ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: Τα "Ιουλιανά" του 1965, το βασιλικό πραξικόπημα και η δολοφονία του Σωτηρη Πέτρουλα

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας στα Κουφάλια Θεσσαλονίκης για το βασιλικό πραξικόπημα του 1965

15 Ιούλη 1965. Η άρνηση του τότε βασιλιά Κωνσταντίνου να υπογράψει την αποπομπή του φιλοβασιλικού Πέτρου Γαρουφαλιά από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, οδήγησε στoν εξαναγκασμό σε παραίτηση του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.Λίγες ώρες μετά, ο βασιλιάς διορίζει την πρώτη κυβέρνηση των αποστατών υπό τον Γ. Αθανασιάδη-Νόβα και με υπουργο Συντονισμού τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Από εδώ και εμπρός ξεκινά η μεγαλύτερη λαϊκή κινητοποίηση μετά τον Εμφύλιο που θα κρατήσει περίπου 70 ημέρες.

Έξι μέρες αργότερα, στις 21 Ιουλίου 1965, δολοφονείται ο αριστερός φοιτητής της ΑΣΟΕΕ και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής Νεολαίας της ΕΔΑ, Σωτήρης Πέτρουλας, κατά τη διάρκεια μαχητικής διαδήλωσης που επιχείρησε να σπάσει τον αστυνομικό κλοιό και να προχωρήσει στη Βουλή, με τους διαδηλωτές να διαμαρτύρονται για την ενέργεια των ανακτόρων να αποπέμψουν τον Γεώργιο Παπανδρέου από την πρωθυπουργία. Η Ασφάλεια, φοβούμενη την έκρηξη του κόσμου στην κηδεία του, προσπαθεί να τον θάψει νύχτα, αλλά σκοντάφτει στην αντίδραση του παπά. (θεωρείται αντιχριστιανικό να τελεστεί λειτουργία πριν την ανατολή του ηλίου). Έτσι, η κηδεία του μετατρέπεται στην μεγαλύτερη μέχρι τότε διαδήλωση.

"Σωτήρη Πέτρουλα, Σωτήρη Πέτρουλα..."

Γεννημένος στο Οίτυλο της Μάνης ο Πέτρουλας, έχασε τη ζωή του στη διασταύρωση των οδών Σταδίου και Χρ. Λαδά. Η δολοφονία του, οδήγησε αργότερα τον Μίκη Θεοδωράκη να γράψει τραγούδι στη μνήμη του.

                    Σωτήρη Πέτρουλα, Σωτήρη Πέτρουλα
                    σε πήρε ο Λαμπράκης σε πήρε η Λευτεριά
                    Μάρτυρες ήρωες οδηγούνε
                    τα γαλάζια μάτια του μάς καλούνε

                    Σωτήρη Πέτρουλα, Σωτήρη Πέτρουλα
                    αηδόνι και λιοντάρι βουνό και ξαστεριά
                    Μάρτυρες ήρωες οδηγούνε
                    τα γαλάζια μάτια του μάς καλούνε

                    Σωτήρη Πέτρουλα, Σωτήρη Πέτρουλα
                    οδήγα το λαό σου οδήγα μας μπροστά
                    Μάρτυρες ήρωες οδηγούνε
                    τα γαλάζια μάτια του μάς καλούνε

Η δωροδοκία...

Η βάση γι’ αυτά τα γεγονότα, το βασιλικό πραξικόπημα και την αποστασία, πρέπει ν’ αναζητηθεί από τη μια στην ανοιχτή δωροδοκία δεκάδων βουλευτών με τεράστια ποσά, αλλά και στον φόβο μιας μερίδας της Ε.Κ. μπροστά στην έκρυθμη πολιτική κατάσταση που γι’ αυτούς αντιπροσώπευε τον χειρότερο εφιάλτη τους: τον «κομμουνιστικό κίνδυνο».

Ανοίγει έτσι μια περίοδος τριών περίπου μηνών με τον λαό να διαδηλώνει μέρα νύχτα, σχεδόν σε καθημερινή βάση. Τότε δημιουργείται το κίνημα του 1-1-4, που ήταν μια αναφορά στο άρθρο 114 του Συντάγματος: «Η τήρησις του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων», κάτι που αντιπροσώπευε το αίσθημα του λαού για δημοκρατία, ενάντια στις παρεμβάσεις του Παλατιού.

Σε μια Αθήνα των 2,5 εκατομμυρίων κατοίκων, η αποπομπή του Παπανδρέου οδηγεί αυθόρμητα 1 εκατομμύριο διαδηλωτές στους δρόμους. Οι συγκρούσεις με την αστυνομία είναι καθημερινές, οι τραυματίες εκατοντάδες. Στις 21 του Ιούλη δολοφονείται ο φοιτητής Σωτήρης Πέτρουλας.

 
Στο διάστημα των 40 ημερών από το μοναρχικό πραξικόπημα καταγράφηκαν 400 συγκεντρώσεις σ’ ανοιχτό χώρο. Η Βουλή ήταν κάθε μέρα αποκλεισμένη.

Τέτοιος ρυθμός κινητοποιήσεων δεν είχε προηγούμενο στην ελληνική ιστορία. Η κορυφαία στιγμή αυτής της μάχης ήταν η Γενική Απεργία της 27ης Ιουλίου 1965.

Τα γεγονότα

Το βράδυ της Πέμπτης 15 του Ιούλη 1965, ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου πήγε στα Ανάκτορα και υπέβαλε την παραίτησή του στον βασιλιά Κωνσταντίνο. Η παραίτηση, ήταν το αποτέλεσμα της ρήξης ανάμεσα στην κυβέρνηση της «Ενωσης Κέντρου» και στο Παλάτι, εξαιτίας της άρνησης του βασιλιά να υπογράψει το Βασιλικό Διάταγμα ανάληψης του υπουργείου Εθνικής Αμυνας από τον Γεώργιο Παπανδρέου. Είχε προηγηθεί η γνωστή προβοκάτσια στον Εβρο με πρωταγωνιστή τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, το μετέπειτα αρχηγό της χούντας.

 
Ο Γεώργιος Παπανδρέου δεν τιμώρησε τον Παπαδόπουλο, αν και είχε αποδειχθεί ότι ο ίδιος προκάλεσε το σαμποτάζ στα τρία στρατιωτικά αυτοκίνητα και όχι οι στρατιώτες Π. Μπέκιος και Κ. Ματάτης, οι οποίοι είχαν «ομολογήσει», μετά από φριχτά βασανιστήρια, ότι υποκινούνταν τάχα από το ΚΚΕ! Ο Παπανδρέου έδωσε εντολή να μπει η υπόθεση στο αρχείο!..

 

Μετά την προβοκάτσια του Παπαδόπουλου, ο Παπανδρέου αποφάσισε να αντικαταστήσει τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά. Ωστόσο, παρά την απόφαση του Γ. Παπανδρέου, ο Γαρουφαλιάς δεν παραιτήθηκε! «Καλούσε βουλευτές της Ενωσης Κέντρου και τους βολιδοσκοπούσε αν θα τον ενέκριναν για πρωθυπουργό. Είχε τότε σιγουρευτεί πως θα ήταν δυνατό να γίνει πρωθυπουργός και είχε πάρει τόσο θάρρος, ώστε τους καλούσε και στο ίδιο το γραφείο του στο υπουργείο» όπως έγραψε ο τότε υπουργός της Ε.Κ. Μιχ. Παπακωνσταντίνου, στο βιβλίο του: «Η ταραγμένη εξαετία 1961-1967» (τόμος 2ος, σελ. 152)

 
Ο Κωνσταντίνος επέμενε να παραμείνει υπουργός ο Πέτρος Γαρουφαλιάς ή να αναλάβει κάποιο άλλο στέλεχος του «Κέντρου», όχι όμως ο πρωθυπουργός. Το επιχείρημα που προβλήθηκε από το Παλάτι, ως αιτιολόγηση της άρνησης, ήταν πως ο πρωθυπουργός κινδύνευε να εκτεθεί από ηθική άποψη, επειδή θα αναλάμβανε προϊστάμενος ενός υπουργείου, στη δικαιοδοσία του οποίου βρισκόταν η επόπτευση των ανακρίσεων για την υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ». Και όπως είναι γνωστό, στην υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ» είχε εμπλακεί το όνομα του Ανδρέα Παπανδρέου, γιου του πρωθυπουργού και αναπληρωτή υπουργού Συντονισμού, και μάλιστα ως επικεφαλής αυτής της κίνησης στο Στρατό.

 
Στην ουσία, ο Κωνσταντίνος υπαινισσόταν ότι ο πατέρας Παπανδρέου θα κουκούλωνε την υπόθεση. Ο Γ. Παπανδρέου αρνήθηκε να είναι «πρωθυπουργός υπό απαγόρευσιν» ή «ένας εξηυτελισμένος πρωθυπουργός», όπως είπε. Ετσι ο λαός είδε να παραιτείται ο πρωθυπουργός - μαζί και η κυβέρνησή του - επειδή ο Κωνσταντίνος δε δεχόταν να είναι ο πρωθυπουργός και υπουργός Εθνικής Αμυνας! Και σε συνέχεια, αφού παραιτήθηκε, κάλεσε το λαό να στηρίξει το νέο «ανένδοτο» αγώνα.

Σημαντικό ρόλο στις κυβερνήσεις των αποστατών, είχε διαδραματίσει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης

Η πρώτη κυβέρνηση αποστατών υπό τον Νόβα

Την ίδια ώρα, ο Κωνσταντίνος διόρισε πρωθυπουργό τον πρόεδρο της Βουλής και ακαδημαϊκό Γεώργιο Αθανασιάδη - Νόβα, στον οποίο έδωσε την εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση. Η νέα κυβέρνηση ορκίστηκε το βράδυ της 16ης του Ιούλη και στις 5 Αυγούστου καταψηφίστηκε από τη Βουλή. Υπέρ της κυβέρνησης Νόβα ψήφισαν 131 βουλευτές (98 της ΕΡΕ, 24 «αποστάτες» του «Κέντρου», ο Γαρουφαλιάς που είχε διαγραφτεί από το «Κέντρο» και 8 του «Κόμματος των Προοδευτικών»). Κατά της κυβέρνησης ψήφισαν 167 (145 του «Κέντρου» και οι 22 βουλευτέςψ της ΕΔΑ). Είχαν προηγηθεί μεγάλες λαϊκές συγκεντρώσεις. Σε εκείνη της 21ης Ιουλίου, δολοφονήθηκε από την Αστυνομία ο φοιτητής της ΑΣΟΕΕ Σωτήρης Πέτρουλας, ενώ υπήρχαν και πολλοί τραυματίες.

Η δεύτερη κυβέρνηση αποστατών με τον Τσιριμώκο

Το μεσημέρι της 18ης Αυγούστου 1965 ο βασιλιάς ανέθεσε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Ηλία Τσιριμώκο, επίσης στέλεχος του «Κέντρου». Δύο 24ωρα μετά, η κυβέρνηση Τσιριμώκου ορκίστηκε και στις 28 Αυγούστου καταψηφίστηκε κι' αυτή από τη Βουλή. Υπέρ της κυβέρνησης Τσιριμώκου ψήφισαν 135 βουλευτές (98 της ΕΡΕ, ο Γαρουφαλιάς και 36 «αποστάτες» του «Κέντρου»). Κατά ψήφισαν 159 (134 του «Κέντρου», οι 22 της ΕΔΑ και 3 του «Κόμματος Προοδευτικών»).

