοι ασχολούνται με την ιδεολογία, πολιτικές προτιμήσεις ακόμη και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του υποψήφιου. Το 2018 ο πρόεδρος Trump επέβαλε τον δικό του υποψήφιο, τον Brett Kavanough, στο Ανώτατο Δικαστήριο έπειτα από άγρια διαμάχη στο Κογκρέσο. Σήμερα γίνεται το ίδιο με την εκλεκτή του Τραμπ Amy Coney Barrett. Οι πολιτικές απόψεις των δικαστών αποτελούν το βασικό λόγο επιλογής ή απόρριψης τους. Η Barrett θα κάνει το δικαστήριο το μεγαλύτερο υποστηρικτή της «πλουτοκρατίας και της διαπλοκής», γράφει μία εφημερίδα, ενώ άλλη καλωσορίζει την αναμενόμενη ανατροπή της συνταγματικά εγγυημένης ελευθερίας των αμβλώσεων.

Η σημασία των πολιτικών απόψεων των υποψηφίων και των δικαστών είναι προφανής. Απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου με ψήφους 5 υπέρ και 4 κατά κατοχύρωσε την εκλογή του προέδρου G. W. Bush απορρίπτοντας την προσφυγή του υποψήφιου των Δημοκρατικών Al Gore. Ένας δικαστής με την ψήφο του αποφάσισε ποιος θα εκλεγεί πρόεδρος. Αυτός είναι και ο λόγος που στις προεδρικές εκλογές η δυνατότητα του προέδρου να επιλέξει δικαστές αλλάζοντας την ιδεολογική σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου αποτελεί κεντρικό διακύβευμα. Αναγνωρίζεται, λοιπόν, ότι η ερμηνεία του συντάγματος δεν είναι «αντικειμενική» και ότι οι πολιτικές πεποιθήσεις των δικαστών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην επιλογή τους. Κανένας σοβαρός σχολιαστής δεν χρησιμοποιεί τις υποκρισίες των δικών μας περί “διάκρισης των εξουσιών” και ουδετερότητας των δικαστών για να σιγάσει τους αντιπάλους.

Ελληνική ιδιαιτερότητα;

Θα μου πείτε άλλο οι ΗΠΑ άλλο η Ελλάδα. Αυτό, όμως, θα ίσχυε αν οι δικαστές στην Ελλάδα είχαν ανακαλύψει μία μέθοδο ερμηνείας, άγνωστης στον υπόλοιπο κόσμο, που εγγυάται την ορθότητα των αποφάσεών τους. Αυτό βέβαια δεν ισxύει. Το ιδεολογικό φίλτρο των δικαστών λειτουργεί και εδώ αλλά όχι με την Αμερικάνική απλοϊκή αλλά τίμια διαφάνεια. Να δώσω δύο παραδείγματα από την θητεία μου στην Βουλή. Ως καθηγητής δικαίου και φιλοσοφίας είχα την μοναδική ευκαιρία να παρατηρώ την λειτουργία του δικαίου από κοντά και να κρατάω ημερολόγιο για την συγγραφή βιβλίου για τον τρόπο λειτουργίας του κράτους. το πρώτο. Πρώην διευθυντής έκδοσης δεξιάς εφημερίδας διηγείται πως έβαζε επανειλημμένα στην πρώτη σελίδα εν γνώσει του αναληθή δημοσιεύματα για ανάμειξη δημοσίων προσώπων σε τρομοκρατία ξέροντας ότι θα αντιμετώπιζε μηνύσεις για συκοφαντία. Όταν τον ρώτησα πως έπαιρνε τέτοιο ρίσκο μου απάντησε γελώντας ότι κάθε φορά φιλοκυβερνητικός δικαστής αναλάμβανε την υπόθεση και δεν υπήρχε κίνδυνος καταδίκης, όπως και δεν έγινε σε καμμία περίπτωση. όταν λέω ότι αυτό με σοκάρει απαντάει ότι αυτό που γίνονται στην Αγγλία δεν ισχύουν εδώ.

Στην διάρκεια ακροάσεως στην Βουλή υποψηφίων για διευθυντική θέση στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ρώτησα υποψήφια γνωστή για τις της προοδευτικές θέσεις γιατί δεν είχε συμμετάσχει στην σύνθεση καμμίας σχεδόν από τις πολλές υποθέσεις που είχαν αποφασιστεί κατά της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Η απάντηση άφησε την αίθουσα άφωνη. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου αποφασιζει την σύνθεση για κάθε υπόθεση χωρίς κάποια κριτήρια κάτι που θα έπρεπε να αλλάξει, η επιλογή με κλήρωση ίσως είναι ένας καλύτερος τρόπος. Η δικαστής άφησε να εννοιθεί ότι ο πρόεδρος χρησιμοποιεί το προνόμιο για να επιλέγει δικαστες που πρόσκεινται στις απόψεις του.

Η πιο αποτελεσματική αντιπολίτευση

Οι αμερικάνοι φιλελεύθεροι, σε αντίθεση με τους δικούς μας, δεν αγνοούν ότι το δίκαιο δεν διακρίνεται από την πολιτική. Απλά δίνει διαφορετική μορφή στις ιδεολογικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις. Το δικαστήριο με τις δικιές του διαδικασίες βάζει μια άνω τελεία σε παρελθόντα γεγονότα. Οι επεκτάσεις τους συνεχίζονται στον πολιτικό και κοινωνικο βίο. Η εξουσία, η πολιτική και η ιδεολογία αποτελούν αναπόδραστο κομμάτι του δικαίου που τα μεταφράζει στο ιδίωμα τους. Τα νομικά κείμενα γεμάτα αντιφατικές έννοιες – κανόνας και εξαίρεση, δημόσιο και ιδιωτικό, ελευθερία και καθορισμός – επιτρέπουν σε καλούς ρήτορες να καταλήγουν σε αντίθετα συμπεράσματα με εξίσου πειστική επιχειρηματολογία. Στην υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών, 14 δικαστές βρήκαν τον «νόμο Παππά» αντισυνταγματικό, 11 διαφώνησαν. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι 14 ήταν καλύτεροι νομικοί ή ότι η άποψη τους αποτελεί μια πιο “αυθεντική” ερμηνεία του Συντάγματος. Σημαίνει απλά ότι η αντισυνταγματικότητα της διάταξης επιλέχτηκε από τρεις δικαστές πάρα πάνω.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας ήταν η πιο αποτελεσματική αντιπολίτευση στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όπως θα γίνει και το Αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο με τη νέα σύνθεση σε κυβέρνηση των Δημοκρατικών. Ας δούμε μερικές αποφάσεις της περιόδου 2015-9 που έγιναν αντικείμενο κριτικής. Το πρώτο και δεύτερο μνημόνιο ήταν συνταγματικά (ΣΤΕ) [1]. Ο νόμος Παππά για την αδειοδότηση τηλεοπτικών καναλιών αντισυνταγματικός (ΣΤΕ) [2]. Ο νόμος Μπαλτά για την επιλογή διευθυντών στα σχολεία αντισυνταγματικός (Συμβούλιο της Επικρατεας [ΣτΕ]). Αντισυνταγματική η πρακτική του Δημοσίου να παρατείνει την δυνατότητα φορολογικού ελέγχου φυσικών και νομικών προσώπων που εμπλέκονται στις λίστες φοροδιαφυγής [3]. Η παράταση των συμβάσεων συμβασιούχων στους ΟΤΑ αντισυνταγματική (Απόφαση Ελεγκτικού Συνεδρίου 10 Μαϊου 2017). Η μείωση αποδοχών των δικαστικών λειτουργών, στρατιωτικών και αστυνομικών είναι αντισυνταγματικές αναδρομικά, ενώ των πανεπιστημιακών όχι (Μισθοδικείο και ΣΤΕ) [4]. Το ΣΤΕ κατάργησε την υπουργική απόφαση που επέβαλε σε δικαστές την υποβολή δηλώσεων “πόθεν έσχες” και ριζική μεταβολη των όρων [5]. Η μη καταβολή δεδουλευμένων, ακόμη και μακροχρόνια, από εργοδότες δεν αποτελεί βλαπτική μεταβολή της συμβατικής σχέσης (Άρειος Πάγος) [6]. Παράνομες κρίθηκαν οι μειώσεις των αποδοχών των ένστολων, των γιατρών του ΕΣΥ και των καθηγητών ΑΕΙ που είχαν επιβληθεί με νόμο του 2012 της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου (ΣΤΕ). Οι αναδρομικές αποζημιώσεις καταβλήθησαν στο τέλος του 2018 και αρχη του 2019 και ανήλθαν στο ποσό των 2.9 δις ευρώ. Το 2017, το ασφαλιστικό σύστημα μπήκε σε ένα νέο σπιράλ απαιτήσεων και δημοσιονομικής επιβάρυνσης με αφορμή πρωτόδικες αποφάσεις για αναδρομικές πληρωμές στα ειδικά μισθολόγια των συνταξιούχων.

Υπάρχει, βέβαια, αιτιολόγηση των αποφάσεων αυτών, όπως και μειοψειφούσες απόψεις. Υπάρχουν και κάποιες που πήγαν αντίθετα στο αντι-ΣΥΡΙΖΑ ρεύμα. Να προσθέσω ότι τέσσερα χρόνια στην Διασκεψη Προέδρων της Βουλής, που εξέτασε δεκάδες ανώτερους δικαστές, ελάχιστοι είχαν ασχοληθεί με την μεθοδολογία του επιχειρηματος και της αιτιολόγησης των αποφάσεων τους. Εδώ υπάρχει ευθύνη και των Νομικών Σχολών που, παρά τις δεκάδες μαθήματα που διδάσκουν, ελάχιστα ασχολούνται με το τι σημαίνει να δικάζεις.

Δεν οφείλονται αποκλειστικά οι μονόπαντες αποφάσεις βέβαια στην ιδεολογία των δικαστών. Οι θεμελιακές αξίες του δικαίου τις προετοιμάζουν. Όταν ο Άρειος Πάγος αποφάσισε ότι η μακροχρόνια μη πληρωμή δεδουλευμένων δεν αποτελεί βλαπτική μεταβολή της εργασιακής σύμβασης, ακολουθούσε υπαρκτά επιχειρήματα υπέρ της εργοδοσίας που βγαίνουν μέσα από τις αξιακές βάσεις του δικαίου και τις κρυφές ματιές επιθυμίας, που ρίχνει η δικαιοσύνη με τα δεμένα μάτια προς τις ελίτ του πλούτου. Όταν τα δικαστήρια της πολιτικής ανωμαλίας και της χούντας έστελναν τους αγωνιστές στις φυλακές και εξορίες ακολουθούσαν το ισχύον δίκαιο. Το ίδιο θα ακουγόταν αν το δικαστήριο είχε ακολουθήσει την πρόταση της εισαγγελέως. Το δόγμα “νόμος και τάξη” σημαίνει κάτι πολύ απλό και φιλελεύθερο. Δουλειά του δικαίου είναι να υποστηρίζει την κυρίαρχη κοινωνική τάξη και την ευταξία. 

Αυτά θα εξετάσουμε στα επόμενα.

Παραπομπές

• [1] 668/2012 και 1283/2012 απόφασεις της Ολομέλειας του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία κρίθηκαν συνταγματικοί οι όροι του Μνημονίου Ι και ΙΙ.
• [2] 95/2017
• [3] 675/2017
• [4] Αποφάσεις ΣΤΕ 1125/2016 1127/2016 διάταξαν τη χορήγηση αναδρομικών στους στρατιωτικούς και τις άλλες κατηγορίες των ενστόλων εργαζομένων και την επαναφορά των μισθών τους στα προ Αυγούστου του 2012 επίπεδα.
• [5] Απόφαση ΣΤΕ 3312/2017
• [6] 677/2017

(*)Ο Κώστας Δουζίνας, είναι Καθηγητής Νομικής στο Κολλέγιο του Birkbeck του University of London. Έχει πραγματοποιήσει τις σπουδές του στην Αθήνα, το Λονδίνο και το Στρασβούργο, και έχει διδάξει στα πανεπιστήμια του Middlesex, Lancaster, Prague, Αθηνών, Griffith και Nanjung. Είναι ιδρυτικό μέλος του Critical Legal Conference, της Νομικής Σχολής του Birkbeck, αλλά και του Ινστιτούτου για Ανθρωπιστικές Επιστήμες του Πανεπιστημίου του Birkbeck του οποίου είναι σήμερα Διευθυντής.

Η Βουλή τίμησε την 41η επέτειο αποκατάστασης της Δημοκρατίας (vid)

Εκδήλωση για την 41η επέτειο αποκατάστασης της Δημοκρατίας, πραγματοποιήθηκε χθες στον προαύλιο χώρο της Βουλής, την εκδήλωση διοργάνωσε η πρόεδρος της Βουλής κα. Ζωή Κωνσταντοπούλου.

ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ της να διοργανώσει την εκδήλωση, με ομιλητές τους Μανώλη Γλέζο, Κώστα Μανταίο, Πέπη Ρηγόπουλου και Σπύρο Χαλβατζή, είχε ανακοινώσει η κ. Κωνσταντοπούλου από το βήμα της Βουλής λέγοντας:

Ριζοσπαστική Αριστερά και ΣΥΡΙΖΑ: Οι προκλήσεις των καιρών και οι τοποθετήσεις στο "Τριανόν" - (vid)

Εκατοντάδες μέλη και φίλοι του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. έδωσαν χθες το «παρών» στο Τριανόν, στην εκδήλωση που διοργάνωσε η εφημερίδα Εποχή για την «Ανανεωτική και Ριζοσπαστική Αριστερά απέναντι στις προκλήσεις των καιρών». Ομιλητές ήταν ο βουλευτής Ευκλείδης Τσακαλώτος, η βουλεύτρια Σία Αναγνωστοπούλου, ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Αντώνης Τζανακόπουλος, ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Κωστής Παπαϊωάννου και ο δικηγόρος Βασίλης Παπαστεργίου.

Υπενθυμίζεται πως η εκδήλωση έλαβε χώρα μόλις λίγες ημέρες πριν την κρίσιμη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του ερχόμενου σαββατοκύριακου. Το «παρών» στην εκδήλωση έδωσαν αρκετά στελέχη προερχόμενα από τη λεγόμενη μειοψηφία του κόμματος, μεταξύ αυτών ο πρώην πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, ο πρώην υπουργός Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς, ο Γιώργος Σταθάκης, ο Νίκος Φίλης, η Μερόπη Τζούφη, ο Κώστας Δουζίνας, ο Δημήτρης Βίτσας, ο Πάνος Σκουρλέτης, ο Κώστας Πουλάκης κ.ά.

Παραγωγική και ενδιαφέρουσα εξελίχθηκε η εκδήλωση της Εποχής στο Τριανόν με θέμα «Η ανανεωτική και ριζοσπαστική Αριστερά απέναντι στις προκλήσεις των καιρών» και ομιλητές τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Ευκλείδη Τσακαλώτο, Σία Αναγνωστόπουλου, τον εκπαιδευτικό και συγγραφέα Κωστή Παπαϊωάννου, τον δικηγόρο Βασίλη Παπαστεργίου και τον Αντώνη Τζανακόπουλο, καθηγητή Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου, Παν. Οξφόρδης.

Ο κ. Τσακαλώτος υποστήριξε πως «είναι δύσκολο να επιστρέψει η υπερηφάνεια στον κόσμο της Αριστεράς σε αυτό το κόμμα» η κ. Σία Αναγνωστόπουλου τόνισε πως «όποιος αποφασίσει να πετάξει το έρμα του πλοίου -το 3%- θα βυθίσει το καράβι» κι έκανε λόγο για «πολιτισμική κατρακύλα» ο κ. Παπαϊωάννου υποστήριξε πως «Η επανοικειοποίηση της ασφάλειας είναι το πιο προοδευτικό σήμερα», ο κ. Τζανακόπουλος πως «Η Αριστερά πρέπει να πείσει κι όχι να καβαλήσει ένα κύμα δυσαρέσκειας με όρους απολιτικούς και λαϊκιστικούς, ενώ ο κ. Παπαστεργίου υπογράμμισε πως «Μόνο μια Αριστερά με αυτονομία μπορεί να συνεργαστεί με τη σοσιαλδημοκρατία». 

Ευκλείδης Τσακαλώτος: Είναι δύσκολο να επιστρέψει η υπερηφάνεια στον κόσμο της Αριστεράς σε αυτό το κόμμα

«Κατέβηκα ως υποψήφιος πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία και στο τέλος της ομιλίας μου είπα: είτε χάσω είτε κερδίσω, θέλω να φέρω πίσω την υπερηφάνεια στον κόσμο της Αριστεράς για όλους τους αγώνες που έχουμε δώσει. Λυπάμαι, αλλά θεωρώ δύσκολο να υπάρχει η υπερηφάνεια αυτή, σε αυτό το κόμμα». Με αυτή τη φράση έκλεισε την ομιλία του στην εκδήλωση της «Εποχής» στο Τριανόν ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, απαντώντας στο ερώτημα που έθεσε ο ίδιος νωρίτερα – αν με αυτή τη ρευστοποίηση, το τοξικό κλίμα και τον αρχηγισμό, υπάρχει χώρος εντός του κόμματος για τις ιδέες και τις πρακτικές της Ριζοσπαστικής και Ανανεωτικής Αριστεράς.

«Κανένας και καμία από εδώ μέσα, δεν θέλει να είναι σε ένα κόμμα που έχει τις ιδέες τις δικές μας μόνο. Θέλουμε πλουραλιστικό κόμμα. Μακριά από εμάς απόψεις όπως εκείνες που λένε πως δεν μας αρέσει το κόμμα γιατί δεν έχει τις δικές μας ιδέες» είπε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην υπουργός ο οποίος δήλωσε «…αλληλεγγύη για τους ανθρώπους που ζουν κάτω από τη σκιά της διαγραφής».

«Όσο καιρό είμαι στην Αριστερά δεν το έχω ξανασυναντήσει αυτό το τοξικό κλίμα. Έχει ουσία η πολιτική συζήτηση εντός του κόμματος; Θα σας απαντήσω με ένα παράδειγμα.

Στην πολιτική γραμματεία 17 μέλη κάνανε καλές εισηγήσεις κριτικής στον πρόεδρο. Ουδείς από την άλλη μεριά απάντησε. Τι μάθημα παίρνω εγώ; Ότι η πολιτική συζήτηση δεν τους αφορά. Ούτε το πρόγραμμα του συνεδρίου. Τους αφορά ένας μηχανισμός. Θεωρούν ότι έχουν πλειοψηφία. Άρα δεν θα έχουμε σοβαρή συζήτηση για το γιατί χάσαμε, ποια είναι τα μεγάλα επίδικα για τα επόμενα χρόνια».
«Δεν κερδίζεις εκλογές με τον λαϊκισμό, είναι αναξιόπιστος»

Ο κ. Τσακαλώτος προηγουμένως εξήγησε γιατί κατά τη γνώμη του η κρίση στο κόμμα ξεκίνησε πριν το 2022, αποδίδοντας την στον «κυβερνητισμό» και τον «λαϊκισμό»

«Ποτέ αρχίζει το κακό; Το ’15; Το ’19; Καμία απάντηση δεν είναι ουδέτερη. Πάντως ήταν μια σταδιακή μετάλλαξη, όπου κυριάρχησαν δύο φαινόμενα. Κυβερνητισμός και Αρχηγισμός.

»Κυβερνητισμός είναι να λες ό,τι νομίζεις ότι ο κόσμος θέλει να ακούσει, γιατί πιστεύεις ότι έτσι θα φτάσεις πιο γρήγορα στην εξουσία. Επειδή ο κόσμος θέλει και λέει διαφορετικά πράγματα, ο κυβερνητισμός είναι αδερφάκι του λαϊκισμού. Έτσι είχαμε μια σειρά από αντιφάσεις. “Συνεχίστε τις εξορύξεις γιατί έχουμε τους Τούρκους απέναντι” από τη μία, “σταματήστε τις εξορύξεις γιατί έχουμε κλιματική αλλαγή”, από την άλλη.

»Δεν κερδίζεις εκλογές έτσι, γιατί ο λαϊκισμός είναι αναξιόπιστος. Και ξέρουμε από το 2017, ότι είχαμε τεράστιο έλλειμμα αξιοπιστίας. Και παρά τις φωνές στα όργανα που ζητούσαν να αντιμετωπιστεί αυτό το έλλειμμα, δεν κάναμε ποτέ σχέδιο.

»Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Στην έκθεση της Θεσσαλονίκης, ο Αλέξης Τσίπρας είπε ότι θα αυξηθούν οι δαπάνες στην Παιδεία στο 5% και στην υγεία στο 5,6% σε βάθος χρόνου. Στο κυβερνητικό πρόγραμμα έλεγε πως θα γίνει σε βάθος 4ετίας. Είπε θα μειώσουμε κάποιους φόρους, όσο υπάρχει ενεργειακή κρίση. Στο εκλογικό πρόγραμμα δεν υπάρχει η φράση “όσο κρατάει η ενεργειακή κρίση”.

»Δεν χρειάζεται να είσαι οικονομολόγος για να καταλάβεις, ότι είναι διαφορετική κοστολόγηση ανάμεσα στις πρώτες και τις δεύτερες εκδοχές. Δεν μπορείς έτσι να είσαι αξιόπιστο αριστερό κόμμα.

»Άλλο παράδειγμα. Ο Τομέας Δικαιωμάτων μιλάει για το δικαίωμα στο άσυλο μεταναστών, αλλά άλλος τομέας λέει ότι είναι δικαίωμα της χώρας το τείχος (σ.σ. στον Έβρο).

»Κάναμε επιθέσεις στον Μητσοτάκη, χωρίς να μελετάμε πως φτιάχνει την κοινωνική του βάση και μιλήσαμε για τα σκάνδαλα, χωρίς να λέμε πως θα θωρακίσουμε τη χώρα.

»Κοντά στον κυβερνητισμό, ο αρχηγισμός, Αυτός που θα μιλάει με τον κόσμο, θα κάνει εκπλήξεις για να δυσκολέψει τον εχθρό. Αλλά και η ρευστοποίηση του κόμματος, η έλλειψη πολιτικής και ιδεολογικής συζήτησης, η απώλεια του εκπαιδευτικού ρόλου του κόμματος. Όλα αυτά πριν το ’22, πριν αποφασίσουμε ότι όποιος περάσει και δώσει δύο ευρώ αποφασίζει για τον αρχηγό μας και γίνεται μέλος του κόμματος».

Σε αυτό το σημείο ο Ευκλείδης Τσακαλώτος ευχαρίστησε τη Σία Αναγνωστόπουλου η οποία λίγο νωρίτερα, έκανε αυτοκριτική λέγοντας πως ήταν μία από εκείνες που υπερψήφισαν αυτόν τον τρόπο εκλογής προέδρου.

Εκτός από το ερώτημα αν υπάρχει χώρος στον ΣΥΡΙΖΑ για τις ιδέες και τις πρακτικές της Ανανεωτικής και Ριζοσπαστικής Αριστεράς, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος έθεσε το ερώτημα αν υπάρχει τέτοιος χώρος στην Ευρώπη και την Ελλάδα γενικότερα και έτσι ξεκίνησε την ομιλία του.

«Η δική μας Αριστερά μιλάει για τα κυρίαρχα προβλήματα μέσα από ταξική ανάλυση. ΗΠΑ και Βραζιλία είναι διχασμένες χώρες. Έχουμε άλλες που προσπαθούν νεοφιλελεύθερα και αποτυγχάνουν όπως πχ Βρετανία. Έχουμε συμμαχίες κεντρώες που έχουν πρόβλημα όπως στη Γερμανία. Άρα θα έλεγα δεν είναι ηγεμονικός ο νεοφιλελελευθερισμός. Διαχωρίζουμε την κυριαρχία από την ηγεμονία

»Είναι η Ελλάδα εξαίρεση; Είναι. Έχουμε ηγεμονία της ΝΔ και μια αντιπολίτευση κατακερματισμένη και δεν φαίνεται να μπορεί να κάνει καν αντιπολίτευση. Υπάρχουν λόγοι να είναι κάποιος αισιόδοξος; Ναι.

»Οι πιο πολλοί από εδώ, αν θέλαμε να σκιαγραφήσουμε ποια είναι η απάντηση της Αριστεράς στην ηγεμονία του Νεοφιλελευθερισμού θα μπορούσαμε να απαντήσουμε με το τρίπτυχο δημοκρατία – άμβλυνση ανισοτήτων – πράσινη μετάβαση. Μα θα μου πείτε δεν μιλάει ο Μητσοτάκης για θεσμικά προβλήματα και ο Ανδρουλάκης για πράσινη μετάβαση; Ναι και όχι.

»Ποια είναι η δική μας θέση. Σε σχέση με τις ανισότητες, αυτό που η ανανεωτική αριστερά ήθελε να αλλάξει δεν ήταν η ταξική ανάλυση. Ένα παιδί σήμερα τι προοπτική έχει να πάει σε καλό σχολείο και πανεπιστήμιο και να έχει μια καλή θέση εργασίας μετά; Όλα αυτά εξαρτώνται από την ταξική θέση της οικογένειας σε μεγάλο βαθμό. Η ταξική θέση επηρεάζει τι λέμε για την παιδεία την εκπαιδευτική πολιτική …. τα πάντα.

»Το ίδιο και στην κλιματική αλλαγή. Όλοι μιλάνε για αυτήν. Μόνο η Αριστερά και ιδιαίτερα η δίκη μας μαζί με τους Πράσινους, μιλάει για το παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο. Κατανοούμε ότι δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την κρίση χωρίς μέτρα που αγγίζουν την πηγή του καπιταλισμού. Ποιος παράγει τι παράγει κλπ.