Η τρίτη κυβέρνηση αποστασίας με Στεφανόπουλο

Στις 17 του Σεπτεμβρίου, πήρε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης ο Στέφανος Στεφανόπουλος της «Ενωσης Κέντρου». Και στις 25 του μήνα υπερψηφίστηκε από τη Βουλή με ψήφους 152 υπέρ (οι 99 της ΕΡΕ, οι 8 του «Κόμματος των Προοδευτικών», ο Γαρουφαλιάς και 41 «αποστάτες»). Κατά, ψήφισαν οι 126 εναπομείναντες της «Ενωσης Κέντρου» και οι 22 της ΕΔΑ.

 
Η κυβέρνηση Στεφανόπουλου «έζησε» μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου 1966. Την αντικατέστησε, στις 22 του μήνα, η κυβέρνηση Ιωάννη Παρασκευόπουλου (προέδρου της Εθνικής Τράπεζας), που ήρθε στην κυβερνητική εξουσία μετά από συμφωνία Γεωργίου Παπανδρέου - Παναγιώτη Κανελλόπουλου - Ανακτόρων, με την υποστήριξη και των εκδοτών Χρήστου Λαμπράκη και Ελένης Βλάχου. Η κυβέρνηση Παρασκευόπουλου πήρε ψήφο από τη Βουλή στις 14 Ιανουαρίου 1967. Την ψήφισε και η «ομάδα του Ανδρέα Παπανδρέου», παρότι διαφωνούσε με τις συγκεκριμένες επαφές και αποφάσεις του πατέρα του. Στις 30 Μαρτίου 1967, η κυβέρνηση Παρασκευόπουλου ανατράπηκε από την ΕΡΕ και στις 3 Απριλίου 1967 ο Π. Κανελλόπουλος σχημάτισε αμιγή κυβέρνηση της ΕΡΕ, που θα οδηγούσε σε κοινοβουλευτικές εκλογές. Οι εκλογές προκηρύχθηκαν για τις 28 Μαίου 1967. Δεν έγιναν, γιατί στις 21 Απριλίου, οργανώθηκε το στρατιωτικό πραξικόπημα και εγκαθιδρύθηκε η δικτατορία (1967 -1974).

Η άνοδος του λαϊκού κινήματος

Η αποπομπή από τα ανάκτορα της κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου, στις 15 Ιούλη του 65, παρά το γεγονός ότι είχε, ένα χρόνο πριν, κερδίσει τις εκλογές του Φεβρουαρίου 1964 με ποσοστό 53%, παρά τις προσεκτικές κινήσεις και τις υπαναχωρήσεις του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, προκαλεί ακόμη και σήμερα προβληματισμό, παραπέμποντας μοιραία σε συγκρίσεις.

Αυτό που ανησυχούσε το παλάτι και την άρχουσα τάξη της εποχής, δεν ήταν τόσο τα δειλά βήματα του αρχηγού της Ε.Κ., όσο η άνοδος των αγώνων του εργατικού κινήματος και της νεολαίας με πρωτοπόρο το φοιτητικό κίνημα. Οι νικητές του Εμφυλίου, μπορεί να είχαν κερδίσει τον πόλεμο, εγκαθιδρύοντας το καθεστώς διώξεων της Αριστεράς, με τα ξερονήσια και το ΚΚΕ εκτός νόμου, αλλά ο έλεγχός τους έμπαινε σε αμφισβήτηση από μια νέα άνοδο του κινήματος μετά από δυο δεκαετίες με σκληρούς αγώνες. Οι απεργίες των οικοδόμων, η κίνηση των 115 σωματείων, το κίνημα του 15% για την Παιδεία, η μαζική οργή μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, ήταν σταθμοί στην κατάρρευση της ΕΡΕ του Καραμανλή.

Η σαρωτική εκλογική νίκη της Ένωσης Κέντρου δεν σταμάτησε τις διεκδικήσεις όλου εκείνου του κόσμου που πάλευε. Η εκδίωξη του Παπανδρέου από την πρωθυπουργία και οι προσπάθειες των ανακτόρων να διορίσουν μια νέα κυβέρνηση με αποστάτες, αντί να σταθεροποιήσει τον έλεγχο της κυρίαρχης τάξης προκάλεσε μια μαζική έκρηξη.
Επί 70 μέρες, νεολαία και εργάτες ξεχύθηκαν στους δρόμους της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και των άλλων πόλεων της χώρας, δίνοντας μια μάχη χωρίς προηγούμενο.

 
Τα Ιουλιανά στην Ελλάδα είναι αναπόσπαστο κομμάτι από τα μεγάλα κινήματα της δεκαετίας του 1960, προπομπός του Μάη του 1968 στη Γαλλία, του «καυτού φθινόπωρου» της Ιταλίας του 1969, όλου εκείνου του κύματος αμφισβήτησης και αγώνα για περισσότερη Δημοκρατία και μια καλύτερη κοινωνία.

farosthermaikou.blogspot.com

Την παραίτησή τους υπέβαλαν όλοι οι καθηγητές του Εθνικού Θεάτρου - Η επιστολή παραίτησης

Την παραίτησή τους από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου ανακοίνωσαν χθες και επίσημα οι καθηγητές μετά το τελεσίγραφο που έληξε καθώς η κυβέρνηση εμφανίστηκε αδιάλλακτη...

Συνεχίζονται οι αντιδράσεις για το Προεδρικό Διάταγμα 85/2022, το οποίο εξισώνει τα πτυχία των καλλιτεχνών με απολυτήρια Λυκείου. Σήμερα οι καλλιτέχνες βρέθηκαν για μια ακόμη μέρα στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι και εναντιωμένοι στην απόφαση της κυβέρνησης.

Την παραίτησή τους από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου ανακοίνωσαν και επίσημα οι καθηγητές μετά το τελεσίγραφο που έληξε καθώς η κυβέρνηση εμφανίστηκε αδιάλλακτη.

Όπως αναφέρουν, εν γνώσει της «κρισιμότητας της κατάστασης και της σοβαρότητας αυτής της απόφασης, προχωρούμε μετά λύπης στη διακοπή της συνεργασίας μας με τη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και παραιτούμαστε από τις τρέχουσες συμβάσεις ή / και από την ανανέωση των συμβάσεών μας για το δεύτερο εξάμηνο σύμφωνα με το πρόγραμμα σπουδών της χρονιάς».

«Ας αναλάβει η Πολιτεία τις ευθύνες που της αναλογούν απέναντι στις σπουδάστριες και τους σπουδαστές που κινδυνεύουν να χάσουν τη χρονιά τους, αλλά και απέναντι στο κύρος της Σχολής του Εθνικού Θεάτρου της χώρας, που υπονομεύεται από το εν λόγω Προεδρικό Διάταγμα» τονίζουν οι καθηγητές της υπό κατάληψη Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου.

Αναλυτικά η ανακοίνωσή τους:

Αθήνα, 8 Φεβρουαρίου 2023

Ανακοίνωση του Συλλόγου Διδασκόντων της Ανωτέρας Σχολής Δραματικής Τέχνης του Εθνικού Θεάτρου

Εμείς, οι καθηγήτριες και οι καθηγητές της Ανωτέρας Σχολής Δραματικής Τέχνης του Εθνικού Θεάτρου, εκφράζοντας την αντίθεσή μας στο ΠΔ 85/2022 που υποβαθμίζει τις σπουδές, δημιουργεί μια σειρά από προβλήματα στον εργασιακό τομέα και απαξιώνει τον κλάδο των παραστατικών τεχνών, ανακοινώσαμε στις 24 Ιανουαρίου 2023 την απόφασή μας να παραιτηθούμε από τα καθήκοντά μας στις 8 Φεβρουαρίου 2023, αν δεν υπήρχε στο μεταξύ μια ουσιαστική τροποποίηση του Προεδρικού Διατάγματος. Στηρίξαμε με αυτόν τον τρόπο και τις βασικές διεκδικήσεις των σπουδαστών, που είχαν προχωρήσει στην κατάληψη της Σχολής.

Στην εκπνοή της προθεσμίας που δώσαμε, δηλαδή στις 7/2, ο υφυπουργός Πολιτισμού κ. Γιατρομανωλάκης κάλεσε εκτάκτως μια αντιπροσωπεία μας και παρουσίασε τις πρωτοβουλίες που είχε ήδη λάβει το τελευταίο διάστημα σχετικά με το ζήτημα (συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης τροπολογίας) καθώς και μια σειρά από προθέσεις για μελλοντικές βελτιώσεις.

Θεωρούμε ότι αυτές οι προτάσεις δεν ικανοποιούν τα βασικά αιτήματά μας καθώς δεν υπάρχει μέχρι στιγμής καμία δημόσια δέσμευση για ουσιαστική τροποποίηση του ΠΔ 85/2022 σχετικά με την ένταξη των αποφοίτων καλλιτεχνικών σχολών στην κατηγορία Τ.Ε. (Τεχνολογικής Εκπαίδευσης) και την αναγνώριση / διαβάθμιση των σπουδών τους.

Εν γνώσει, λοιπόν, της κρισιμότητας της κατάστασης και της σοβαρότητας αυτής της απόφασης, προχωρούμε μετά λύπης στη διακοπή της συνεργασίας μας με τη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και παραιτούμαστε από τις τρέχουσες συμβάσεις ή / και από την ανανέωση των συμβάσεών μας για το δεύτερο εξάμηνο σύμφωνα με το πρόγραμμα σπουδών της χρονιάς.

Ας αναλάβει η Πολιτεία τις ευθύνες που της αναλογούν απέναντι στις σπουδάστριες και τους σπουδαστές που κινδυνεύουν να χάσουν τη χρονιά τους, αλλά και απέναντι στο κύρος της Σχολής του Εθνικού Θεάτρου της χώρας, που υπονομεύεται από το εν λόγω Προεδρικό Διάταγμα.