»Το ίδιο ισχύει για τους θεσμούς. Κατανοούμε ότι αυτή η πορεία εξαέρωσης δημοκρατίας χρειάζεται αντιμετώπιση πέρα από τη στήριξη των ανεξάρτητων αρχών, πέρα από την καταγγελία πελατειακού συστήματος και διαφθοράς. Να βρούμε νέους θεσμούς -πράγμα που το έκανε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ σε έναν βαθμό-. Και μιλάμε για το λαϊκό στοιχείο και τι σημαίνει στην ισχυροποίηση της δημοκρατίας. Υπάρχει χώρος για μια τέτοια Αριστερά εντός του ΣΥΡΙΖΑ; Μπορούμε να το αμφισβητήσουμε και τα προβλήματα αρχίζουν πριν την έλευση Κασσελάκη» δήλωσε.

Στη συζήτηση που ακολούθησε, επισήμανε μεταξύ άλλων πως «…δεν πρέπει να κάνουμε πίσω στην υποστήριξη της Απλής Αναλογικής. Άλλο να πούμε δεν μας βγήκε, άλλο να την απαρνηθούμε».

Σε σχέση με τις συμμαχίες υπογράμμισε πως έχει σημασία κάτω από ποιες συνθήκες επιδιώκονται «Άλλες προτάσεις έχεις όταν έχεις ηγεμονία δεξιάς κι άλλο όταν δεν έχεις». Σε σχέση με το ΠΑΣΟΚ είπε:

«Με αρχηγό τον Ανδρουλάκη όλα είναι τακτική δεν υπάρχει στρατηγική. Το στρατηγικό που είχε πάντα η σοσιαλδημοκρατία, δεν υπάρχει στο ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο κρίνω πως υπάρχει χώρος ανάμεσα στο ΚΙΝΑΛ και το ΚΚΕ»

Τέλος μίλησε για το λάθος Λαφαζάνη – Βαρουφάκη «…που θεώρησαν ότι το πρόβλημα ήταν ο Τσίπρας. Δεν πρέπει να πέσουμε στην παγίδα «ο κακός Τσίπρας, ο κακός Κασσελάκης». Να μιλήσουμε για πρακτικές να μιλήσουμε με τρόπο που θα καταλάβει ο κόσμος χωρίς λαϊκισμό».
Κωστής Παπαϊωάννου: Η επανοικειοποίηση της ασφάλειας είναι το πιο προοδευτικό

«Eίχα αμηχανία για το τι θα πω σήμερα. Θα αρχίσω με αυτό λοιπόν που ακούω πως νιώθουν κι άλλοι. Αμηχανία, θλίψη, αδυναμία, ντροπή,. Δεν είναι κακό να τα παραδέχεσαι αυτά» είπε ο Κωστής Παπαϊωάννου στην αρχή της ομιλίας του. Μίλησε για το ιστορικό βάρος των όρων Ριζοσπαστική και Ανανεωτική Αριστερά χρησιμοποιώντας τη φράση: Η κληρονομιά του πρώτου στον χαρακτήρα του δεύτερου.

Έκανε λόγο όμως και «…για κάποιες αποσκευές ασήκωτες όπως η συνύπαρξη με τον εθνολαϊκισμό και η διαχείριση του τραύματος του ’15» αλλά και για την ηγεμονική κίνηση στο Μακεδονικό.

Όσο για την ανάγκη των καιρών: «Σίγουρα όχι μια ατέρμονη συζήτηση για το φύλο των αγγέλων. Ούτε καν για τα πρόσφατα λάθη. Υπάρχουν ερωτήματα πολιτικά κρίσιμα που πρέπει να συζητούνται, όπως αν σε έναν κόσμο που πάει δεξιά πας και εσύ δεξιά ή αν επιθυμούμε την επιστροφή στα χρόνια της ριζοσπαστικής αθωότητας».

Απαντώντας στο παραπάνω ερώτημα σχολίασε πως «Μπορεί σε κλειστούς κύκλους να μιλάμε γι αυτό όταν στην Ευρώπη βρίσκεται στα χέρια της Ακροδεξιάς; Και τι αλήθεια είναι ριζοσπαστικό σήμερα;».

Μιλώντας για τον ΣΥΡΙΖΑ υπογράμμισε πως:

«Η ηγετική ομάδα και ο πρώην αρχηγός, έπασχαν από άρνηση της πραγματικότητας. Ο ίδιος κίνδυνος υπάρχει αν τα αποδώσει κανείς όλα στην προηγούμενη ηγεσία και να ξεμπερδέψει….

Η απάντηση όμως στο γιατί ψηφίστηκε το ανήκουστο είναι πως ακόμα κι αν έφταιγε για όλα η προηγούμενη ηγεσία, δεν έφταιγε για όλα μόνη της.»

Συμπυκνώνοντας την πρόκληση των καιρών, ο Κ. Παπαϊωάννου μίλησε για την πρωτοφανή δεξιά ηγεμονία. «Η επανοικειοποίηση της ασφάλειας είναι το πιο προοδευτικό. Να πάρουμε την ασφάλεια από τη δεξιά, να της βγάλουμε το πηλίκιο. Να δείξουμε πως η δεξιά είναι φορέας διακινδύνευσης». Επισήμανε πως «τα θέματα που έπιασε η αριστερά και τα άφησε, δεν βρήκε νέους επιστήμονες αριστερούς τεχνοκράτες, δεν βρήκε σχέδιο την ώρα που υπάρχει κόσμος που ασφυκτιά…. Εκεί που το προσπάθησε η αριστερά κέρδισε εκεί που δεν το προσπάθησε έχασε».

Και πρότεινε το τρίπτυχο: κοινωνικό, κλιματικό, πολιτικό

«…να βρούμε ποια πράγματα ένωσαν στο παρελθόν. Τι έχουμε να προτείνουμε για το σχολείο το νοσοκομείο τον δημόσιο χώρο, τι σημαίνει ασφάλεια στη στέγη, πώς θα βρούμε νέα εργαλεία να μιλήσουμε για εργασία στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Να βρούμε καλά κώδικες με τις γενιές που λείπουν σήμερα απ’την αίθουσα. Να βάλουμε ατζέντα αντί να περιμένουμε τη νέα ακροδεξιά αντίδραση να σπρώξουμε όσο μπορούμε τον άξονα της συζήτησης. Χρειαζόμαστε νέα μίνιμουμ κοινωνική συμφωνία, νέους δύσκολους συνομιλητές. Θα τα καταφέρουμε; Δύσκολα. ο συσχετισμός συντριπτικός. αλλά δεν έχουμε άλλο δρόμο. Δεν είναι δρόμος οι παλιές συνταγές, ούτε νέα πρόσωπα ως ηχεία.».
Αντώνης Τζανακόπουλος: ΣΥΡΙΖΑ, φορέας που έχει το όνομα δεν έχει πια τη χάρη. Το θέμα δεν είναι αν θα κερδίσουμε τον Μητσοτάκη, αλλά από ποια μεριά

«Δεν πρέπει να μας κάνουν εντύπωση οι επιθέσεις και τα «κουράσατε» που ακούμε. Αυτή είναι δημοκρατία και γι’αυτό έχουμε ανάγκη τη Ριζοσπαστική και Ανανεωτική Αριστερά» είπε ο Αντώνης Τζανακόπουλος, καθηγητής Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου, Παν. Οξφόρδης τονίζοντας ότι «… φορέας που έχει το όνομα (ριζοσπαστική αριστερά) δεν έχει πια τη χάρη».

Συνέχισε με αυτοκριτική «Δεν έχω πρόβλημα να πάρω την ευθύνη. Δεν αντισταθήκαμε σε θεωρίες περί υπονόμευσης όσο έπρεπε. Δεχτήκαμε να μην στεναχωρήσουμε κανέναν και να αγκαλιάσουμε την Παναγία βρεφοκρατούσα, τον εθνικολαϊκισμό κλπ. Όμως η ριζοσπαστική αριστερά δεν μπορεί να εξαντλείτε σε αντί. Αντι-Σόιμπλε, αντι-Μητσοτάκης. Πως να μη γίνουμε μέρος του προβλήματος όταν εταιροοκαθοριστήκαμε;»

Τόνισε ότι ο όρος «Κεντροαριστερά» δεν βοηθάει σήμερα αλλά μίλησε για τη δυνατότητα συμμαχιών με άλλες δυνάμεις. «Το θέμα δεν είναι αν θα κερδίσουμε τον Μητσοτάκη, αλλά από ποια μεριά» υπογράμμισε.

Υπογράμμισε την αναγκαιότητα σύνδεσης με το κίνημα της κλιματικής κρίσης. «Η πιο έντονη κριτική στον καπιταλισμό σήμερα γίνεται από το οικολογικό κίνημα» είπε και πρόσθεσε πως:

«…πρέπει να μη φοβόμαστε να διαμορφώσουμε δύσκολες ίσως και αντιδημοφιλής προτάσεις. Δεν μπορούμε να μένουμε στο εύκολο για να βγάλουμε γραμμή. Δουλειά της ριζοσπαστικής Αριστεράς είναι να προσπαθήσει να ζυμώσει την κοινωνία προς πιο προοδευτικές διαδικασίες.

Απελευθέρωση από εκμετάλλευση, αυτή είναι η δουλειά μας. Να ξαναβρούμε αυτά τα προτάγματα. Όχι μόνο η προοπτική εξουσίας. Το θέμα δεν είναι να βάλουμε τα καλά μας και να κάνουμε τον Κασσελάκη. Χρειάζεται ζύμωση στους χώρους δουλειάς στην κοινωνία. Όχι να εγκολπώνει την κοινωνία η Αριστερά με ψηφοθηρικούς όρους. Έχουμε άλλους πολιτικούς χώρους για τη συστημική διαχείριση»

Υπογράμμισε επίσης πως:

«Η εποχή μας έχει πολλές κρίσεις: κλιματική, ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι κλπ. Η Αριστερά πρέπει να πείσει κι όχι να καβαλήσει ένα κύμα δυσαρέσκειας. Με όρους απολιτικούς και λαϊκίστικους .

Η ριζοσπαστική αριστερά έχει τα δικά της εργαλεία και όπλα. Αλλιώς θα δίνουμε μάχες με όπλα που θα εκπυρσοκροτήσουν στα μούτρα μας».
Βασίλης Παπαστεργίου: Μόνο μια Αριστερά με αυτονομία μπορεί να συνεργαστεί με τη σοσιαλδημοκρατία

Ο δικηγόρος Βασίλης Παπαστεργίου, ονόμασε το 2015 «χρονιά απομάγευσης» και είπε πως πρέπει να συζητηθεί η περίοδος και να βγουν συμπεράσματα όπως έγινε και το 2019.

«Δεν έχει νόημα να επιχειρήσεις να συγχωνευτείς με τη σοσιαλδημοκρατία αλλά αντιθέτως αυτό που χρειάζεται είναι να παραμείνεις Αριστερά και να θέσεις όρους συνεργασίας από τη θέση σου. Μόνο μια στάση αυτονομίας της Αριστεράς -όχι σεχταρισμός- είναι ο καλύτερος τρόπος να κάνεις συνεργασία μαζί τους» είπε δίνοντας παραδείγματα συνεργασιών Αριστεράς – Σοσιαλδημοκρατίας σε άλλες χώρες της Ευρώπης».

Για τις αγωνίες των μελών του ΣΥΡΙΖΑ που δεν εκφράζονται είπε:

«Το επόμενο διάστημα, τα πράγματα θα είναι δύσκολα. Και γι’αυτούς που θέλουν να φύγουν τώρα από τον ΣΥΡΙΖΑ και για εκείνους που έφυγαν το 2015. Για όσους φύγουν τώρα τα πράγματα θα είναι ακόμα πιο δύσκολα, γιατί η αποχώρηση τους δεν συνοδεύεται από μια τομή όπως ήταν η ψήφιση του μνημονίου το 2015. Αλλά από μια ήττα σε εσωκομματική ψηφοφορία. Θα πρέπει να αποφύγουν τον πειρασμό των προηγούμενων, μιαν εμμονική επίθεση δηλαδή στο παλιό τους κόμμα. Αντίθετα θα πρέπει να ασκεί εποικοδομητική κριτική εκεί που ο ΣΥΡΙΖΑ απέτυχε το προηγούμενο διάστημα. Στο πεδίο της γείωσης με την κοινωνία και της προγραμματικής δουλειάς».

Ο κ. Παπαστεργίου υποστήριξε ότι «…η κυβερνητική θητεία του ΣΥΡΙΖΑ προετοίμασε την κατάσταση την οποία ζουν σήμερα τα μέλη του. Παρά τις κάποιες σημαντικές προσπάθειες υπήρξε κυνισμός που εκφράστηκε με πράξεις όπως η στρατηγική συμμαχία Νετανιάχου, η Μόρια κ.α.