Ανέστης Αζάς / Ιώ Βουλγαράκη / Αλέξανδρος Βούλγαρης / Χαράλαμπος Γωγιός / Χρήστος Δήμας / Φωκάς Ευαγγελινός / Εβίτα Ζημάλη / Θάλεια Ιστικοπούλου / Γρηγόρης Ιωαννίδης /Αλεξάνδρα Καζάζου / Σίμος Κακάλας / Αλεξία Καλτσίκη / Διονύσης Καψάλης / Χαρά Κεφαλά / Μαρία Κεχαγιόγλου / Κατερίνα Κοζαδίνου / Ρηνιώ Κυριαζή / Παναγιώτα Κωνσταντινάκου / Γεωργία Μαυραγάνη / Γιάννης Μετζικώφ / Θωμάς Μοσχόπουλος / Κωνσταντίνος Μπουμπούκης / Γιάννης Νταλιάνης / Βίκυ Παναγιωτάκη / Θάνος Παπακωνσταντίνου / Αγλαΐα Παππά / Κωνσταντίνα Πιτσιάκου / Γιώργος Σαμπατακάκης / Πέτρος Σεβαστίκογλου / Αγγελική Στελλάτου / Σύλλας Τζουμέρκας / Ιωάννα Τουμπακάρη / Άγγελος Τριανταφύλλου / Πρόδρομος Τσινικόρης / Λένα Φιλίπποβα / Ταξιάρχης Χάνος / Νίκος Χατζόπουλος / Αργυρώ Χιώτη.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία κι εμείς

Ο ίδιος ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία, αντί να αποτελέσει πλήγμα για τις ΗΠΑ, εξελίσσεται σε καταλύτη για την ενίσχυσή τους, σε μια ακόμη εκδήλωση της ετερογονίας των σκοπών. Από «εγκεφαλικά νεκρό», κατά Μακρόν, το ΝΑΤΟ ανένηψε και διανύει μια δεύτερη νεότητα...

Πέτρος Παπακωνσταντίνου*

Ένα μήνα μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αυτό που ξεκίνησε ως κεραυνοβόλος πόλεμος κινήσεων, εξελίσσεται σε πιο αργό, ίσως και πιο φονικό πόλεμο θέσεων, με οχυρωμένα στρατόπεδα και μακρινά πλήγματα πυροβολικού και αεροπορίας. Η γραμμή του μετώπου έχει παγιωθεί στο μεγαλύτερο μέρος της· οι Ρώσοι έχουν αποκομίσει σημαντικά εδαφικά κέρδη, κυρίως στο Νότο και στα Ανατολικά, αλλά δεν έχουν καταφέρει να καταλάβουν ούτε μία από τις δέκα μεγαλύτερες πόλεις της Ουκρανίας· ο ουκρανικός στρατός έχει καθηλώσει τις εχθρικές δυνάμεις στις πύλες των αστικών κέντρων που πολιορκούνται (με εξαίρεση τη Μαριούπολη) και σε ορισμένες περιπτώσεις έχει αρχίσει να εκδηλώνει επιτυχείς αντεπιθέσεις. Η ίδια, εκρηκτικά ασταθής ισορροπία επικρατεί στο διπλωματικό επίπεδο, με τις διαπραγματεύσεις για κατάπαυση του πυρός σε νεκρό σημείο, αφού ούτε η Μόσχα είναι ικανοποιημένη με ό,τι έχει πετύχει μέχρι τώρα- αντί τεράστιου πολιτικού, οικονομικού και ηθικού τιμήματος- ούτε το Κίεβο αισθάνεται την ανάγκη να συνθηκολογήσει.

Σε αυτό το φόντο, ο αναπληρωτής αρχηγός ΓΕΕΘΑ της Ρωσίας, Σεργκέι Ρουντσκόι, δήλωσε την Παρασκευή, 25 Μαρτίου, ότι η πρώτη φάση των ρωσικών επιχειρήσεων είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική αποδυνάμωση του ουκρανικού στρατού, κάτι που θα επιτρέψει στη δεύτερη φάση να επικεντρωθούν οι ρωσικές δυνάμεις στον κεντρικό τους στόχο, δηλαδή την «απελευθέρωση» ολόκληρου του Ντονμπάς[i]. Το Κίεβο και η Δύση ερμήνευσαν αυτή την τοποθέτηση ως ομολογία αποτυχίας, υποστηρίζοντας ότι ο Πούτιν περίμενε έναν περίπατο λίγων ημερών μέχρι το Κίεβο, αλλά απέτυχε οικτρά και αναγκάζεται τώρα να αναδιπλωθεί, την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενoς.

Ότι η ρωσική ηγεσία υποτίμησε την αντίσταση που θα συναντούσε από τον ουκρανικό στρατό (αλλά και τις σαρωτικές κυρώσεις μιας επανενωμένης, έστω προσωρινά, Δύσης) είναι μάλλον βέβαιο. Αλλά ότι το Κρεμλίνο περίμενε έναν αστραπιαίο πόλεμο λίγων ημερών, ακούγεται ως φτηνή προπαγάνδα. Η αμερικανική υπερδύναμη, στο απόγειο της μονοκρατορίας της, το 1991, χρειάστηκε 956.000 στρατιώτες και 42 μέρες πολέμου για να υπερισχύσει μιας αραβικής χώρας, του Ιράκ, εξουθενωμένης από οκτώ χρόνια τρομερού πολέμου με το Ιράν- και μάλιστα, χωρίς ο αμερικανικός στρατός να μπει στη Βαγδάτη και χωρίς να ανατρέψει τον Σαντάμ Χουσεϊν. Μόνο ένας παράφρων στο Κρεμλίνο θα μπορούσε να υπολογίζει ότι 120.000 Ρώσοι στρατιώτες θα κατάφερναν να καταλάβουν τη δεύτερη μεγαλύτερη, σε έκταση, χώρα της Ευρώπης, που κληρονόμησε από τα χρόνια της ΕΣΣΔ ισχυρότατη πολεμική βιομηχανία, ετοιμαζόταν γι αυτό τον πόλεμο οκτώ χρόνια και απολάμβανε στρατιωτικού εξοπλισμού, πληροφοριών και εκπαίδευσης από Αμερικανούς και Βρετανούς. Ο Πούτιν είναι πολλά πράγματα, αλλά παράφρων δεν είναι.

Μπορεί οι στρατιωτικοί σχεδιασμοί και οι πολιτικοί στόχοι του Κρεμλίνου να περιβάλλονται από ομίχλη, αλλά οι επιδιώξεις των ΗΠΑ είναι απολύτως διαυγείς. Όπως έγραψε ο Ντέιβιντ Σάνγκερ, επικεφαλής του γραφείου των New York Times στην Ουάσιγκτον, η κυβέρνηση Μπάιντεν εννοεί να εγκλωβίσει τη Ρωσία σε έναν μακρύ πόλεμο τεράστιου κόστους, όπως συνέβη, τηρουμένων των αναλογιών, με την καθήλωση της ΕΣΣΔ στο ναρκοπέδιο του Αφγανιστάν (το γεγονός ότι οι Αμερικανοί έστειλαν στους Ουκρανούς αντιαεροπορικούς πυραύλους Stinger, που είχαν ενισχύσει την τζιχάντ των μουτζαχεντίν κατά των Σοβιετικών, έχει και τη συμβολική σημασία του). Ο γνωστός ιστορικός Νάιαλ Φέργκιουσον έγραψε στο πρακτορείο Bloomberg ότι κορυφαίοι παράγοντες της κυβέρνησης Μπάιντεν του είπαν απερίφραστα ότι το μόνο νοητό, γι' αυτούς, τέλος αυτού του πολέμου περιλαμβάνει την ανατροπή του Πούτιν και μια πιο πειθήνια έναντι της Αμερικής Ρωσία- κάτι που θα αποτελούσε ταυτόχρονα ισχυρή προειδοποίηση στην Κίνα[ii]. Ο ίδιος ο (κάθε άλλο παρά αντιιμπεριαλιστής) Φέργκιουσον θεωρεί αυτή τη θεώρηση επικίνδυνη πλάνη του Μπάιντεν και το πιθανότερο είναι ότι έχει δίκιο.

Όσο μιλούν τα όπλα, επιβάλλεται κάποια σεμνότητα λόγων και οικονομία προβλέψεων, επί ποινή γρήγορης διάψευσης. Σε κάθε περίπτωση, όσοι είναι έτοιμοι να στοιχηματίσουν τα πάντα σε ένα Βατερλώ της Ρωσίας και στον πολιτικό θάνατο του Πούτιν αναλαμβάνουν ένα παιχνίδι υψηλότατου ρίσκου, για τους ίδιους και για τον κόσμο όλο. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η μάχη της Μαριούπολης έχει φτάσει στο κέντρο της μαρτυρικής πόλης και η πτώση της μπορεί να είναι θέμα ημερών. Εάν εξελιχθούν έτσι τα πράγματα, θα πρόκειται για στρατηγικής σημασίας επιτυχία των εισβολέων. Η Ουκρανία θα έχει χάσει το 80% των ακτών της και η Ρωσία θα έχει εξασφαλίσει χερσαία σύνδεση ανάμεσα στην Κριμαία και το Ντονμπάς. Επιπλέον, οι Ρώσοι θα μπορέσουν να συγκεντρώσουν μεγαλύτερες δυνάμεις για να προελάσουν στην περιοχή ανάμεσα στη σημερινή διαχωριστική γραμμή του Ντονιέτσκ και το Χάρκοβο, όπου συγκεντρώνονται οι πιο αξιόμαχες δυνάμεις του ουκρανικού στρατού. Ήδη, μακριά από τις τηλεοπτικές κάμερες των δυτικών συνεργείων, οι Ρώσοι έχουν θέσει υπό έλεγχο το 93% του Λουγκάνσκ και το 56% του Ντονιέτσκ (πριν από την εισβολή ήλεγχαν περίπου το ένα τρίτο των εκτάσεών τους), όπως και ένα τεράστιο, συνεχές τόξο ουκρανικών συνόρων, που ξεκινάει βόρεια του Κιέβου, συνεχίζεται έξω από το Σούμι και το Χάρκοβο, περνάει από το Ντονμπάς και την Κριμαία και φτάνει στη Χερσώνα, στη Μαύρη Θάλασσα.

Στο οικονομικό πεδίο, η Ρωσία υποφέρει σοβαρά από τις κυρώσεις και το κύμα φυγής δυτικών εταιρειών, με αποτέλεσμα το φάσμα της μαζικής ανεργίας, των ελλείψεων αγαθών και της απότομης πτώσης του βιοτικού επιπέδου να βρίσκεται επί θύραις. Είναι πιθανό, όμως, να αποφύγει την κατάρρευση χάρη στη βοήθεια κυρίως της Κίνας, αλλά και άλλων κρατών. Από τις 10 πολυπληθέστερες χώρες του κόσμου, μόνο μία, οι ΗΠΑ, έχουν επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία.

Όταν ο Μπάιντεν, στη μακρά, διάρκειας περίπου δύο ωρών, τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Σι Τζινπίνγκ κάλεσε την Κίνα να μη στηρίξει τη Ρωσία, απειλώντας την με συνέπειες, ο Κινέζος ηγέτης του απάντησε: «Όποιος αποφάσισε να κρεμάσει το κουδούνι στο λαιμό της τίγρης, εκείνος πρέπει να πάει να της το βγάλει»-εννοώντας ότι οι Αμερικανοί εξαγρίωσαν τη Ρωσία με την περικύκλωσή της από το ΝΑΤΟ, επομένως ας λουστούν τώρα τις επιπτώσεις. Η Αμερική δεν μπορεί να κηρύξει οικονομικό πόλεμο στην Κίνα χωρίς να πυροβολήσει τα πόδια της, καθώς η στενή αλληλεξάρτηση ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου έχει δημιουργήσει μια κατάσταση αμοιβαία εγγυημένης καταστροφής (MAD), ανάλογη με εκείνη που υπήρχε στο πεδίο των πυρηνικών όπλων επί Ψυχρού Πολέμου. Άλλωστε η Κίνα δεν μπορεί να ξεχάσει το πρόσφατο, αντικινεζικό σύμφωνο AUKUS στον Ινδοειρηνικό, τη στάση των ΗΠΑ στο κεφαλαιώδες θέμα της Ταϊβάν, την υπόθαλψη αποσχιστικών τάσεων των Ουιγούρων, τον αμερικανικό πόλεμο στο πεδίο των υψηλών τεχνολογιών και τόσα άλλα. Μια ταπεινωτική ήττα της Ρωσίας και προσωπικά του Πούτιν, σε αυτή τη φάση, θα ήταν σοβαρότατο πλήγμα για την ίδια την Κίνα και τον Σι.