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχασε γι’αυτούς τους λόγους το ’19. Ήταν πρακτικές όμως κυνισμού που προετοίμαζαν για την επόμενη μέρα. Τον Μάιο του ’23 άλλαξε η διαδικασία ψήφισης προέδρου. Να σημειώσουμε ότι συνεδρίασε ελάχιστες φορές η κεντρική επιτροπή. Ατόνισε η διαδικασία διαλόγου και ανταλλαγής απόψεων» είπε και τόνισε ότι «σήμερα στην Ισπανία και στην Πολωνία συγκυβερνούν κυβερνήσεις των ηττημένων» κάνοντας άμεση αναφορά στη δήλωση Τσίπρα «δεν θέλουμε κυβέρνηση των ηττημένων».

Μίλησε ακόμα για το ζήτημα της στέγης « είναι κεντρικό θέμα πανευρωπαϊκά κι έχουν ληφθεί μέτρα σε χώρες . Εδώ η εγχώρια Αριστερά τη μελέτησε αυτή την εμπειρία; Δούλεψε; Προπαγάνδισε; Αφωνία».

Τέλος κατέληξε πως «…είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε τη συζήτηση εν κινήσει. Γιατί έχουμε μια κυβέρνηση Ακροδεξιάς και Νεοφιλελευθερισμού».
Σία Αναγνωστόπουλου: Όποιος αποφασίσει να πετάξει το έρμα του καραβιού, το 3% θα βυθίσει το πλοίο

Η κ. Αναγνωστοπουλου έκανε λόγο για την «πολιτισμική κατρακύλα που ζούμε τον τελευταίο καιρό» και ξεκίνησε λέγοντας πως «… η ανανεωτική αριστερά ήταν πιο επιδραστική από τα ποσοστά της. Η πορεία προς τη συγκρότηση ΣΥΡΙΖΑ και μετά προς κυβέρνηση ήταν η έκφανση της λαϊκότητας με τα πολιτισμικά της χαρακτηριστικά και με προσδοκίες. Ο ΣΥΡΙΖΑ συνομίλησε με το όραμα για μια καλύτερη ζωή. Το προσκύνημα του Τσίπρα στην Καισαριανή ήταν η αναβάπτιση.

Δεν θα ασχοληθώ με το τραύμα του 15 που πρέπει να δούμε ως μια προσπάθεια της αριστεράς να ανταποκριθεί σε μια πρόσκληση που ίσως δεν της αναλογούσε κι όμως την ανέλαβε με το οποίο κόστος, ούτε με την περίοδο της διακυβέρνησης.

Ήμουν εισηγήτρια στη συμφωνία Πρεσπών εκεί για πρώτη φορά αισθάνθηκα περηφάνια για την προσπάθεια που δίναμε ως ανανεωτική αριστερά ενάντια στον εθνικισμό. Ανέβαινα στο βήμα και ήμουν τρομοκρατημένη. Μας έβριζαν απ’όλες τις πλευρές. Όπως ανέβαινα στο βήμα είπα μια έκφραση: Όχι, είναι της αριστεράς η ώρα τώρα. Εκεί η Αριστερά έδωσε μάχη και την κέρδισε. Το θεωρώ παράσημο και δεν το χαρίζω».

Επισήμανε ότι πρέπει να γίνει αποτίμηση για μεγάλες στιγμές και τις μεγάλες υποχωρήσεις.

Ερχόμενη στο σήμερα επισήμανε πως ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να πει τα πράγματα με το όνομά τους και έφερε σαν παράδειγμα το Παλαιστινιακό.

«Η Ελλάδα με την ΕΕ που ακολουθεί την Αμερική. Μια Ελλάδα στα όρια του οπαδού. Αν δεν ειπωθούν από εμάς τα πράγματα με το όνομα τους ποιος θα τα πει; Ότι η επίθεση της Χαμάς είχε τρομοκρατικά χαρακτηριστικά και ότι η κατοχή υπήρξε έγκλημα που γεννά εγκλήματα.

Το πρόβλημα της δικής μας αριστεράς. Ηττημένη να μην έχει αντανακλαστικά να αντιδράσει. Η πρώτη δήλωση μονομερής και συγχισμένη και στα όρια του φόβου. Δεν αντανακλούσε καμία πορεία αυτής της Αριστεράς που έχουμε μάθει»

Μίλησε για το φλερτ με τις γκρίζες ζώνες «…για να υποστηρίξουμε την πατριωτική αριστερά, λες και ήταν ποτέ η αριστερά μη πατριωτική! Η εσωτερίκευση του πατριωτισμού της αριστεράς είναι παγίδα. Είναι επικίνδυνο».

Σε σχέση με τις προτάσεις της είπε:

«Το κρίσιμο είναι να βρούμε όχι μόνο πολιτική ταυτότητα, πρόγραμμα προτάσεις αλλά και εργαλεία. Γείωση στην κοινωνία με την έννοια της κινητοποίησης και χειραφέτησης της κοινωνίας» και έκανε αυτοκριτική αναφερόμενη στην ψηφοφορία του τελευταίου συνεδρίου σχετικά με τον τρόπο εκλογής προέδρου.

«Είμαι από αυτές που στο συνέδριο ψήφισα αυτό που πέρασε, έχω ιστορική ευθύνη και την αναλαμβάνω ενώπιόν σας. Έχει σημασία γιατί άνθρωποι σαν κι εμένα το έκαναν. Γιατί έλλειπε αυτή η εγρήγορση στις κρίσιμες στιγμές; Σκεφτήκαμε την υπεράσπιση του κόμματος. Το κόμμα όμως χρειαζόταν κι άλλα. Εκπροσώπηση σε ανώτερο επίπεδο κινημάτων και με τεχνοκρατικό κόσμο μέσα στα όργανα. Αν η ταυτότητα δεν μεταφράζεται σε προτάσεις καταντάει αριστερός βερμπαλισμός που οδηγεί στην αποξένωση της κοινωνίας».

Σε σχέση με το τι πρόκειται η ίδια να πράξει στη νέα κατάσταση ξεκαθάρισε πως:

«Όσο ο σύριζα έχει στον τίτλο ριζοσπαστική αριστερά, αυτή τη μάχη θα τη δώσω στους κύκλους του. Τα περί διαγραφών θα με βρίσκουν αντίθετη. Αλλά η μάχη είναι ζήτημα επιβίωσης του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν διεκδικώ τίτλο . Όποιος αποφασίσει να πετάξει το έρμα του καραβιού, το 3% θα βυθίσει το πλοίο. Αν θες να το επικαιροποιήσεις ναι, αλλά να το πετάξεις, βύθιση όχι. Σε αυτή τη βύθιση θα αντισταθώ με νύχια και με δόντια»

Φωτεινή Λαμπρίδη
πηγή: TVXS

Η σημασία της απόφασης για την Ευρώπη

Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής έδωσε αφορμή για μια σημαντική συζήτηση για τη σχέση δικαίου και πολιτικής που δεν έχει γίνει στην Ελλάδα. Όσοι έλεγαν ότι το κράτος δικαίου δεν επιτρέπει τις διαδηλώσεις έξω από το δικαστήριο δεν καταλαβαίνουν την έντονη και εσωτερική σχέση πολιτικής και δικαίου....

γράφει ο Κώστας Δουζίνας*

Την 1η Οκτώβρη 1946, το δικαστήριο στην Νυρεμβέργη ανακοίνωσε την απόφασή του, καταδικάζοντας 21 από τους 24 κατηγορούμενους για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ειρήνης και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η έννοια των «εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας» δημιουργήθηκε από το δικαστήριο για να απορρίψει το βασικό υπερασπιστικό επιχείρημα ότι οι κατηγορούμενοι εφάρμοζαν τον ισχύοντα νόμο. Η δίκη, η πιο σημαντική του 20ου αιώνα, άλλαξε το νομικό πολιτισμό. Οδήγησε, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία του εγκλήματος της γενοκτονίας, στις συμβάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στη διεθνή ποινική ευθύνη πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών για εγκλήματα κατά των συμπολιτών τους. Η θεσμική και πολιτική πρωτοτυπία της Νυρεμβέργης βρίσκεται πίσω από τα δικαστήρια για εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας στην Γιουγκοσλαβία και την Ρουάντα και στη δημιουργία του Παγκόσμιου Ποινικού Δικαστηρίου.
Εβδομήντα τέσσερα χρόνια μετά, η απόφαση για τη Χρυσή Αυγή χαρακτηρίστηκε δίκαια «ιστορική». Είναι η πρώτη φορά μετά την Νυρεμβέργη που ένα ευρωπαϊκό «πολιτικό» κόμμα και η ηγεσία του καταδικάζονται ως εγκληματική συμμορία. Παρ’ ότι η Χρυσή Αυγή είχε καταδικαστεί ομόφωνα από την κοινωνία και την πολιτική ηγεσία, η δικαστική απόφαση δεν ήταν δεδομένη. Η πρόταση αθώωσης της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής από την εισαγγελέα μας θύμισε ότι ζούμε σε μια εποχή όπου ο μικροφασισμός της διπλανής πόρτας, του ξενόφοβου νοικοκυραίου, του ρατσιστή ψεκασμένου έχει εμπνευστές, υποστηρικτές και πυλώνες όχι μόνο σε μέρος της κοινωνίας αλλά και στο βαθύ κράτος και στο δίκαιο. Ήταν αυτοί που δεν κίνησαν την ποινική διαδικασία μέχρι την δολοφονία του Παύλου Φύσσα παρά τις συνεχείς επιθέσεις, αυτοί που ήθελαν τη δημιουργία μίας “σοβαρής” Χρυσής Αυγής.

Σε εύφορο έδαφος

Εδώ λοιπόν βρίσκεται η σημασία της απόφασης για την Ευρώπη. Γιατί έχουμε αύξηση της ακροδεξιάς και του νεοφασισμού παντού. Σε πολλά κράτη, κόμματα που δεν απέχουν πολύ ιδεολογικά από την Χρυσή Αυγή βρίσκονται στην κυβέρνηση ή στη βουλή. Και όπως ξέρουμε από την ιστορία, η βία αποτελεί τη φυσική κατάληξη της ακροδεξιάς ιδεολογίας, το σύμπτωμα και όχι την αιτία. Γιατί η πίστη περί “κατώτερων” ανθρώπων, “λαθρομεταναστών” και “παράσιτων” εύκολα οδηγεί στη βούληση να εξαφανιστούν από το πρόσωπο της γης.

Ποιες κοινωνικές τάσεις οδήγησαν στην τεράστια αύξηση της επιρροής της ακροδεξιάς, του νεοφασισμού και του ρατσισμού σε όλη την Ευρώπη; Οι δυτικές κοινωνίες, εξουθενωμένες από την μακρόχρονη καπιταλιστική κρίση, την υποχώρηση των αξιακών τους θεμελίων, στέκονται αμήχανα μπροστά στις δραματικές αλλαγές στην εργασία και την κοινωνική αναπαραγωγή. Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός χρειάζεται ανοικτά σύνορα και ενιαίες αγορές αλλά αυτό οδηγεί σε δομική ανεργία, τεράστια αύξηση των ανισοτήτων και απονομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος. Η καταστροφή του κοινωνικών υποδομών από τη λιτότητα δημιουργεί το κατάλληλο έδαφος για να πιάσει το δηλητήριο του φασισμού και του ρατσισμού.

«Μεταμοντέρνος» ρατσισμός και δεξιά μετατόπιση

Αλλά σε αντίθεση με παλαιότερες περιόδους, όταν ο αντι-σημιτισμός ένωνε την ακροδεξιά σε ολόκληρη την Ευρώπη, ο ρατσισμός και ο φασισμός των ημερών μας είναι «μεταμοντέρνος»: έχει πληθώρα στόχων, που μεταβάλλονται διαρκώς. Στην Βρετανία το μοτίβο του αποδιοπομπαίου τράγου μετακινήθηκε από τους «μαύρους» των δεκαετιών ‘60 και ‘70, στους «ψευδοπρόσφυγες» του ‘90, και μετά στους «λαθρομετανάστες» και τους μουσουλμάνους και οδήγησε στο Brexit. Στην Γαλλία, χωρίς μεγάλη ανεργία, η Λεπέν είναι δεύτερο κόμμα. Στην Πολωνία, οι Μουσουλμάνοι θεωρούνται ο μεγάλος εχθρός και κίνδυνος, παρ’ ότι αποτελούν μόνο το 0,04 του πληθυσμού. Αυτή είναι η κοινωνική πανδημία που απειλεί την Ευρώπη.