Όσο για το εσωτερικό της Ρωσίας, τίποτα δεν δείχνει μέχρι στιγμής ότι υπάρχουν σοβαρές, πραγματικά απειλητικές κινήσεις εναντίον του Πούτιν. Ανεξάρτητες (μη ελεγχόμενες από την κυβέρνηση) δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η μεγάλη πλειονότητα των Ρώσων εξακολουθεί να στηρίζει τον Ρώσο πρόεδρο- δυστυχώς και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ούτε από τους ολιγάρχες, οι οποίοι ούτως ή άλλως στη Ρωσία δεν διαθέτουν πολιτική δύναμη, ούτε από τους κύκλους της κρατικής γραφειοκρατίας έχουν εκδηλωθεί φυγόκεντρες τάσεις, αν και τίποτα δεν αποκλείει να εκδηλωθούν αύριο.

Με αυτά τα δεδομένα, το ενδεχόμενο παράτασης του πολέμου για κάμποσες εβδομάδες, αν όχι και μήνες, μέχρι να υπάρξει αν όχι ειρήνευση, τουλάχιστον ανακωχή, διαγράφεται ισχυρό. Κάτι τέτοιο θα ήταν εφιαλτικό πρώτα απ’ όλα για τον σκληρά δοκιμαζόμενο ουκρανικό λαό. Ένας στους τέσσερις Ουκρανούς έχει ήδη ξεριζωθεί από την εστία του, η οικονομική καταστροφή είναι ανείπωτη, η χώρα κινδυνεύει να διαμελιστεί, καθώς οι Αμερικανοί την αντιμετωπίζουν κυνικά ως Ιφιγένεια, που δεν θα διστάσουν να θυσιάσουν στην ανάγκη, προκειμένου να υπηρετήσουν τους μείζονες στόχους τους: τη συντριβή της Ρωσίας και την αποκατάσταση της «ενότητας της Δύσης» υπό αμερικανική ηγεμονία, δηλαδή την καθήλωση της Ευρώπης σε ρόλο θεραπαινίδας τους, κάτι από το οποίο δεν απέχουν και πολύ.

Σημαίνουν όλα αυτά ότι θα μπορούσε κανείς να δικαιολογήσει, με βαριά καρδιά, τον πόλεμο του Πούτιν με το επιχείρημα ότι μια ήττα της Ρωσίας θα ευνοούσε την κύρια απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και την κυριαρχία των λαών, τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό; Σε καμία περίπτωση. Η απερίφραστη καταδίκη αυτού του άδικου πολέμου, που συσσωρεύει τρομερά δεινά σε έναν λαό 45 εκατομμυρίων ανθρώπων, θα έπρεπε να είναι αυτονόητη για κάθε πολιτισμένη συνείδηση και ειδικά για τους αριστερούς. Οι νεοταξίτες και νεοδεξιοί μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι όταν χύνουν κροκοδείλια δάκρυα για τον ουκρανικό λαό, ενώ δεν ένοιωσαν καμία υποχρέωση να βγουν στους δρόμους για τους λαούς της Γιουγκοσλαβίας, του Ιράκ ή της Παλαιστίνης. Ο αριστερός δεν μπορεί να κοιτάξει με ήρεμη συνείδηση τον εαυτό του στον καθρέφτη αν δεν είναι λόγω και έργω με τον Δαβίδ απέναντι στον Γολιάθ σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη του πλανήτη, σε όλες τις ιστορικές στιγμές.

Ό,τι δίκιο κι αν είχε η Ρωσία για την περικύκλωσή της από το ΝΑΤΟ και για τις διώξεις των Ρωσόφωνων από τους ακροδεξιούς εθνικιστές στην Ουκρανία, το έχασε από τη στιγμή που άρχισε να βομβαρδίζει τις ουκρανικές πόλεις. Γιατί ο Πούτιν δεν αμφισβήτησε μόνο μια κυβέρνηση, αμφισβήτησε το ίδιο το δικαίωμα της Ουκρανίας να υπάρχει σαν ανεξάρτητο κράτος, λέγοντας ότι πρόκειται για ένα τεχνητό κατασκεύασμα του Λένιν και των μπολσεβίκων. Έφτασε στο σημείο, προτού αρχίσει ο πόλεμος, να στείλει στην Ουκρανία το εξής, επί λέξει, μήνυμα: «Σ΄αρέσει, δεν σ’ αρέσει, γλυκιά μου, θα το υποστείς». Ποιος άνθρωπος που θέλει να λέγεται άνθρωπος δεν θα αγανακτούσε αν άκουγε να εκστομίζεται μια τέτοια φράση από έναν άντρα προς μία γυναίκα; Και ποιος μπορεί να μην εξεγερθεί όταν ακούει έναν ηγέτη κράτους να λέει αυτή την πολύ «ματσό» χυδαιότητα για έναν άλλο λαό;

Ούτε βέβαια κάνει ο Πούτιν κάποιον «αντιφασιστικό πόλεμο» στην Ουκρανία, όπως κάποιοι αφελέστατα είναι έτοιμοι να πιστέψουν. Χρησιμοποιεί ως άλλοθι τους φασίστες που έκαναν όντως εγκλήματα πολέμου στην Οδησσό και το Ντονμπάς για να δικαιολογήσει τις επεκτατικές βλέψεις του- όπως ακριβώς χρησιμοποιούσαν οι Αμερικανοί υπαρκτές θηριωδίες του Μιλόσεβιτς στην πρώην Γιουγκοσλαβία ή του Χουσεϊν στο Ιράκ. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι η Ρωσία δεν είχε κανένα ηθικό πρόβλημα να χρηματοδοτεί την Μαρίν Λεπέν στην προεκλογική εκστρατεία της.

Έστω, θα πει κανείς, αλλά ένας πολυπολικός κόσμος, με μια ισχυρή Ρωσία και μια ισχυρή Κίνα, δεν δίνει περισσότερα περιθώρια στους μικρότερους λαούς όλου του κόσμου από έναν κόσμο στο έλεος της αμερικανικής υπερδύναμης και τους συμμάχους της; Η απάντηση είναι, μπορεί ναι, μπορεί και όχι, ανάλογα με το τι είδους είναι η «πολυπολικότητα» για την οποία τόσος λόγος γίνεται. Πολυπολικός ήταν ο κόσμος και στις παραμονές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μόνο που όλοι οι υπολογίσιμοι πόλοι του ήταν ιμπεριαλιστικές αυτοκρατορίες, έτοιμες να κόψουν η μία το λαρύγγι της άλλης, όπως και το έκαναν. Πολύ φοβάμαι ότι η Νέα Παγκόσμια Τάξη (ή μάλλον Αταξία) που ανατέλλει σήμερα θα μοιάζει λιγότερο με τον Ψυχρό Πόλεμο και περισσότερο με τον προ του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου κόσμο.

Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, η ΕΣΣΔ ήταν ένα καταπιεστικό, μόνο κατ’ όνομα σοσιαλιστικό καθεστώς, αλλά όντως στήριζε ως ένα βαθμό εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα του Τρίτου Κόσμου απέναντι στον ιμπεριαλισμό. (Για τα εργατικά και αριστερά κινήματα της Δύσης, υπήρχε πάντα το όριο της Γιάλτας). Η Ρωσία του Πούτιν δεν είναι εκφυλισμένο εργατικό κράτος, αλλά ολιγαρχικός καπιταλισμός- το γεγονός ότι ο Ρώσος πρόεδρος είχε μέχρι προχθές σε κρατική θέση τον διαβόητο Ανατόλι Τσουμπάις, αρχιτέκτονα των ληστρικών ιδιωτικοποιήσεων που έφτιαξαν εν μια νυκτί την τάξη των ολιγαρχών, σφετεριζόμενοι αντί πινακίου φακής τη λαϊκή περιουσία, ασφαλώς λέει πολλά, ή μάλλον τα λέει όλα. Όνειρο του Πούτιν δεν είναι η ανασύσταση της ΕΣΣΔ, αλλά της μεγαλορώσικης Αυτοκρατορίας. Ο ψυχρός κυνισμός της μεγάλης δύναμης μπορεί να τον οδηγήσει να στηρίξει, κάποια στιγμή, αριστερές κυβερνήσεις στη Λατινική Αμερική, με την ίδια άνεση που θα στηρίξει το Ισραήλ, με το οποίο διατηρεί άριστες σχέσεις, στη Μέση Ανατολή.

Ο ίδιος ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία, αντί να αποτελέσει πλήγμα για τις ΗΠΑ, εξελίσσεται σε καταλύτη για την ενίσχυσή τους, σε μια ακόμη εκδήλωση της ετερογονίας των σκοπών. Από «εγκεφαλικά νεκρό», κατά Μακρόν, το ΝΑΤΟ ανένηψε και διανύει μια δεύτερη νεότητα. Η ίδια η Ρωσία, ακόμη κι αν αποκομίσει (εύθραυστα και διαρκώς αμφισβητήσιμα) στρατιωτικά κέρδη, θα υποστεί τεράστια πολιτική, οικονομική και ηθική ζημιά. Το πιθανότερο είναι ότι θα περιπέσει σε θέση ελάσσονος εταίρου της Κίνας, μια και η ρωσική οικονομία είναι το ένα δέκατο της κινεζικής. Αυτό σημαίνει ότι οι Κινέζοι, προκειμένου να σώσουν τη Ρωσία, θα αποκτήσουν κοψοχρονιά επιχειρήσεις- φιλέτο και θα την κάνουν ισχυρότατα εξαρτημένη από το Πεκίνο σε τρία κρίσιμα πεδία: το τραπεζικό, τις ροές ενέργειας και τις νέες τεχνολογίες. Στο μεταξύ, ο κόσμος όλος θα απειλείται από μια μεγάλων διαστάσεων επισιτιστική κρίση (Ρωσία και Ουκρανία μαζί παράγουν το ένα τέταρτο των παγκόσμιων σιτηρών), ενώ η παγκόσμια οικονομία είναι πολύ πιθανό να γνωρίσει μια νέα, οδυνηρή ύφεση. Τηρουμένων των αναλογιών, όπως οι γεωπολιτικές κρίσεις από τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973 και την ιρανική επανάσταση του 1979 οδήγησαν πρώτα σε ενεργειακές κρίσεις, ύστερα σε γενικευμένη ύφεση και τελικά σε αλλαγή οικονομικού υποδείγματος επί τα χείρω, από τον κεϋνσιανισμό στον νεοφιλελευθερισμό.