Ο σύγχρονος ρατσισμός είναι δικτυωμένος, οριζόντιος και ευκίνητος. Δίνει έμφαση στην κοινή συμπεριφορά παρά στην κοινή ιδεολογία. Οι ακροδεξιοί και οι νεοφασίστες χρησιμοποιούν οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά ψευτο-επιχειρήματα: Οι ξένοι μας παίρνουν τις δουλειές, είναι ριζικά διαφορετικοί στα έθιμα, στο φαγητό και στη συμπεριφορά και δεν μπορούμε να τους έχουμε δίπλα μας. Τέλος, το Ισλάμ αποτελεί υπαρξιακό εχθρό της Δύσης και του Χριστιανισμού.
Όλα τα κοινωνικά και προσωπικά δεινά, η οικονομική δυσπραγία, η ανεργία, η πολιτική ανικανότητα, οι οικογενειακές δυσλειτουργίες, η αξιακή και ηθική υποβάθμιση, αποδίδονται σε μια σατανική παρουσία. Ο “άλλος”, ο Εβραίος, ο πρόσφυγας, ο αποδιοπομπαίος τράγος βρίσκεται πίσω από κάθε πρόβλημα. Εδώ συγκλίνουν η Λεπεν, ο Σαλβινι, το AfD, ο Όρμπαν και οι δικοί μας. Η διπλή θεωρία περί “πολέμου των πολιτισμών” (clash of civilizations) και “πολέμου της κουλτούρας” (cultural wars), που διαδίδουν δυτικοί διανοούμενοι, ισχυρίζεται ότι η λευκή και Χριστιανική Ευρώπη κινδυνεύει από τον νέο μεγάλο Σατανά, το Ισλάμ, δίνοντας επιχειρήματα σε ακροδεξιούς και τζιχαντιστές τρομοκράτες.

Η μεγαλύτερη επιτυχία της ακροδεξιάς ήταν να ότι μετακίνησε δεξιότερα όλο το πολιτικό φάσμα. Η Μέρκελ εγκατέλειψε την αρχική υπεράσπιση των προσφύγων κάτω από την πίεση του AfD, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα υιοθέτησε τον Βέμπερ ως υποψήφιο για την Προεδρία της Επιτροπής, κάποιον που ήταν τόσο δεξιός που ακόμη και πολλοί βουλευτές του κόμματος αναγκάστηκαν να τον εγκαταλείψουν και η υποψηφιότητα αποσύρθηκε. Στην Ελλάδα, ρατσιστικές και ξενοφοβικές ιδέες ενσωματώνονται στη δεξιά πολυκατοικία και την πιέζουν να πάει ακόμη δεξιότερα.

Η νέα έννοια των «εγκλημάτων κατά της δημοκρατίας»

Θα είμαστε ευτυχείς, επομένως, αν η καταδίκη της Χρυσής Αυγής, πρωτοφανής στα ευρωπαϊκά νομικά χρονικά, οδηγούσε στη δημιουργία της νομικής έννοιας “εγκλημάτων κατά της δημοκρατίας” δίπλα στα “εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας”, που θα μεταφερόταν από το αθηναϊκό εφετείο σε όλη την Ευρώπη. Μια τέτοια έννοια θα απονομιμοποιούσε τη νεοφασιστική ιδεολογία που αποτελεί φυτώριο για τους μελλοντικούς Χρυσαυγίτες, τους Μπρέιβικ και τους Τάραντ. Οργανώσεις και “κόμματα” με χαρακτηριστικά και ιδεολογία σαν της Χρυσής Αυγής δεν επιτρέπεται να λυμαίνονται τους απογοητευμένους και αγανακτισμένους πολίτες. Ίσως, λοιπόν, η καταδίκη να ενθαρρύνει και άλλα ευρωπαϊκά νομικά συστήματα να πάρουν πιο αποφασιστική δράση απέναντι στους δικούς τους ακροδεξιούς. Ίσως να βοηθήσει άλλα πολιτικά συστήματα να διακόψουν την πορεία των δικών τους ακροδεξιών προς την πολιτική νομιμοποίηση και την εξουσία. Η δίκη της Χρυσής Αυγής σημαίνει ότι κανένας δεν μπορεί να πει στο μέλλον “Δεν ξέραμε”.

Αλλά για να μην πέσουμε στο λεγκαλισμό που κατατρύχει τη νομική κοινότητα, να προσθέσουμε ότι κανένας νόμος και καμιά δικαστική απόφαση δεν μπορεί να απαγορεύσει το ακροδεξιό δηλητήριο αν δεν υπάρχει αντιμετώπισή του στο δρόμο, στα ΜΜΕ και στην πολιτική αρένα. Στην Ελλάδα είχαμε την τύχη να έχουμε ένα ακμαίο αντιφασιστικό κίνημα που ενημέρωνε για τα εγκλήματα της συμμορίας και κινητοποιούσε τον κόσμο και τον ΣΥΡΙΖΑ που μπόρεσε να απορροφήσει τη λαϊκή αγανάκτηση.

Μια παρένθεση για τη σχέση πολιτικής και δικαίου

Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής έδωσε αφορμή για μια σημαντική συζήτηση για τη σχέση δικαίου και πολιτικής που δεν έχει γίνει στην Ελλάδα. Όσοι έλεγαν ότι το κράτος δικαίου δεν επιτρέπει τις διαδηλώσεις έξω από το δικαστήριο δεν καταλαβαίνουν την έντονη και εσωτερική σχέση πολιτικής και δικαίου. Δεν πρέπει να λέμε ότι «Δεν είναι Αθώοι», μας μάλωναν ο Κανέλλης, ο Λοβέρδος, ο Πορτοσάλτε γιατί «ασκούμε πίεση» στο δικαστήριο και υποσκάπτουμε τη διάκριση των εξουσιών. Ξέχασαν τι έλεγαν κατά των δικαστών όταν έκαναν τη δουλειά τους στην υπόθεση Novartis; Η υποκρισία τους δεν μπορεί να καλύψει το γεγονός ότι οι ιδεολογικές διαφορές εμφανίζονται με έντονο τρόπο στο δίκαιο, στα δικαστήρια και στους δικαστές.

Το παράδειγμα των ΗΠΑ

Αρκεί να δούμε τι γίνεται σήμερα στις ΗΠΑ, το ιδανικό κράτος δικαίου για τους εκσυγχρονιστές, με την επιλογή των δικαστών για το Ανώτατο Δικαστήριο. Οι Αμερικάνοι ασχολούνται με την ιδεολογία, πολιτικές προτιμήσεις ακόμη και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις της εκλεκτής του Τραμπ Έιμι Κόνεϊ Μπάρετ (Amy Coney Barrett), όπως έγινε και στην προηγούμενη επιλογή του Μπρετ Κάβανο (Brett Kavanaugh). Οι πολιτικές απόψεις των δικαστών αποτελούν το βασικό λόγο επιλογής ή απόρριψης τους. Η Μπάρετ θα κάνει το δικαστήριο το μεγαλύτερο υποστηρικτή της «πλουτοκρατίας και της διαπλοκής», γράφει μία εφημερίδα, ενώ άλλη καλωσορίζει την αναμενόμενη ανατροπή της συνταγματικά εγγυημένης ελευθερίας των αμβλώσεων. Κανένας σοβαρός σχολιαστής δεν χρησιμοποιεί τις υποκρισίες των δικών μας περί “διάκρισης των εξουσιών” και ουδετερότητας των δικαστών για να σιγάσει τους αντιπάλους.

Οι αμερικάνοι φιλελεύθεροι, σε αντίθεση με τους δικούς μας, δεν αγνοούν ότι το δίκαιο δεν διακρίνεται από την πολιτική. Απλά δίνει διαφορετική μορφή στις ιδεολογικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις. Το δικαστήριο με τις ειδικές του διαδικασίας βάζει μια άνω τελεία σε παρελθόντα γεγονότα. Οι επεκτάσεις τους συνεχίζονται στον πολιτικό και κοινωνικο βίο. Η εξουσία, η πολιτική και η ιδεολογία αποτελούν αναπόδραστο κομμάτι του δικαίου που τα μεταφράζει στο ιδίωμα τους. Τα νομικά κείμενα γεμάτα αντιφατικές έννοιες – κανόνας και εξαίρεση, δημόσιο και ιδιωτικό, ελευθερία και καθορισμός – επιτρέπουν σε καλούς ρήτορες να καταλήγουν σε αντίθετα συμπεράσματα με εξίσου πειστική επιχειρηματολογία. Στην υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών, 14 δικαστές βρήκαν τον «νόμο Παππά» αντισυνταγματικό, 11 διαφώνησαν. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι 14 ήταν καλύτεροι νομικοί ή ότι η άποψη τους αποτελεί μια πιο “αυθεντική” ερμηνεία του Συντάγματος. Σημαίνει απλά ότι η αντισυνταγματικότητα της διάταξης επιλέχτηκε από τρεις δικαστές πάρα πάνω.

Το δόγμα «νόμος και τάξη»

Το Συμβούλιο της Επικρατείας ήταν η πιο αποτελεσματική αντιπολίτευση στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όπως θα γίνει και το Αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο με τη νέα σύνθεση σε κυβέρνηση των Δημοκρατικών. Δεν οφείλονται αποκλειστικά οι τάσεις αυτές στην ιδεολογία των δικαστών. Οι δομικές προτεραιότητες του δικαίου αρκούν. Όταν ο Άρειος Πάγος αποφάσισε ότι η μακροχρόνια μη πληρωμή δεδουλευμένων δεν αποτελεί βλαπτική μεταβολή της εργασιακής σύμβασης, ακολουθούσε υπαρκτά επιχειρήματα που βγαίνουν μέσα από τις αξιακές του βάσεις και τις κρυφές ματιές επιθυμίας, που η δικαιοσύνη με τα δεμένα μάτια ρίχνει προς τις ελίτ του πλούτου. Όταν τα δικαστήρια της πολιτικής ανωμαλίας και της χούντας έστελναν τους αγωνιστές στις φυλακές και εξορίες ακολουθούσαν το ισχύον δίκαιο. Το ίδιο θα ακουγόταν αν το δικαστήριο είχε ακολουθήσει την πρόταση της εισαγγελέως.

Το δόγμα “νόμος και τάξη” σημαίνει κάτι πολύ απλό και φιλελεύθερο. Δουλειά του δικαίου είναι να υποστηρίζει την κυρίαρχη κοινωνική τάξη και την ευταξία. Δεν πρέπει να το ξεχνούμε καθώς γιορτάζουμε την καταδίκη της συμμορίας, γιατί οι πηγές της λαϊκής αγανάκτησης και θυμού παραμένουν και με την πανδημία γιγαντώνονται. Αν η Τετάρτη ήταν μέρα νίκης, ξέρουμε ότι ο πόλεμος θα είναι μακρύς. Τον επόμενο χειμώνα θα γυρίσουμε στις μέρες του ’11. Ποια φωνή και ποια ιδεολογία θα δώσει το στίγμα στο νέο κύμα διαμαρτυρίας και αντίστασης είναι ένα ανοικτό ερώτημα.

* Ο Κώστας Δουζίνας : είναι Καθηγητής Νομικής στο Κολλέγιο του Birkbeck του University of London. Έχει πραγματοποιήσει τις σπουδές του στην Αθήνα, το Λονδίνο και το Στρασβούργο, και έχει διδάξει στα πανεπιστήμια του Middlesex, Lancaster, Prague, Αθηνών, Griffith και Nanjung. Είναι ιδρυτικό μέλος του Critical Legal Conference, της Νομικής Σχολής του Birkbeck, αλλά και του Ινστιτούτου για Ανθρωπιστικές Επιστήμες του Πανεπιστημίου του Birkbeck του οποίου είναι σήμερα Διευθυντής.

Κώστας Δουζίνας*: "Το σύστημα εξουσίας πέθανε στις εκλογές, μένει η κηδεία του..."

 Συνέντευξη στην Ιωάννα ΔΡΟΣΟΥ στην ΕΠΟΧΗ

Ένα γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από το εκλογικό αποτέλεσμα είναι ότι το υπάρχον πολιτικό σύστημα βρίσκεται υπό κρίση και αμφισβήτηση. Ποια η γνώμη σου;

Όπως ξέρουμε από την ιστορία, σε τακτά χρονικά διαστήματα, τα συστήματα εξουσίας φτάνουν στο τέλος τους...

Το νεοφιλελεύθερο σχέδιο αρχίζει να απονομιμοποιείται

Το Brexit σημαίνει την αρχή της απονομιμοποίησης του νεοφιλελεύθερου σχεδίου και το τέλος της πορείας ευρωπαϊκής «ολοκλήρωσης» υπό την ηγεσία του Σόιμπλε...

 

Οπως το περσινό ελληνικό «όχι», το προχθεσινό βρετανικό δημοψήφισμα είναι μια μεγάλη νίκη της δημοκρατίας. Οι Βρετανοί καταψήφισαν τις πολιτικές της λιτότητας, την ανεργία, την αύξηση των ανισοτήτων, την περιφρόνηση των εργαζομένων, την προσπάθεια κατατρομοκράτησής τους από την «Elites United», τη συμμαχία των ελίτ.