Το συμπέρασμα από όλα αυτά είναι, νομίζω, προφανές. Η μόνη πολιτικά και ηθικά επιβεβλημένη στάση ενός προοδευτικού πολίτη απέναντι σε αυτό τον ολέθριο, από κάθε σκοπιά, πόλεμο είναι να εξεγερθεί και να απαιτήσει τον άμεσο τερματισμό του με μια δίκαιη ειρήνη. Κάτι που σημαίνει αποχώρηση όλων των ξένων στρατευμάτων από την Ουκρανία, ρωσικών και Δυτικών (σύμβουλοι, εκπαιδευτές, μισθοφόροι), ακύρωση των σχεδίων για ένταξη στο ΝΑΤΟ, διεθνείς εγγυήσεις για την ασφάλεια και κυριαρχία της, σεβασμό των δικαιωμάτων των ρωσόφωνων και των άλλων εθνικών ομάδων, αποκατάσταση των κομμάτων που έχουν βγει στην παρανομία από τις δύο τελευταίες κυβερνήσεις του Κιέβου, επίλυση του προβλήματος στο Ντονμπάς με διαπραγματεύσεις και όχι με τα όπλα. Ουτοπικό; Με τα σημερινά δεδομένα, ίσως. Αλλά συνένοχοι του εγκλήματος, είτε των μεν, είτε των δε, δεν μπορούμε να γίνουμε και δεν θα γίνουμε.

[i] Ντονμπάς σημαίνει «λεκάνη του ποταμού Ντον». Πρόκειται για την περιοχή της ανατολικής Ουκρανίας πάνω από την Αζοφική Θάλασσα, που περιλαμβάνει τις ρωσόφωνες επαρχίες του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο του 2014, που ακολούθησε την ανατροπή του φιλορώσου προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς, οι δύο επαρχίες διχοτομήθηκαν και οι φιλορώσοι αυτονομιστές ανακήρυξαν «Λαϊκές Δημοκρατίες» στα τμήματα που ήλεγχαν.

[ii]Nial Ferguson, “Putin Misunderstands History. So, Unfortunately, Does the U.S.”, bloomberg.com/opinion/articles/2022-03-22/niall-ferguson-putin-and-biden-misunderstand-history-in-ukraine-war

* Ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου είναι Δημοσιογράφος, Συγγραφέας και Συντάκτης του Διεθνούς ρεπορτάζ και αρθρογράφος στην εφημερίδα ΚΑΘΜΕΡΙΝΗ.

AUΚUS: Ο νέος εφιάλτης για την παγκόσμια ειρήνη

AUKUS είναι ο καινούργιος εφιάλτης για την παγκόσμια ειρήνη που κάνει το γύρο του κόσμου από την περασμένη Τετάρτη, όταν Αυστραλία (Α), Ηνωμένο Βασίλειο (UK) και Ηνωμένες Πολιτείες (US) ανακοίνωσαν το νέο, τριμερές στρατιωτικό Σύμφωνο που συνομολόγησαν εναντίον της Κίνας. 

Πέτρος Παπακωνσταντίνου *

Το ακρωνύμιο είναι κακόηχο σε όποια γλώσσα κι αν το προφέρεις, αλλά αυτό είναι το λιγότερο γι αυτούς που σύντομα θα αναγκαστούν να το υποφέρουν. Πολλοί θα σκεφτούν, ίσως, ότι η Ταϊβάν πέφτει πολύ μακριά, αλλά κι η Κορέα του ‘50 δεν ήταν πιο κοντά μας.

AUKUS είναι ο καινούργιος εφιάλτης για την παγκόσμια ειρήνη που κάνει το γύρο του κόσμου από την περασμένη Τετάρτη, όταν Αυστραλία (Α), Ηνωμένο Βασίλειο (UK) και Ηνωμένες Πολιτείες (US) ανακοίνωσαν το νέο, τριμερές στρατιωτικό Σύμφωνο που συνομολόγησαν εναντίον της Κίνας. Κάποιοι είπαν ότι επρόκειτο για μια βεβιασμένη κίνηση του Τζο Μπάιντεν για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από το φιάσκο στο Αφγανιστάν και την αίσθηση ασύντακτης υποχώρησης της αμερικανικής υπερδύναμης σε όλα τα μέτωπα, που οι ίδιοι υπέθεταν ότι θα σφραγίσει το επόμενο διάστημα. Δική τους η αφέλεια, δική τους η έκπληξη.

Στην πραγματικότητα, ο νέος συνασπισμός προθύμων ήταν μια κίνηση που προετοιμαζόταν συστηματικά επί μήνες, από τη στιγμή που ανέλαβε την αμερικανική προεδρία ο Μπάιντεν. Ένα ακόμη βήμα στο στρατηγικό αναπροσανατολισμό των ΗΠΑ που χάραξε το βαθύ κράτος και ακολούθησαν με συνέπεια τρεις διαδοχικοί πρόεδροι, οι Ομπάμα, Τραμπ και Μπάιντεν- πολύ διαφορετικοί στο ύφος και σε άλλες πολιτικές, αλλά σχεδόν ταυτόσημοι στο θέμα που συζητάμε: την αναδίπλωση της μόνης, αλλά χωλαίνουσας υπερδύναμης από τα χαώδη μέτωπα της Μέσης Ανατολής, όπου υπέστη τόση φθορά με τους πολέμους του Μπους σε Ιράκ και Αφγανιστάν, έτσι ώστε να απελευθερωθούν πόροι και δυνάμεις για το κεντρικό μέτωπο των επόμενων δεκαετιών, μεταξύ Αμερικής και Κίνας.

Πολύ φοβάμαι ότι οι κίνδυνοι από αυτή την εξέλιξη έχουν υποτιμηθεί, μέχρι στιγμής, στην Ελλάδα- όχι μόνο από τις κυρίαρχες αστικές δυνάμεις, αλλά και από το αριστερό, αντιιμπεριαλιστικό στρατόπεδο. Ο πρώτος κίνδυνος αφορά τη διασπορά των πυρηνικών στη ζώνη Ασίας- Ειρηνικού ή και ευρύτερα. Με τη συμφωνία, η Αυστραλία πρόκειται να αποκτήσει οκτώ πυρηνοκίνητα υποβρύχια, καθαρά επιθετικά όπλα, τα οποία διαθέτουν μέχρι σήμερα μόνο έξι μεγάλες δυνάμεις- τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και η Ινδία. Αν και τα υποβρύχια της Αυστραλίας δεν προβλέπεται (ακόμη;) να φέρουν πυρηνικούς πυραύλους, η νομιμότητα εξοπλισμού με τέτοιου είδους όπλα αποτελεί γκρίζα ζώνη στη διεθνή συνθήκη μη εξάπλωσης των πυρηνικών (ΝΡΤ).

Η ζώνη Ινδικού- Ειρηνικού είναι ήδη γεμάτη με δυνάμεις που διαθέτουν πυρηνικά όπλα (Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Πακιστάν, Β .Κορέα), οπότε κάθε επιβάρυνση είναι κάτι παραπάνω από ανησυχητική. Έπειτα, από τη στιγμή που αποκτούν οι Αυστραλοί παρόμοια υποβρύχια με αμερικανική και βρετανική τεχνογνωσία, πώς θα αρνηθούν οι Αμερικανοί αύριο ένα παρόμοιο αίτημα από την Ιαπωνία ή τη Νότια Κορέα, που στο κάτω- κάτω είναι πιο κοντά στην Κίνα από την Αυστραλία; Επιπλέον, τίθεται ένα σοβαρό ερώτημα στρατηγικής φύσης: τα αυστραλιανά υποβρύχια θα καταναλώνουν ως καύσιμο ασθενώς εμπλουτισμένο ουράνιο, όπως συμβαίνει με τα κινεζικά και τα γαλλικά, ή (όπερ και το πιθανότερο) ισχυρά εμπλουτισμένο, όπως τα αμερικανικά και τα βρετανικά; Και πως η λεγόμενη «διεθνής κοινότητα» θα απαιτεί από το Ιράν να μειώσει τον εμπλουτισμό ουρανίου στο ειρηνικό, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, πυρηνικό του πρόγραμμα, όταν θα επιτρέπει στην Αυστραλία να εμπλουτίζει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό ουράνιο για πολεμικούς σκοπούς;

Ο πιο άμεσος κίνδυνος είναι να παρασύρει το AUKUS όλα τα κράτη της περιοχής, όπου ο κατάλογος των εδαφικών διεκδικήσεων και των γκρίζων ζωνών θα ξεπερνούσε τις διαστάσεις αυτού του άρθρου, σε ένα ανεξέλεγκτο ντόμινο εξοπλισμών, κλιμακώνοντας ακόμη περισσότερο τις ήδη ανησυχητικές εντάσεις. Τα μάτια στρέφονται πρώτα απ΄όλα στην Ταϊβάν, την οποία όχι μόνο η Κίνα, αλλά και τα Ηνωμένα Έθνη θεωρούν αποσχισθείσα κινεζική επαρχία (από το 1971, αναγνωρίζει τη Λαϊκή Κίνα ως μοναδικό εκπρόσωπο του κινεζικού έθνους). Μια πολιτικός τόσο αμερικανόφιλη όσο η συντηρητική πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Τερέζα Μέι είχε το θάρρος να ρωτήσει μέσα στη Βουλή των Κοινοτήτων τον διάδοχό της Μπόρις Τζόνσον αν έχει σκεφτεί ότι με το AUKUS μπορεί να σύρει τη Βρετανία σε έναν πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας για την Ταϊβάν. Το τι θα σημάνει ένας πόλεμος μεταξύ των δύο μεγάλων πυρηνικών δυνάμεων μπορεί να μην θέλουμε να το σκεφτόμαστε, αλλά και η στρουθοκάμηλος δεν είναι περισσότερο ασφαλής με το κεφάλι στην άμμο.

Για τα κράτη- μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εννοούμε τα ισχυρά, γιατί τα άλλα ποιος τα ρωτάει έτσι κι αλλιώς;) η ανακοίνωση για το AUKUS ήταν μια νέα πολιτική πανωλεθρία. Τα πολιτικά και δημοσιογραφικά φερέφωνα του ατλαντισμού μέσα στην Ευρώπη μας είχαν γανώσει τα αυτιά για τη νέα εποχή που θα έφερνε στις διατλαντικές σχέσεις η απόσυρση του κακού Τραμπ και η άφιξη του καλού Μπάιντεν. Σήμερα συμπεριφέρονται σαν απατημένοι σύζυγοι, που μαθαίνουν τελευταίοι τα δυσάρεστα μαντάτα. Ενημερώθηκαν για μια «ιστορική», κατά τον Μπάιντεν, συμφωνία που αλλάζει όχι μόνο τις περιφερειακές, αλλά και τις διεθνείς ισορροπίες, λίγες ώρες αν όχι λίγα λεπτά προτού ανακοινωθεί. Η Αμερική για μία ακόμη φορά προτιμά τις σίγουρες συμμαχίες με τις δεδομένες, γι αυτήν, αγγλόφωνες χώρες από μια Ε.Ε. πολιτικά πολυδιασπασμένη και στρατιωτικά ανύπαρκτη.