Το Brexit σημαίνει την αρχή της απονομιμοποίησης του νεοφιλελεύθερου σχεδίου και το τέλος της πορείας ευρωπαϊκής «ολοκλήρωσης» υπό την ηγεσία του Σόιμπλε.

Η μακροπρόθεσμη διαδικασία θεσμικού ξηλώματος και πολιτικής παρακμής της Ε.Ε. άρχισε με την οικονομική κρίση, επιταχύνθηκε με το αντιδημοκρατικό πραξικόπημα κατά της Ελλάδας και των άλλων λαών και γιγαντώθηκε με τη σοκαριστική αδυναμία αντιμετώπισης των προσφυγικών ροών.

Η πολιτική ήττα της κυρίαρχης ιδεολογίας δημιουργεί μια ιστορική ευκαιρία για επαναθεμελίωση της Ευρώπης με έμφαση στο βάθεμα της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, τον σεβασμό της πολιτισμικής διαφορετικότητας και της τοπικότητας.

Τα ξενοφοβικά και ρατσιστικά επιχειρήματα των ηγετών του Brexit δείχνουν μια δραματική έκπτωση του πολιτικού λόγου και την αποτυχία της ιδέας της Ευρώπης.

Μόνη ελπίδα είναι να ηγεμονεύσει η Αριστερά στον δικαιολογημένο ευρωσκεπτικισμό των ευρωπαϊκών λαών. Η ευθύνη της κυβερνώσας ελληνικής Αριστεράς, με τη θεσμική νεότητα και την απαραίτητη «αυθάδειά» της, είναι μεγάλη.

Πρέπει να προτείνουμε την επαναπολιτικοποίηση της πολιτικής, την άμεση συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων στο τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για την εργασία.

Πρέπει να βαθύνουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους μεσογειακούς λαούς, που ακολουθούν στον δρόμο που άνοιξε η Ελλάδα, και να αρχίσουμε την προετοιμασία μιας νέας συντακτικής συνέλευσης για την επαναθεμελίωση της Ευρώπης.

Ολες οι ριζικές αλλαγές δημιουργούν λύπη για την απώλεια του γνωστού και αγωνία για το άγνωστο. Αλλά και μεγάλες προσδοκίες. Η Βρετανία, η δεύτερη πατρίδα μου, δεν θα είναι ίδια μετά το Brexit. Ελπίζω ότι η έξοδος θα γίνει η αρχή για μια νέα περίοδο κοινωνικής δικαιοσύνης, δημοκρατίας και αλληλεγγύης.

Κώστας Δουζίνας / efsyn

Κυκλοφόρησε "Η εποχή" του Σαββατοκύριακου 10-11 Μαρτίου 2023, αρ. φ. 1627 - Περιεχόμενα

 Στην «Εποχή» που κυκλοφορεί το Σαββατοκύριακο

ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: Φύτεψαν φόβο, φύτρωσε οργή

 

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Κώστας Δουζίνας: «Το αίτημα που διαμορφώνεται, είναι να μπορούμε να ζούμε τη ζωή μας»

  

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

• «Η ντροπή δική τους, η οργή δική μας» της Ιωάννας Δρόσου
• «Ιδού η αριστεία σας» της Αννέτας Καββαδία
• «Όταν το μέλλον γίνεται επιτακτικά παρόν» του Κωστή Γιούργο
• «Σημείο καμπής» του Βασίλη Ρόγγα
• «Σύνοψη συμβολής στο κυβερνητικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ»
• «Οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις» του Δημήτρη Παπανικολόπουλου
• ΠΑΣΟΚ: «Τα μαθηματικά της πολιτικής επιβίωσης δείχνουν στ’ αριστερά» του Μαρίνου Μουζακίτη
  

 

ΔΙΕΘΝΗ

• Λουτσιάνα Καστελίνα: «Το “εμείς” να επιβληθεί στο κύμα του ατομισμού»
• Τζούσι Σαράμο: «Να παραμείνει η προοδευτική κατεύθυνση της πολιτικής στη Φινλανδία»
• Επιτροπή LIBE στην Ελλάδα: «Όχι, δεν μένουμε Ευρώπη» του Νίκου Γιαννόπουλου
• «Ενδεχόμενη αποχώρηση της ΕΕ από τη Συνθήκη για την Ενέργεια» της Καίτης Μυλωνά
• Γαλλία: «Σε περίοδο όξυνσης των κοινωνικών συγκρούσεων» του Μπάμπη Κοβάνη
• Παλαιστίνη: «Δεν είναι η τρίτη Ιντιφάντα, αλλά η δεύτερη Νάκμπα» της Ναταλί Γλέζου
• «Η Ευρώπη με τις ΗΠΑ εναντίον της Κίνας» του Αργύρη Παναγόπουλου
• Κεντρική Αμερική – Ελ Σαλβαδόρ: «Στρατόπεδο συγκέντρωσης για την αντιμετώπιση των συμμοριών» της Γεωργίας Ντούσια

  

ΤΟ ΘΕΜΑ

• Αντώνης Βαρσαμάς: «Δεν ισχύουν αυτά που είπε ο υπουργός για την τηλεδιοίκηση στον σιδηρόδρομο»
• «Ο συμψηφισμός των ευθυνών “σκοντάφτει” στα ποσοτικά στοιχεία και στην αλήθεια» της Πέτης Πέρκα
• Κόμμα Ευρωπαϊκής Αριστεράς: «Μοιραίος ο συνδυασμός λιτότητας και αποστροφής για τα δημόσια αγαθά»
• «Οι ιδιωτικοποιήσεις των σιδηρόδρομων και τα δυστυχήματα» του Γιάννη Αντωνιάδη
• «Οικολογικό αποτύπωμα των επίγειων μεταφορών» του Ιωσήφ Σινιγάλια
• «Η αλητεία στη δημοσιογραφία (και εναντίον της)» της Τζέλας Αλιπράντη

 

 KΟΙΝΩΝΙΑ

• Νομοσχέδιο σκούπα: «Μέχρι εδώ…» του Δημήτρη Τσέκερη
• Μετατροπή του Παιδογκολογικού σε ΝΠΙΔ: «Η κυβέρνηση παραμένει στις ίδιες ράγες» της Ζωής Γεωργούλα
• Ακρίβεια: «Η φτωχοποίηση της κοινωνίας συνεχίζεται» του Στρατή Ηλιάκη
• Αύξηση επιτοκίων ΕΚΤ: «Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται» του Γιώργου Τοζίδη

 

ΘΕΜΑΤΑ

• «Ονειρεύομαι μια χώρα…» της Αλεξάνδρας Δεληγιώργη
• «Το συναίσθημα ως επικοινωνία και ως ύβρις» του Θωμά Τσαλαπάτη
• «Η απώλεια του Τάκη Ταγκαλάκη» του Κώστα Βογιατζή
• Ιστορίες από τα γήπεδα: «Ο άνθρωπος που σταμάτησε έναν εμφύλιο» του Μ. Διόγου

   

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

• «Σιδηροδρόμων εγκώμιον» της Σοφίας Ξυγκάκη
• «Γεωκουλτούρα και κοινότητες», ο Δημήτρης Τρίκας γράφει για την 8η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης
• Ο Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν γράφει για το βιβλίου των Νάντια Δαμιάνοβιτς, Θεολόγου Ψαραδέλλη «Μέσα Έξω. Μνήμες αντίστασης, ρουτίνας και Ε.Ο. 17 Νοέμβρη»
• Η Λιάνα Μαλανδρενιώτη μας κάνει Μουσικές Προτάσεις
• Ο Στράτος Κερσανίδης γράφει για τις Νέες Ταινίες της εβδομάδας

  

ΙΔΕΕΣ

«Η Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Ένωση ως δρόμος για την ειρήνη μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας» του Γιούργκεν Κλούτε

  

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ

«Επιθανάτιος ρόγχος» της Όλγας Στέφου

 

Στην ΕΠΟΧΗ του Σαββατοκύριακου διαβάζετε και τις στήλες:

«Στα δίκτυα του κόσμου» από τον Δημήτρη Γκιβίση
Δαιμονικά από τον δικηγόρο του διαβόλου.

Αριστερά και ανθρώπινα δικαιώματα

Κώστα Δουζίνας *

Η συζήτηση για την σκληρή αντιμετώπιση των προσφύγων από κυβέρνηση και ΕΕ όπως, τα αυξανόμενα δείγματα αυταρχισμού και λογοκρισίας όπως και η αστυνομική καταστολή και παρακολούθηση των πολιτών ανέδειξαν ένα κρίσιμο ερώτημα που δεν συζητιέται συνήθως.

Ταυτίζεται η Αριστερά με τα ανθρώπινα δικαιώματα;

Οι αριστεροί, οι δημοκράτες και οι προοδευτικοί έχουν πρωτοστατήσει στους αγώνες για την κατάκτηση των δικαιωμάτων: την απελευθέρωση των δούλων, το δικαίωμα ψήφου, τα οικονομικά δικαιώματα και το κοινωνικό κράτος.

Η παράδοση της ελευθερίας ήταν ιδεολογικό θεμέλιο του φιλελευθερισμού αλλά οι κεντροδεξιοί την εγκατάλειψαν και έγιναν οπαδοί του ισχυρού κράτους της καταπίεσης. Η παράδοση της ισότητας ήταν παρακαταθήκη των σοσιαλιστών.

Αλλά όταν οι σοσιαλδημοκράτες έγιναν οι μεγαλύτεροι κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού και του «εκσυγχρονισμού» την εγκατέλειψαν και έγιναν οπαδοί της αγοράς.

Η Αριστερά συνεχίζει να συνδυάζει τις παραδόσεις της ισότητας και της ελευθερίας. Η αρχή ότι δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς ισότητα και ισότητα χωρίς ελευθερία αποτελεί την αξία που μπορεί να μας βγάλει από την συνεχή κρίση των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων.

Η Αριστερά βρίσκεται λοιπόν πίσω από πολλές δικαιωματικές κατακτήσεις και υπερασπίζεται τα δικαιώματα. Αλλά συχνά συγκρούστηκε με την φιλελεύθερη εκδοχή τους. Ας δούμε μια σύντομη ιστορία της σχέσης της Αριστεράς με τα δικαιώματα

Ο Μαρξ συνειδητοποίησε πρώτος τον παράδοξο χαρακτήρα των δικαιωμάτων.

Τα φυσικά δικαιώματα της Γαλλικής Επανάστασης εμφανίστηκαν ως σύμβολο της οικουμενικής χειραφέτησης, αλλά ήταν συγχρόνως ένα ισχυρό όπλο στα χέρια της ανερχόμενης αστικής τάξης, καθώς διασφάλιζαν και φυσικοποιούσαν τις αναδυόμενες καπιταλιστικές οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις.

Χρησιμοποιήθηκαν για να αποκλείσουν από την πολιτική αμφισβήτηση τους κεντρικούς θεσμούς του καπιταλισμού, την ιδιοκτησία και η ασφάλεια, μεταφράζοντας τους σε φυσικά δικαιώματα και δίνοντας τους την καλύτερη δυνατή προστασία. Το ιδιωτικό συμφέρον και ο εγωϊσμός εμφανίζονται έτσι σαν κάτι το φυσικό που προωθεί το δημόσιο συμφέρον. Σύμφωνα με τη μοναδική διατύπωση του Μαρξ στο Κεφάλαιο, τα δικαιώματα προωθούν «ελευθερία, ισότητα, ιδιοκτησία και…τον Bentham [Αγγλος οφελιμιστής και ατομικιστής φιλόσοφος]».

Δικαιώματα και ιδεολογία

Οι διεκδικήσεις των μαύρων, των εργατών και των φεμινιστριών για πολιτική και κοινωνική χειραφέτηση τον 19ο αιώνα, των αριστερών και των συνδικάτων για ισότητα και ελευθερία τον 20ο χρησιμοποίησαν την γλώσσα των δικαιωμάτων.

Αλλά οι παλιοί και οι πρόσφατοι αντιρρησίες δεν επικαλούνταν τα δικαιώματα ως νομικούς θεσμούς αλλά ως συνθήματα, επικλήσεις και οδηγούς αγώνα. Αυτό άλλαξε με την δημιουργία του διεθνούς δίκαιου των ανθρώπινων δικαιωμάτων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η πρόσφατη ιστοριογραφία έχει δείξει ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα απέκτησαν τη σημερινή σημασία τους μόλις στη δεκαετία των ‘70.

Οι αγώνες για την ενάντια στην αποικιοκρατία στα ‘50 και ‘60 δεν χρησιμοποιήσαν τη γλώσσα των ανθρώπινων δικαιωμάτων που θεωρείτο προσπάθεια της Δύσης να επιβάλει μια ηθικιστική νεο-αποικιοκρατία στις πρόσφατα ανεξαρτητοποιημένες αποικίες. Ο Γκάντι, ο Φανόν, ο Σεζέρ και ο Νκρούμα κατάγγειλαν τον δυτικό ανθρωπισμό ως τελευταία μορφή του αποικιοκρατικού «εκπολιτισμού των βαρβάρων» (mission civilisatrice).