Το δόγμα “America First” του Τραμπ είναι το κατευθυντήριο δόγμα και του Μπάιντεν, αρέσει- δεν αρέσει. Καλά να πάθουν, αφού δεν έβαλαν μυαλό ούτε όταν αποκαλύφθηκε ότι επί καλού Ομπάμα οι ΗΠΑ παρακολουθούσαν μέχρι και το προσωπικό τηλέφωνο της Άγκελα Μέρκελ, χάρη στη συμμαχία παγκόσμιας παρακολούθησης των «Πέντε Ματιών» (ΗΠΑ, Καναδάς, Βρετανία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία). Επιπλέον, ο Μπάιντεν έριξε πολύ αλάτι στην ανοιχτή πληγή του Brexit, δίνοντας ένα σημαντικό δώρο στον Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος μπορεί να επαίρεται μπροστά στους ομοεθνείς του ότι η στρατηγική της Global Britain όχι μόνο δεν απομονώνει διεθνώς τη χώρα του, αλλά τη φέρνει στην πρώτη γραμμή της διεθνούς γεωπολιτικής.

Εκείνη που δέχτηκε το πιο σκληρό πλήγμα από το AUKUS ήταν η Γαλλία, καθώς είχε υπογράψει το 2016 συμφωνία για παράδοση στην Αυστραλία 12 συμβατικών υποβρυχίων, η οποία φυσικά ακυρώθηκε εν μια νυκτί. Κυριολεκτικά. Ο ακροδεξιός πρωθυπουργός της Αυστραλίας Σκοτ Μόρισον συναντήθηκε με τον Μακρόν στο Ελιζέ, τον Ιούνιο και τον ευχαρίστησε δημοσίως για το πρόγραμμα των γαλλικών υποβρυχίων, ενώ πίσω από την πλάτη του τα είχε ήδη βρει με τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς. Η ζημιά για τη Γαλλία δεν είναι τόσο οικονομική (δεν θα φαληρίσει δα η αμυντική της βιομηχανία με την ακύρωση ενός συμβολαίου, αντίθετα η Αυστραλία θα πληρώσει ακριβά που το έσπασε), όσο γεωπολιτική. Όντας η μόνη ευρωπαϊκή χώρα με διαρκή παρουσία στον Ινδοειρηνικό, όπου έχει κάπου δύο εκατομμύρια πολίτες και χιλιάδες στρατιώτες χάρη στις υπερπόντιες κτήσεις της (Νέα Καληδονία, Γαλλική Πολυνησία, Ρεουνιόν), η Γαλλία θεωρούσε ότι κατέχει δικαιωματικά μια προνομιακή θέση στο τραπέζι. Η ώρα της αλήθειας ήρθε και δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη περιοχή: υπενθυμίζει στη Γαλλία ότι οι στρατιωτικές φιλοδοξίες της και η μεγαλόστομη ρητορική της υπερβαίνουν κατά πολύ τα οικονομικά και πολιτικά της μεγέθη.

Όσο για την Ε.Ε., η τριμερής αγγλοσαξωνική συμμαχία ήρθε για μία ακόμη φορά να υπογραμμίσει τη γεωπολιτική της αδυναμία και τον κίνδυνο να περιθωριοποιηθεί σε μια διπολική, παγκόσμια αναμέτρηση ΗΠΑ- Κίνας, όπου θα κληθεί να πάρει θέση ως κομπάρσος της Αμερικής. Για να πούμε του στραβού το δίκιο, ο Μακρόν έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου από την αρχή της θητείας του και ήταν ίσως ο μόνος ηγέτης ισχυρής ευρωπαϊκής χώρας που δεν είχε αυταπάτες για την εκλογή Μπάιντεν, επιμένοντας στην ανάγκη «στρατηγικής και αμυντικής αυτονομίας της Ευρώπης».

Ωστόσο η ευρωπαϊκή αυτονομία και η ευρωάμυνα είναι τα πιο ανούσια και κουραστικά θέματα για τους δημοσιογράφους του διεθνούς ρεπορτάζ εδώ και πάνω από 20 χρόνια, ένας μιντιακός μονόκερος, τον οποίο κανείς δεν έχει δει και κανείς δεν υπολογίζει σοβαρά ότι θα τον δει στη διάρκεια του βίου του. Ακόμη κι αν αφήσουμε στην άκρη την πολυπληθή Πέμπτη Φάλαγγα των Αμερικανών στην Ευρώπη, η ευρωπαϊκή χειραφέτηση θα προϋπέθετε δύο πράγματα: Κατ’ αρχάς, να δεχτεί η Γαλλία να μοιραστεί (δηλαδή να θέσει υπό ευρωπαϊκή συγκυριαρχία) το αμυντικό της δυναμικό, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών όπλων, που αποτελεί το βασικό σημείο υπεροχής της, με αντάλλαγμα να δεχτεί η Γερμανία να μοιραστεί την οικονομική ισχύ που εξασφαλίζει, σε μεγάλο βαθμό, απομυζώντας τους ασθενέστερους εταίρους μέσω της ευρωζώνης. Επιπλέον, να βρουν οι Ευρωπαίοι ένα modus vivendi με τη Ρωσία, χωρίς το οποίο κάθε σκέψη για ευρωπαϊκή ανεξαρτησία και ασφάλεια είναι απλά κουβέντα να γίνεται. Και τα δύο φαίνονται να απέχουν έτη φωτός από τη σημερινή πολιτική πραγματικότητα στην Ε.Ε.

Αλλά ακόμη και αν γινόταν στο μέλλον ένα τέτοιο θαύμα, οι ακραιφνείς ευρωπαϊστές θα κάνουν καλά να προσέχουν τι εύχονται γιατί μπορεί να το πάθουν. Μια Ε.Ε. που θα γίνει ανεξάρτητη για να μπορεί να ανταγωνίζεται επί ίσοις όροις με τις ΗΠΑ και την Κίνα για τη διανομή της ιμπεριαλιστικής λείας, μόνο δεινά θα έφερνε στους λαούς της- τους μόνους που μπορούν να αποτρέψουν μια πορεία προς καινούργιους, σκοτεινούς χρόνους. Από μια άποψη, η συγκρότηση του AUKUS θέτει τους Ευρωπαίους ενώπιον ανάλογων διλημμάτων και κινδύνων με την εγκατάσταση πυραύλων Πέρσινγκ-2 και Κρουζ στην Ευρώπη, με στόχευση τη Σοβιετική Ένωση, τη δεκαετία του 1980. Τότε, το μεγάλο αντιπολεμικό κίνημα που ξέσπασε, δεν απέτρεψε τελικά την καθήλωση της Ευρώπης στον τελευταίο τροχό το αμερικανικού άρματος. Ας ελπίσουμε ότι αυτή τη φορά τα πράγματα θα εξελιχθούν αλλιώτικα.

* Ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου ειναι Δημοσιογράφος, συγγραφέας και συντάκτης του διεθνούς ρεπορτάζ και αρθρογράφος στην εφημερίδα ΚΑΘΜΕΡΙΝΗ.

πηγή: ppapacon.blogspot.com

Αυτοκρατορική Ύβρις, ερεβώδης Νέμεσις

Η Αυτοκρατορική Ύβρις των νεοσυντηρητικών του Μπους προκάλεσε, είκοσι χρόνια μετά, τη Νέμεσι στο πρόσωπο των σκοταδιστών ισλαμιστών. Άλλωστε, η Νέμεσις της μυθολογίας μας θυγατέρα της Νύχτας και του Ερέβους είναι.

  

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου*

Το ημερολόγιο έγραφε Τρίτη, 13 Νοεμβρίου 2001 όταν οι δυνάμεις της υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ Βόρειας Συμμαχίας έμπαιναν στην Καμπούλ υπό τους ήχους του Μάουτχαουζεν, του Μίκη Θεοδωράκη, έχοντας εξοστρακίσει τους Ταλιμπάν. Η αμερικανική υπερδύναμη είχε απαντήσει ταχύτατα και συντριπτικά στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου που εξαπέλυσε η Αλ Κάιντα, με τον αρχηγό της Οσάμα μπιν Λάντεν, πρώην σύμμαχο των Αμερικανών στην αντισοβιετική τζιχάντ, να απολαμβάνει ασυλίας στο Αφγανιστάν. Ενάμιση χρόνο αργότερα, θα ακολουθούσε το Σοκ και Δέος στο Ιράκ. Οι περισσότεροι Δυτικοί πολιτικοί, αναλυτές και δημοσιογράφοι υποκλίνονταν μπροστά στην επίδειξη αμερικανικής ισχύος. Το σχέδιο των νεοσυντηρητικών στην κυβέρνηση του υιού Μπους για έναν Νέο Αμερικανικό Αιώνα μέσω του “πολέμου κατά της τρομοκρατίας” φαινόταν, στα μάτια πάρα πολλών, να δικαιώνεται.

Σε λίγες ημέρες η Νέα Υόρκη θα τιμά την εικοστή επέτειο της 11ης Σεπτεμβρίου, ενώ στην Καμπούλ θα κυματίζει το άσπρο λάβαρο των Ταλιμπάν με τη μαύρη επιγραφή του Ισλάμ. Ο πιο μακρύς πόλεμος στην ιστορία της Αμερικής τέλειωσε, την Κυριακή, 15 Αυγούστου, με τον πιο ταπεινωτικό τρόπο. Οι χαώδεις σκηνές στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, με αλλόφρονες Αφγανούς να συνθλίβονται από τους τροχούς αμερικανικών μεταγωγικών αεροπλάνων καθώς προσπαθούσαν να γαντζωθούν από αυτά, θα περάσουν στην ιστορία για να συμβολίζουν το “όνειδος της Δύσης”, όπως το χαρακτήρισε ο Γερμανός πρόεδρος Φρανκ- Βάλτερ Σταϊνμάγερ. Η Αυτοκρατορική Ύβρις των νεοσυντηρητικών του Μπους προκάλεσε, είκοσι χρόνια μετά, τη Νέμεσι στο πρόσωπο των σκοταδιστών ισλαμιστών. Άλλωστε, η Νέμεσις της μυθολογίας μας θυγατέρα της Νύχτας και του Ερέβους είναι.

Έπεσε στον Τζο Μπάιντεν ο κλήρος να πληρώσει το βαρύ πολιτικό τίμημα για το επονείδιστο τέλος ενός πολέμου που διαχειρίστηκαν τέσσερις Αμερικανοί πρόεδροι, δύο από κάθε κόμμα. Είναι αλήθεια ότι η κυβέρνησή του πιάστηκε στον ύπνο με την αστραπιαία επέλαση των Ταλιμπάν, που κατέλαβαν όλα τα αστικά κέντρα μέσα σε μία μόνο εβδομάδα, με αποτέλεσμα αντί για μια συντεταγμένη αποχώρηση να προκύψουν σκηνές που θύμιζαν Σαϊγκόν του 1975. Σαν να μην έφταναν αυτά, ήρθε το ανεκδιήγητο διάγγελμα του Μπάιντεν την περασμένη Δευτέρα. Ο άνθρωπος που εμφανιζόταν ως ο πιο έμπειρος πρόεδρος στη διεθνή πολιτική μετά τον Αϊζενχάουερ και είχε οικοδομήσει, με βάση και τα οικογενειακά του δράματα, το προφίλ του γεμάτου ενσυναίσθηση ηγέτη, εμφανίστηκε ως ένας πείσμων γέρος, που ενώ ο κόσμος καίγεται, εκείνος δεν έχει άλλο μέλημα παρά να αποδείξει, κάποτε με χολερική διάθεση, ότι είχε 100% δίκιο.