Η Οικουμενική Διακήρυξη του 1948 ήταν δημιούργημα της σύντομης ανακωχής μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης πριν τον ψυχρό πόλεμο. Έτσι περιλαμβάνει μακρύ κατάλογο οικονομικών και συλλογικών δικαιωμάτων που έκανε τον Πρόεδρο Ρήγκαν να την αποκαλέσει «γράμμα στον Αι Βασίλη”. Αλλά στις δεκαετίες, τα δικαιώματα έγιναν βασικό εργαλείο της Δύσης στον ψυχρό πόλεμο.

H Συνθήκη της Γενεύης για το άσυλο αποτελεί κλασικό παράδειγμα. Ίσχυε αρχικά μόνο στην Ευρώπη και χρησιμοποιήθηκε για να προστατεύσει τους αντιφρονούντες που αποδρούσαν από τα νεοσύστατα κομμουνιστικά καθεστώτα. Μόλις το 1967 επεκτάθηκε στον υπόλοιπο κόσμο.

Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1951 ήταν προσπάθεια της από-νομιμοποιημένης Ευρωπαϊκής Δεξιάς να αποκτήσει ηθική ανωτερότητα απέναντι στον Δεύτερο και τον Τρίτο κόσμο.

Δεν περιλάμβανε κανένα οικονομικό δικαίωμα, εκτός από την ιδιοκτησία, και είναι γεμάτη ψυχροπολεμικές προβλέψεις περί κατάστασης έκτακτης ανάγκης που χρησιμοποίησε η χούντα το 1967 για να αναστείλει την λειτουργεία της. Μόνο την δεκαετία των ‘70, όταν οι ΗΠΑ μετά από την ήττα στο Βιετνάμ χρειάζονταν μια νέα ιδεολογία, ανακάλυψε ο πρόεδρος Κάρτερ τα ανθρώπινα δικαιώματα. Με την πτώση του «υπαρκτού», τα ανθρώπινα δικαιώματα έγιναν αναμενόμενα η παγκόσμια ιδεολογία μετά το «τέλος της ιστορίας».

Δικαιώματα και πολιτική

Στη νέα παγκόσμια τάξη, η διεκδίκηση δικαιωμάτων από τους αποκλεισμένους μπλοκάρεται με πολιτικά, νομικά και στρατιωτικά μέσα. Οι οικονομικοί μετανάστες, οι πρόσφυγες, οι άνεργοι, οι «άνθρωποι μίας χρήσης» είναι απαραίτητη προϋπόθεση των δικαιωμάτων των υπολοίπων αλλά συγχρόνως και η ζωντανή απόδειξη της αδυναμίας εφαρμογής τους.

Οι «ανθρωπιστικοί» πόλεμοι στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, την Λιβύη και την Συρία ανέδειξαν τον παραλογισμό να σκοτώνεις ανθρώπους για να «σώσεις» τα δικαιώματα της ανθρωπότητας.

Οι παγκοσμιοποιημένες οικονομικές και νομικές πολιτικές, τα δικαιώματα για το κεφάλαιο που δημιουργεί ο ΔΟΕ, το ΔΝΤ και το χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελούν απόπειρα διατήρησης μιας ηγεμονίας που φθίνει καθώς η Δύση παρακμάζει.

Στο εθνικό επίπεδο, τα κλασικά φυσικά δικαιώματα προστάτευαν την ιδιοκτησία και τη θρησκεία, κάνοντας τες «απολιτικές» εκφράσεις της ατομικής ελευθερίας. Σήμερα για τους φιλελεύθερους καπιταλιστές, τα δικαιώματα αποτελούν την «τελευταία ουτοπία» της Δύσης.

Αποτελούν την βασική μορφή ηθικής αλλά και κύριο εργαλείο και στόχο της πολιτικής.

Η αγάπη και συμπάθεια, η αρετή και το καθήκον, η ευθύνη για τον άλλο και η αλληλεγγύη δεν εκλαμβάνονται ως ηθικοί πόροι γιατί προέρχονται δήθεν από αριστερές ιδεοληψίες, οπισθοδρομικές κοινότητες και φανατικές θρησκοληψίες. Αυτός είναι ο λόγος που η συνεχής αναφορά στην «ατομική ευθύνη» των πολιτών από την κυβέρνηση και η δαιμονοποίηση των νέων είναι τόσο άστοχες και προσβλητικές.

Οι νεοφιλελεύθεροι υποστηρίζουν ότι έχουμε μόνο οικονομική ευθύνη. Είμαστε υπεύθυνοι να κοιτάμε το συμφέρον μας, είμαστε μικρο-καπιταλιστές του εαυτού μας, δεν έχουμε υποχρέωση να νοιαζόμαστε για τους άλλους.

Η ευθύνη να προφυλάξω τους άλλους από την αρρώστια – που είναι ο βασικός λόγος χρήσης της μάσκας – είναι απομεινάρι της «ξεπερασμένης» ηθικής του «κοινού καλού» και της αρετής. Την καταπολέμησαν οι νεοσυντηρητικοί και οι νεοφιλελεύθεροι με όλα τα μέσα.

Στην πολιτική, ταξικές διεκδικήσεις και ιδεολογικές προτεραιότητες, κλαδικά συμφέροντα και ομαδικές αντιστάσεις πρέπει να εκφράζονται στη γλώσσα των ατομικών δικαιωμάτων.

Όταν όμως τα δικαιώματα του ατόμου επιβάλλονται στις κρατικές πολιτικές και ο νομικισμός στους ταξικούς και συλλογικούς αγώνες, η κοινωνία μετατρέπεται σε σύνολο μονάδων που αδιαφορούν για το κοινό καλό.

Ο νεοφιλελεύθερος ναρκισσιστής βρίσκει τον φυσικό του σύντροφο στο ατομικιστικό υποκείμενο των δικαιωμάτων που ενδιαφέρεται μόνο για το συμφέρον του. Η αποπολιτικοποίηση των δικαιωμάτων προωθεί έναν νέο τύπο κυριαρχίας, «μια σιωπηρή αλλά ταυτοχρόνως αυξανόμενη εγγραφή της ζωής [των ατόμων] στην κρατική τάξη, προσφέροντας έτσι ένα νέο και πιο τρομακτικό έρεισμα στην κυρίαρχη εξουσία από την οποία επιθυμούσαν να απελευθερωθούν» γράφει ο Agamben.

Με τον διαρκή πολλαπλασιασμό του βιοπολιτικού ελέγχου της ζωής, που γιγαντώθηκε στην πανδημία, τα δικαιώματα που διαρκώς πληθαίνουν και επεκτείνονται, αυξάνουν παράδοξα την επένδυση της εξουσίας στα ανθρώπινα σώματα. Μεταλλάσσονται έτσι από άμυνα απέναντι στην εξουσία σε τρόπο άσκησης της.

Το παράδοξο των δικαιωμάτων

Οι αγώνες για ισότητα και ελευθερία φέρνουν στην επιφάνεια τον αποκλεισμό, την κυριαρχία και την εκμετάλλευση, καθώς και την αναπόφευκτη πάλη που διαπερνάει τον κοινωνικό και πολιτικό βίο. Αυτό είναι το ουτοπικό στοιχείο που επαναφέρει τις επαναστατικές ρίζες των δικαιωμάτων.

Εκπροσωπείται από όσους αντιστέκονται στην λιτότητα, την εκμετάλλευση τον νεοφιλελευθερισμό και από τους αλληλέγγυους στους ευάλωτους και τους πρόσφυγες. Εντούτοις, την ίδια στιγμή, τα δικαιώματα συγκαλύπτουν τα βαθύτερα αίτια της επικυριαρχίας και της εκμετάλλευσης παρουσιάζοντας τη σύγκρουση και την αντίσταση με όρους νομικών και ατομικών αντίδοτων που, αν πετύχουν, οδηγούν σε μικρές ατομικές βελτιώσεις και σε ελάσσονες αναδιατάξεις της ταξικής ισορροπίας.

Η συστημική βία του καπιταλισμού, της πατριαρχίας, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας συγκαλύπτεται, ο συλλογικός χαρακτήρας της καταπίεσης ξεχνιέται για ατομικές, αποσπασματικές και προσωρινές λύσεις.

Μπορούν άραγε τα δικαιώματα να εκφράσουν πιο συστηματικά τον ριζικό κοινωνικό μετασχηματισμό;

Ο ιστορικός δεσμός ανάμεσα στα φυσικά δικαιώματα, τον πολιτικό ριζοσπαστισμό και την ουτοπία ανοίγει τέτοια ελπίδα. Αλλά χρειάζεται μια νέα συμμαχία μεταξύ Αριστεράς, κινημάτων και συλλογικοτήτων, πολιτικής και ηθικής, που, χωρίς να ξεχνάει την σημασία του ατόμου, αποδίδει κεντρικό ρόλο στην ταξική πολιτική, τους συλλογικούς αγώνες και τις κοινότητες.

Δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη ούτε πραγματικά δικαιώματα χωρίς ριζική αλλαγή της ταξικής, ιδεολογικής και μιντιακής εξουσίας. Κεντρικό παράδοξο των δικαιωμάτων είναι ότι συγκαλύπτουν την κυρίαρχη δομή μιας κοινωνίας ενώ συνάμα βοηθούν να αντιταχθούμε.

   πηγή: tvxs.gr

(*) Ο Κώστας Δουζίνας είναι Έλληνας ακαδημαϊκός και πρώην βουλευτής εκλεγμένος με τον ΣΥΡΙΖΑ. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 εξελέγη βουλευτής Α' Πειραιώς .
Ήταν πρόεδρος της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών ΥποθέσεωνΈχει σπουδάσει Νομική στην Αθήνα. Είναι Κοσμήτορας της Σχολής των Ανθρωπιστικών Σπουδών και Τεχνών του Birkbeck College του Λονδίνου[1]. Έχει διδάξει σε διάφορα πανεπιστήμια στο Λονδίνο, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στην Πράγα στη Φλωρεντία και στο Πεκίνο. Είναι αρχισυντάκτης του περιοδικού «Law and Critique» και ο Διευθύνων Σύμβουλος του εκδοτικού οίκου Birkbeck Law Press.

Η Αμερική του Τραμπ

του Κώστα Δουζίνα *

Η υφήλιος παρακολουθεί αυτά που γίνονται στις ΗΠΑ και δεν μπορεί να πιστέψει τα μάτια της. Η προσπάθεια αποκλεισμού ψηφοφόρων από την εκλογική διαδικασία του Νοεμβρίου, η καθυστέρηση στην καταμέτρηση των ψήφων, οι πάνω από πενήντα δικαστικές προσφυγές του Τραμπ για την ακύρωση των αποτελεσμάτων αλλά και η τεράστια καθημερινή αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων από την πανδημία δίνουν την εντύπωση ενός παρακμασμένου θεσμικού και πολιτικού συστήματος.

Η επίθεση στο Καπιτώλιο από έναν όχλο υποστηρικτών του Τραμπ ολοκλήρωσε την εικόνα ενός «αποτυχημένου κράτους» (failed state), όπως Αμερικανοί διπλωμάτες και πανεπιστημιακοί συνηθίζουν να ονομάζουν κράτη που απεχθάνονται.

Ζούμε στην εποχή της παρακμής αυτού που συνηθίσαμε να ονομάζουμε «Δύση», «στην οποία ανήκουμε». Οι εξελίξεις στις ΗΠΑ το επιβεβαιώνουν. Ο Σπένγκλερ δημοσίευσε το περίφημο βιβλίο «Η παρακμή της Δύσης» το 1918. Η πρόβλεψη ήταν πρόωρη και η ανάλυση προβληματική. Αλλά η πορεία είχε αρχίσει. Η αποικιοκρατία, οι δύο παγκόσμιοι και ο ψυχρός πόλεμος μετάφερε το κέντρο εξουσίας και πλούτου από το παρακμάζον Λονδίνο στη Ουάσιγκτον δίνοντας στον 20ο αιώνα το όνομα «Αμερικανικός».

Αλλά ο εικοστός-πρώτος είναι ο αιώνας μιας νέας παγκόσμιας ισορροπίας δυνάμεων με την συστηματική μεταφορά πόρων και ισχύος από τη Δύση στην Ανατολή και από τον Βορρά στον Νότο. Ξεκίνησε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα με το τέλος της αποικιοκρατίας, τις επανειλημμένες οικονομικές και πολιτικές κρίσεις και το τέλος του «υπαρκτού» σοσιαλισμού που έδινε στην Δύση κάποιο ηθικό «πλεονέκτημα».