Ωστόσο ο Αμερικανός πρόεδρος έχει δίκιο όταν λέει ότι ο πόλεμος ήταν ούτως ή άλλως χαμένος, τι έναν μήνα πριν, τι έναν μήνα αργότερα, κι ότι η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων- κάτι που επιδίωξαν και ο Ομπάμα και ο Τραμπ- ήταν μονόδρομος. Το αμερικανικό σχέδιο ήταν θνησιγενές από την πρώτη στιγμή. Αν οι βομβαρδισμοί κατά των Ταλιμπάν μπορούσαν να νομιμοποιηθούν λόγω 11ης Σεπτεμβρίου, γεγονός είναι ότι ο μπιν Λάντεν είχε καταφύγει από τις 16 Νοεμβρίου του 2001 στο Πακιστάν όπου και εξοντώθηκε δέκα χρόνια αργότερα από τους Αμερικανούς. Οι Ταλιμπάν είχαν ηττηθεί καθολικά από τον Δεκέμβριο του 2001 και οι επιβιώσαντες ηγέτες τους κρύβονταν στις σπηλιές της Τόρα Μπόρα. Επομένως δεν υπήρχε καμία βάση νομιμοποίησης στην απόφαση της κυβέρνησης Μπους να στείλει, το 2002, στο Αφγανιστάν μεγάλο όγκο αμερικανικών στρατιωτών, που λειτουργούσαν ως στρατός κατοχής, προστάτες διεφθαρμένων κυβερνήσεων και χάριζαν στους Ταλιμπάν το φωτοστέφανο των μαχητών για εθνική απελευθέρωση.

Η επόμενη μέρα διαγράφεται τραγικά δύσκολη, πρώτα απ’ όλα για τους ίδιους τους Αφγανούς. Οι νέοι άρχοντες της Καμπούλ πασχίζουν να πείσουν ότι έχουν αλλάξει, ότι δεν θα επαναφέρουν το ζόφο της δεκαετίας του ’90 σε ό,τι αφορά τη μεταχείριση των γυναικών, τις σχέσεις με την τρομοκρατία και σειρά άλλων θεμάτων. Ο βασικός λόγος είναι ότι δεν θέλουν να ξαναγίνουν παρίας της διεθνούς κοινότητας, καθώς καλούνται να κυβερνήσουν μια από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου, όπου το 75% του προϋπολογισμού καλύπτεται από τη διεθνή βοήθεια. Μάλιστα από την πρώτη στιγμή έκλεισαν το μάτι στους Αμερικανούς, διαβεβαιώνοντας ότι είναι υπέρ του αγωγού φυσικού αερίου ΤΑΡΙ (Τουρκμενιστάν- Αφγανιστάν- Πακιστάν- Ινδία), ο οποίος, αν χτιστεί, θα είναι σε βάρος της επιρροής της Ρωσίας, του Ιράν και της Κίνας. Ωστόσο ο κίνδυνος ενός νέου εμφυλίου που θα μετατρέψει το Αφγανιστάν σε γεωπολιτική μαύρη τρύπα της Ευρασίας είναι ήδη ορατός, με τις πρώτες αιματηρές διαδηλώσεις σε τρεις πόλεις και τη συγκέντρωση στρατευμάτων αντιπάλων τους στη δυσπρόσιτη κοιλάδα Παντσίρ, ιστορικό οχυρό της Βόρειας Συμμαχίας.

Σε περιφερειακό επίπεδο, το Πακιστάν είναι ο μεγάλος κερδισμένος, καθώς οι σύμμαχοι Ταλιμπάν του προσφέρουν το ποθητό “στρατηγικό βάθος” στη σύγκρουση με την Ινδία για το Κασμίρ. Ωστόσο το ενδεχόμενο να αποκτήσουν νέα ορμή οι Πακιστανοί Ταλιμπάν (αιμοσταγής τρομοκρατική οργάνωση, που δεν έχει οργανικούς δεσμούς με τους Αφγανούς συνονόματους) απασχολεί σοβαρά την Ισλαμαμπάντ. Κίνα και Ρωσία ασφαλώς χαίρονται για το οδυνηρό πλήγμα που δέχτηκε η Αμερική, αλλά έχουν λόγους να ανησυχούν για το ενδεχόμενο να ενισχυθούν ισλαμικά κινήματα στο Ξινγιάνγκ, το Ουζμπεκιστάν, το Τατζικιστάν ή ακόμη και τον Καύκασο. Ιράν και Τουρκία θα διεκδικήσουν μερίδιο επιρροής στο Αφγανιστάν, αλλά θα δοκιμαστούν από το νέο μεταναστευτικό κύμα, το οποίο αργά ή γρήγορα θα φτάσει και στην Ευρώπη, προκαλώντας πολιτικές παρενέργειες- ενδεχομένως και στην κρίσιμη αναμέτρηση Μακρόν- Λεπέν, την ερχόμενη άνοιξη.

Όσο για τη μεγάλη εικόνα της διεθνούς πολιτικής, οι κατεξοχήν χαμένοι είναι η ισχύς και η ενότητα της Δύσης. Το ΝΑΤΟ βγαίνει συντετριμμένο από τον μοναδικό πόλεμο, με συμμετοχή χερσαίων δυνάμεων, όπου δοκιμάστηκε. Όλοι οι σύμμαχοι της Αμερικής, από την Ταϊπέι και τη Σεούλ μέχρι το Βερολίνο και το Λονδίνο, αναρωτιούνται αν έχουν οποιαδήποτε αξία χρήσης οι δεσμεύσεις της Ουάσιγκτον. Με την απόσυρσή της από το Αφγανιστάν και τη Μέση Ανατολή, η Αμερική ασφαλώς θα συγκεντρώσει περισσότερη ισχύ στα στρατηγικά μέτωπα που την ενδιαφέρουν, κυρίως απέναντι στην Κίνα και τη Ρωσία. Αλλά οι φυγόκεντρες τάσεις στο Δυτικό στρατόπεδο θα ενταθούν, καθώς οι ίδιοι οι Αμερικανοί είναι σαν να λένε σε όλο τον κόσμο “καθένας για τον εαυτό του, και τον τελευταίο ας τον πάρει ο διάβολος”.

* Ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου ειναι Δημοσιογράφος, συγγραφέας και συντάκτης του διεθνούς ρεπορτάζ και αρθρογράφος στην εφημερίδα ΚΑΘΜΕΡΙΝΗ.

πηγή: ppapacon.blogspot.com 

Από τη νίκη του Μάο στο όνειρο του Σι - 100 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΚ.

Ο ιστορικός απολογισμός του μακροβιότερου κόμματος εξουσίας στον κόσμο είναι εντυπωσιακός. Μέσα στα 28 πρώτα χρόνια της ζωής του, το ΚΚ Κίνας εξελίχθηκε από μικρός όμιλος μαρξιστών σε ηγετική δύναμη του λαϊκού αγώνα εναντίον της ιαπωνικής κατοχής, νίκησε στον εμφύλιο την εθνικιστική Κουομιτάνγκ και θεμελίωσε τη Νέα Κίνα το 1949. Στις επόμενες τρεις δεκαετίες, υπό την ηγεσία του Μάο, κατάφερε, παρά το τεράστιο κόστος του «Μεγάλου άλματος προς τα εμπρός» και της Πολιτιστικής επανάστασης, να θέσει τις βάσεις για τη μετατροπή μιας καθυστερημένης, αγροτικής χώρας σε αυτόνομη βιομηχανική και στρατιωτική δύναμη

Τον Ιούλιο του 1921 η Κίνα μαστιζόταν από εσωτερικό χάος και διεθνείς ταπεινώσεις. Μεγάλο μέρος της ενδοχώρας βρισκόταν στο έλεος αλληλοσφαζόμενων πολέμαρχων και σημαντικές παράκτιες ζώνες ελέγχονταν από αποικιοκρατικές δυνάμεις της Ευρώπης. Εκείνο τον μήνα, σε ένα ταπεινό οίκημα του γαλλικού τομέα, στη Σαγκάη, δεκατρείς Κινέζοι μαρξιστές, με τις ευλογίες εκπροσώπων των Ρώσων μπολσεβίκων, αποφάσιζαν να ιδρύσουν Κομμουνιστικό Κόμμα. Ανάμεσά τους ήταν κι ένας νεαρός δάσκαλος αγροτικής καταγωγής από την επαρχία Χουνάν, το όνομα του οποίου είχε ήδη γίνει γνωστό από τη θητεία του στο φοιτητικό κίνημα: Μάο Τσετούνγκ.

Την ερχόμενη Πέμπτη το ΚΚ Κίνας θα γιορτάσει με πανηγυρικό τρόπο τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την ίδρυσή του. Εδώ και μήνες ο Σι Τζινπίνγκ, ο ισχυρότερος Κινέζος ηγέτης μετά τον Μάο, έχει δώσει τον τόνο με επανειλημμένες περιοδείες σε χώρους-μνημεία της επαναστατικής κληρονομιάς ανά τη χώρα, ενθαρρύνοντας τον «κόκκινο τουρισμό», οργανωμένες επισκέψεις κομματικών μελών, σχολείων και ομάδων πολιτών. Σε όλα τα αστικά κέντρα δεσπόζουν γιγαντοαφίσες με τα 100 αποφθέγματα του Σι για τη μεγάλη επέτειο. Ενα μικρό δείγμα: «Ας αξιοποιήσουμε στο έπακρο την κόκκινη κληρονομιά μας, ας περάσουμε τα κόκκινα γονίδια και την κόκκινη χώρα μας από γενιά σε γενιά». Οι πατριωτικές ταινίες στις κινηματογραφικές αίθουσες και τα τηλεοπτικά αφιερώματα συμπληρώνουν το εορταστικό σκηνικό.