Στην δεκαετία του 1950 λεγόταν ότι όταν η Αμερική φταρνίζεται ο κόσμος παθαίνει πνευμονία. Αλλά μετά το 1960 τα πράγματα αλλάζουν. Η ήττα στο Βιετνάμ στοίχισε πολύ. Οι εξαγωγές γεωργικών και βιομηχανικών προϊόντων άρχισαν να μειώνονται δραματικά. Πρόσφατα η Αμερική από μεγαλύτερος δανειστής έγινε ο μεγαλύτερος χρεώστης στον κόσμο, με το χρέος να αυξάνεται διαρκώς κατακόρυφα.

Η Κίνα, ο μεγάλος αντίπαλος, κατέχει ένα μεγάλο μέρος αυτού του χρέους. Αλλά οι στρατιωτικές υποχρεώσεις της Αμερικής συνεχώς αυξάνονταν και περιόριζαν τη δυνατότητα άσκησης εναλλακτικών πολιτικών. Οι αναπτυξιακές επενδύσεις περιορίζονταν, οι φόροι αυξάνονταν και οδηγούσαν σε σμίκρυνση του ΑΕΠ και συγκρούσεις για την διανομή του.

Στο σημαντικό βιβλίο «The Rise and Fall of Great Powers: 1500-2000», ο Paul Kennedy υποστηρίζει ότι η ισχύς μιας μεγάλης δύναμης είναι συγκριτική. Η άνοδος σχετίζεται με τους διαθεσίμους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους και την οικονομική σταθερότητα. Η παρακμή αρχίζει όταν προσπαθεί να επεκτείνει και εντείνει την κυριαρχία της (overstretch) πέρα από τις οικονομικές δυνατότητες της.

Για τον Paul Kennedy, η Αμερική βρίσκεται σε κατάσταση ανάλογη μ’ αυτήν της Μεγάλης Βρετανίας λίγο πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έχει τον ίδιο αριθμό βάσεων, μειούμενη ικανότητα να χρηματοδοτήσει τα αμυντικά βάρη και οικονομική στασιμότητα. Χρειάζεται λοιπόν να διαχειριστεί την παρακμή της. Τι στρατηγικές υπήρξαν σ’ αυτήν την κατεύθυνση; Η πρώτη ήταν η παγκοσμιοποίηση, η δεύτερη ο Τραμπ.

Παγκοσμιοποίηση

Η «νέα παγκόσμια τάξη» και το «τέλος της ιστορίας» που ακολούθησε την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης είχε τρία πρόσωπα: παγκοσμιοποίηση στην κοινωνική οργάνωση, κοσμοπολιτισμός στη θεσμική και νεοφιλελευθερισμός στην οικονομική. Συστατικά της ήταν το διεθνές δίκαιο, οι διεθνείς οργανισμοί και θεσμοί, η παγκόσμια «κοινωνία πολιτών» και ΜΚΟ. Συνδυάστηκε με την ιδεολογική ηγεμονία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την αναβάθμιση των Ηνωμένων Εθνών, την απελευθέρωση των αγορών και του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.

Η παγκοσμιοποίηση επιδίωξε να μεταφέρει το επιχείρημα του Μίλτον Φρίντμαν ότι «τα ιδιωτικά συμφέροντα είναι το καύσιμο του κόσμου» από την Δύση στην υφήλιο. Το έκανε αρχικά μεθυσμένη με την νίκη της στον ψυχρό πόλεμο με επιχείρηματα. Όταν αυτά απέτυχαν γύρισε στα τανκς με την βοήθεια των banks. Ο Τόμας Φρίντμαν των New York Times αποκάλεσε την παγκοσμιοποίηση «επαναστατική δύναμη προόδου» και έγινε ήρωας των γιάπις σε όλη την υφήλιο και των εκσυγχρονιστών στη χώρα μας.

Οι ιδιωτικοποιήσεις, η μείωση του κοινωνικού κράτους, η απορρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών και των επαγγελμάτων ήταν απαραίτητα βήματα στον δρόμο για τη δημιουργία ενός «επίπεδου κόσμου» ελεύθερων συναλλαγών και επικοινωνιών. Η Στωική παράδοση του κοσμοπολιτισμού ανασύρθηκε από τα εγχειρίδια της ιστορίας των ιδεών και έγινε το μανιφέστο των ελίτ. Οι νεο-κοσμοπολίτες υποσχέθηκαν ένα παγκόσμιο σύστημα περιορισμένης κυριαρχίας και κοινοβουλευτικής δημοκρατίας αλλά ισχυρής ενίσχυσης της ιδιοκτησίας, ως απαραίτητου θεμέλιου του άπληστου καπιταλισμού.

Αλλά τα προβλήματα της νέας περιόδου είχαν ήδη φανεί από την δεκαετία του 1980, παρ’ ότι δεν τα είχε προβλέψει, η «βιομηχανία» της γεωπολιτικής: «ειδικοί», ιδρύματα και think tanks, ένα καλοπληρωμένο είδος ιδεολογικής δημοσιογραφίας. Δεν υποπτεύθηκαν την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης ούτε κατανόησαν ότι η αποχώρηση του διπολισμού θα οδηγούσε σε περίοδο μεγάλης αστάθειας.

Πίστεψαν ότι η επικράτηση του καπιταλισμού στην Κίνα θα την οδηγήσει σε φιλελεύθερη δημοκρατία. Πίστεψαν ότι η ηγεμονία της Αμερικής ήταν αυταπόδεικτη και αναγκαία. Τα υποστήριξαν και οι δικοί μας εκσυγχρονιστές «αναλυτές». Απέτυχαν σε όλα.

Η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους σήμανε το τέλος της νέας παγκόσμιας τάξης. Ο Τζωρτζ Μπους ο νεότερος έβαλε απότομα τέλος στην ελπίδα για διαρκή ειρήνη: «Νέες θανάσιμες απειλές έχουν ξεπηδήσει από τα κράτη-ταραξίες και τους τρομοκράτες. Δεν θα διστάσουμε να δράσουμε μόνοι μας, αν αυτό είναι απαραίτητο, και να ασκήσουμε το δικαίωμά μας στην αυτοάμυνα ενεργώντας προληπτικά.»

Ο κοσμοπολιτισμός έδωσε την θέση του σε αυταπάτες μιας νέας αυτοκρατορίας. O John Bolton, ηγέτης της νέο-συντηρητικής παράταξης υποστήριξε πριν τον πόλεμο του Ιράκ, ότι οι διεθνείς συνθήκες είναι δεσμευτικές πολιτικά, όχι νομικά, και μπορούν να εγκαταλειφθούν αν το επιβάλλει η πολιτική σκοπιμότητα. Η Αμερική είναι σε θέση να αποφεύγει τους κανόνες, να αλλάζει τις προσδοκώμενες συμπεριφορές και να δημιουργεί νέες πραγματικότητες με αδιάλλακτες επιδείξεις βούλησης…Πρέπει χωρίς ντροπή, απολογίες, συμβιβασμούς, να είμαστε η Αμερική του συνταγματικού ηγεμονισμού».

Για ένα μικρό χρονικό διάστημα, στην αρχή του 21ου αιώνα, μπήκαμε σε ιστορικό βέρτιγκο, καθώς οι νικητές του ψυχρού πολέμου πίστεψαν ότι μπορούσαν να επιβάλλουν μια οικονομική νεο-αποικιοκρατία στις αναπτυσσόμενες χώρες αλλά και τα περιφερειακά Λατινο-Αμερικάνικα και Ευρωπαϊκά κράτη.

Έτσι ο Βρετανός νέο-ιμπεριαλιστής ιστορικός και φίλος του κ. Μητσοτάκη Νιλ Φέργκιουσον προέτρεπε τους Αμερικανούς να επανα-συστήσουν τη Βρετανική αυτοκρατορία του «ελεύθερου εμπορίου» και των «ισορροπημένων προϋπολογισμών» με «στρατιωτική βία» για να κάνουν τον κόσμο «ασφαλή για τον καπιταλισμό και την δημοκρατία». Ο καθηγητής των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο Χάρβαρντ Μαικλ Ιγκνάτιεφ, υποστήριζε τη χρήση των βασανιστηρίων, ενώ τα mainstream ΜΜΕ πρόβαλαν τις φαντασιώσεις περί Αμερικάνικης ανωτερότητας.

Η ιδεολογική συμπόρευση των πολυεθνικών, των πολιτικών ελίτ, των διεθνών οικονομικών οργανισμών και των οργανικών διανοουμένων οδήγησε στην παγκόσμια διάδοση του νεοφιλελευθερισμού και της «ντεκαφεϊνέ» δημοκρατίας, με όπλα τα τανκς και τις banks. H στρατιωτική «νίκη» στο Αφγανιστάν και το Ιράκ είτε προηγείτο είτε ακολουθούσε την επιβολή του Washington consensus από το ΔΝΤ.

Η «νίκη» όμως ήταν Πύρρεια. Το «σοκ και δέος» που ένοιωσαν οι λαοί γύρισε σαν μπούμεραγκ κατά των εμπνευστών του. Η παγκοσμιοποίηση χρειάζεται ανοικτές αγορές χρήματος, εμπορευμάτων και ανθρώπων. Ο νεοφιλελευθερισμός εμφανίστηκε ως το ύστατο στάδιο της ιστορίας.

Αλλά η ανεξέλεγκτη κίνηση κεφαλαίων, η υποβάθμιση του κοινωνικού κράτους, η ιδιωτικοποίηση και εμπορευματικοποίηση όλων των υπηρεσιών έκανε τους πολίτες μικρο-καπιταλιστές του εαυτού τους. Σύντομα οδήγησαν σε τεράστια αύξηση των ανισοτήτων, σε δομική ανεργία και καταστροφή της κοινωνικής συνοχής, παρ’ ότι δεν τα κατάλαβε ο κ. Πισσαρίδης. Ο Μπιλ Κλίντον ξεκίνησε το ξήλωμα του καχεκτικού κοινωνικού κράτους και την επίθεση στους μαύρους με τη μαζική φυλάκιση και την στρατικοποίηση της αστυνομίας.

O Τζο Μπάϊντεν τον υποστήριξε στο Κογκρέσο. Όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση, μεγάλο μέρος του Αμερικανικού – και του Βρετανικού – λαού αισθάνθηκε ταπεινωμένο, εγκαταλειμμένο από τους ηγέτες τους, έρμαιο εξελίξεων που δεν ελέγχονται. Η γιγάντωση των ανισοτήτων (1% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 50% του πλούτου), η προλεταριοποίηση των εργατών και η φτωχοποίηση των μεσαίων, διέλυσε την εύθραυστη κοινωνική συνοχή. Η πολύχρωμη Αμερικανική κοινωνία χωρίστηκε ταξικά, πολιτισμικά και εθνικά. Οι πολίτες άρχισαν συνειδητοποιούν ότι ζουν σε διαλυμένες κοινωνίες, χωρίς μέλλον και ελπίδα.

Δύο ήταν οι απαντήσεις των ελίτ. Η πολιτική του φόβου και του εκφοβισμού που πριμοδοτήθηκε από την φασιστική και Ισλαμική τρομοκρατία, δεύτερο, ο εθνο-λαϊκισμός. Ένα παγκόσμιο κράτος έκτακτης ανάγκης άρχισε να εγκαθίσταται και σήμερα γενικεύεται με δικαιολογία την πανδημία.

Η συστηματική παρακολούθηση των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, η αύξηση της καταστολής και των δυνάμεων της αστυνομίας και των μυστικών υπηρεσιών, η επιβολή του δικαίου της εξαίρεσης στις περισσότερες Δυτικές δημοκρατίες μας βάζουν σε μια περίοδο αυταρχικής και απολυταρχικής δημοκρατίας, ενός καπιταλισμού με απάνθρωπο πρόσωπο.

Η δεύτερη είναι ο ακροδεξιός και εθνικιστικός λαϊκισμός, με πρωταγωνιστή τον Τραμπ. Γιατί ποιο είναι το νόημα του Τραμπ; Νίκη του εθνικού καπιταλισμού, του εθνικιστικού ρατσισμού, επιφανειακή εγκατάλειψη της φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης. Ο Τραμπ είναι το αποτέλεσμα της αποτυχίας ενός οικονομικού συστήματος, της γεωπολιτικής αστάθειας στην οποία οδήγησε και της προσπάθειας διαχείρισης της παρακμής του.

πηγή: douzinas.gr

(*)Ο Κώστας Δουζίνας, είναι Καθηγητής Νομικής στο Κολλέγιο του Birkbeck του University of London. Έχει πραγματοποιήσει τις σπουδές του στην Αθήνα, το Λονδίνο και το Στρασβούργο, και έχει διδάξει στα πανεπιστήμια του Middlesex, Lancaster, Prague, Αθηνών, Griffith και Nanjung. Είναι ιδρυτικό μέλος του Critical Legal Conference, της Νομικής Σχολής του Birkbeck, αλλά και του Ινστιτούτου για Ανθρωπιστικές Επιστήμες του Πανεπιστημίου του Birkbeck του οποίου είναι σήμερα Διευθυντής....