Ο ιστορικός απολογισμός του μακροβιότερου κόμματος εξουσίας στον κόσμο είναι εντυπωσιακός. Μέσα στα 28 πρώτα χρόνια της ζωής του, το ΚΚ Κίνας εξελίχθηκε από μικρός όμιλος μαρξιστών σε ηγετική δύναμη του λαϊκού αγώνα εναντίον της ιαπωνικής κατοχής, νίκησε στον εμφύλιο την εθνικιστική Κουομιτάνγκ και θεμελίωσε τη Νέα Κίνα το 1949. Στις επόμενες τρεις δεκαετίες, υπό την ηγεσία του Μάο, κατάφερε, παρά το τεράστιο κόστος του «Μεγάλου άλματος προς τα εμπρός» και της Πολιτιστικής επανάστασης, να θέσει τις βάσεις για τη μετατροπή μιας καθυστερημένης, αγροτικής χώρας σε αυτόνομη βιομηχανική και στρατιωτική δύναμη. Ο τρίτος ιστορικός κύκλος, υπό την ηγεσία του Ντενγκ Ξιαοπίνγκ, σημαδεύεται από το άνοιγμα στην αγορά και την ταχύτατη οικονομική μεγέθυνση, κάτι που μέχρι τότε μόνο δύο χώρες του τρίτου κόσμου είχαν γνωρίσει – η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν. Το 2009 η Κίνα έγινε η πρώτη εξαγωγική δύναμη παγκοσμίως, ξεπερνώντας τη Γερμανία, ενώ τον επόμενο χρόνο υπερσκέλισε την Ιαπωνία ως η δεύτερη, μετά τις ΗΠΑ, οικονομία του πλανήτη, ευελπιστώντας βάσιμα ότι δεν θα αργήσει να πάρει τα πρωτεία.

Σουβενίρ με πορτρέτα των Κινέζων ηγετών Mao Zedong, Zhou Enlai, Deng Xiaoping και Xi Jinping

Ωστόσο, η ταχύτατη μεταμόρφωση συνοδευόταν από μεγάλες, ανοιχτές πληγές. Η πιο εντυπωσιακή, για θεωρητικά κομμουνιστική χώρα, ήταν η γιγάντωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας η Κίνα ξεπερνούσε, με βάση τον διεθνώς αποδεκτό συντελεστή Gini, τις ΗΠΑ σε αυτόν τον τομέα, ενώ μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού ήταν αποκλεισμένα από τη δημόσια παιδεία και υγεία. Το πρόβλημα γινόταν ακόμη περισσότερο προκλητικό λόγω της ενδημικής διαφθοράς, που έφτασε και στα ανώτατα κομματικά κλιμάκια, όπως έδειξε η πολύκροτη υπόθεση του Μπο Σιλάι, για ένα διάστημα υποψήφιου ηγέτη του ΚΚ. Διεθνείς αναλυτές βρήκαν κάποιες αναλογίες με την αμερικανική «Επίχρυση εποχή» (Gilden Age) στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, μια περίοδο εκθετικής συσσώρευσης του πλούτου, αλλά και των ανισοτήτων και της διαφθοράς. Στην Αμερική, την «Επίχρυση εποχή» διαδέχθηκε η «Προοδευτική» (Progressive Era), δύο δεκαετίες σοβαρών μεταρρυθμίσεων που ενίσχυσαν τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, εισάγοντας ταυτόχρονα αντιμονοπωλιακή νομοθεσία για τη συγκράτηση της συσσώρευσης πλούτου και ισχύος. Αρκετοί αναλυτές διερωτήθηκαν μήπως και η Κίνα, φυσικά με άλλους τρόπους, θα έμπαινε σε παρόμοια τροχιά.

Είναι σε αυτή την ατμόσφαιρα που αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας ο Σι Τζινπίνγκ, το 2012, όταν διατυπώνει το δικό του «κινεζικό όνειρο». Από την πρώτη στιγμή εξαπολύει ανηλεή εκστρατεία κατά της διαφθοράς – οι κακές γλώσσες είπαν ότι, πέραν των άλλων, ήταν και ένας πόλεμος εναντίον των ευνοούμενων του πρώην ηγέτη της χώρας, Ζιανγκ Ζεμίν, και άλλων στελεχών που θα μπορούσαν να τον αμφισβητήσουν. Στους στόχους του Σι με ορίζοντα δεκαετίας περιλαμβάνονται η μεταμόρφωση της Κίνας σε χώρα μέσου επιπέδου ευημερίας, σε υπερδύναμη του Ιντερνετ και του Διαστήματος, όπως και η καταπολέμηση των αναδυόμενων μονοπωλίων.
Αντιφατικός απολογισμός

Εννέα χρόνια αργότερα ο απολογισμός είναι αντιφατικός. Η Κίνα έγινε όντως υπερδύναμη της ψηφιακής οικονομίας και ειδικά της τεχνητής νοημοσύνης, προκαλώντας τεράστια ανησυχία στις ΗΠΑ, ενώ το προηγούμενο δίμηνο εντυπωσίασε με τις αποστολές της στον Αρη και στον δικό της διαστημικό σταθμό. Οι κοινωνικές ανισότητες υποχώρησαν και τα αντιμονοπωλιακά μέτρα έπληξαν μεγιστάνες, όπως ο ιδρυτής της Alibaba Τζακ Μα. Ωστόσο, η διαφθορά αποδείχθηκε Λερναία Υδρα, το μέσο εισόδημα ανέβηκε μεν στα 11.000 δολάρια αλλά παραμένει μακριά από τα επίπεδα της Δύσης και το δημογραφικό πρόβλημα έχει αποκτήσει τεράστιες διαστάσεις, όπως έδειξε η πρόσφατη αλλαγή πολιτικής της ηγεσίας για τρία παιδιά ανά νοικοκυριό.

Στο μεταξύ, η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν έχει θέσει ως πρώτο στόχο της εξωτερικής πολιτικής της την ανάσχεση της Κίνας και ήδη σημειώνει τις πρώτες επιτυχίες, όπως έδειξαν οι πρόσφατες σύνοδοι κορυφής της ομάδας G7 και του ΝΑΤΟ. Παρότι η Ε.Ε. είχε υπογράψει τον Δεκέμβριο προκαταρκτική συμφωνία επενδύσεων με την Κίνα, σε μια ψυχρολουσία για τον πρόεδρο εν αναμονή Μπάιντεν, ήρθε τώρα, έστω και με βαριά καρδιά, να την «παγώσει» επικαλούμενη την καταστολή στο Χονγκ Κονγκ και το Σινγιάνγκ. Ακόμη και η Αυστραλία βρίσκεται πλέον σε οικονομικό και πολιτικό πόλεμο με την Κίνα, παρότι η τελευταία αντιπροσωπεύει τον υπ’ αριθμόν ένα εμπορικό εταίρο της. Εν ολίγοις, ήρθε η ώρα να βιώσει και η Κίνα τη σκληρή αλήθεια, που λέει ότι όσο πιο ψηλά ανεβαίνεις στο βουνό, τόσο πιο απειλητικοί θα είναι οι άνεμοι. Παραμένει αβέβαιο ότι είναι καλά προετοιμασμένη για να τους αντιμετωπίσει.

Πέτρος Παπακωνσταντίνου - ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Αλέξης Τσίπρας: Κατώτατος στα 800 ευρώ και 35ωρο χωρίς μείωση μισθού – Όλο το σχέδιο «Ελλάδα + Εργασία» (video)

Κατώτατος στα 800 ευρώ και 35ωρο με ίδιες απολαβές: Η παρουσίαση του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ - Το σύγχρονο ευρωπαϊκό σχέδιο με εγγυήσεις για εργαζόμενους και νέους για μια καλύτερη ζωή - Μεγάλη εκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ για την εργασία στο "Θέατρο Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα".

Το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία για την εργασία ώστε κάθε εργαζόμενος να έχει βάσιμες προσδοκίες για μια καλύτερη ζωή παρουσίασε ο Αλέξης Τσίπρας σε μία μεγάλη εκδήλωση. «Το μεταρρυθμιστικό μας σχέδιο μας για την εργασία είναι μία συνολική πρόταση για μια σύγχρονη, ευρωπαϊκή χώρα του 21ου αιώνα» επισήμανε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ.

Το «Ελλάδα + Εργασία» περιλαμβάνει μεταξύ άλλων άμεση αύξηση κατώτατου μισθού στα 800 ευρώ, εκκίνηση πιλοτικά του 35ωρου χωρίς μείωση μισθού, ισχυρό ΣΕΠΕ και συλλογικές συμβάσεις. «Θα γίνουμε επιτέλους Ευρώπη σε μισθούς και εργασία ή η πολιτική και οικονομική ελίτ θα μας κρατήσει στο “εδώ είναι Βαλκάνια”;» διερωτήθηκε ο Αλέξης Τσίπρας και ξεδίπλωσε το σχέδιο της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Θέλουν να κρατήσουν τη χώρα στο «εδώ είναι Βαλκάνια»

Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης υπογράμμισε ότι το πρώτο άρθρο του νέου κοινωνικού συμβολαίου είναι το παρόν και το μέλλον των εργαζομένων.

«Η επιστροφή στην ανάπτυξη πρέπει να συμπεριλαμβάνει όλους τους πολίτες. Ανάπτυξη μόνο για τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους δεν θα φέρει ευημερία και κοινωνική δικαιοσύνη.

Έγνοιά μας εκτός από την ανάπτυξη και η ισχυρή κοινωνική συνοχή. Διασφαλίζεται μόνο από ένα σταθερό πλαίσιο δικαιοσύνης και ασφάλειας στους εργαζόμενους» σημείωσε ο Αλέξης Τσίπρας.

Αντίθετα, όπως σημείωσε, «η κυβέρνηση επέλεξε πάνω στο σοκ της πανδημίας να ξηλώσει το 8ωρο, να νομιμοποιήσει την απλήρωτη εργασία και να ιδιωτικοποιήσει την επικουρική ασφάλιση. Θέλει μία κοινωνία που ο εργαζόμενος του 12ωρου θα νιώθει τυχερός απέναντι στον άνεργο και ο μισθωτός των 800 ευρώ προνομιούχος έναντι αυτού των 400».

«Ακόμη και στη καρδιά του Δυτικού καπιταλισμού, στις ΗΠΑ, ο Πρόεδρος Μπάιντεν μίλησε για το τέλος του νεοφιλελεύθερου μοντέλου και την ανάγκη αύξησης των μισθών» υπογράμμισε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ.

Συνεχίζοντας, ανέφερε ότι «μέσα στην πανδημία, από την αρχή του έτους ήδη 17 χώρες της ΕΕ έχουν αυξήσει τον κατώτατο μισθό. Το ζήτημα για τη χώρα μας δεν ήταν ποτέ αν θα “μείνουμε Ευρώπη” αλλά εάν ήμασταν και “θα γίνουμε Ευρώπη”. Στην ΕΕ οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας καλύπτουν πάνω από το 60% των εργαζόμενων, στην Ελλάδα μόλις το 14,7%. Ο μέσος όρος ανεργίας στην ΕΕ είναι 7,3%, στην Ελλάδα σήμερα είναι στο 17%. Η μέση διάρκεια της εργασιακής εβδομάδας στην Ευρωζώνη είναι 37 ώρες, στην Ελλάδα είναι 42.

Η αναχρονιστική πολιτική και οικονομική ελίτ θέλει να κρατήσει τη χώρα στο “εδώ είναι Βαλκάνια”».

Οι πέντε αρχές

Ο Αλέξης Τσίπρας, αναφερόμενος στο σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, ανέφερε πρόκειται για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για την Ελλάδα της επόμενες μέρας που βασίζεται σε πέντε αρχές: Δικαιοσύνη, ασφάλεια, δημοκρατία, αξιοπρέπεια και προοπτική.

Ειδικότερα:

- Δικαιοσύνη

Προστασία της μόνιμης και σταθερής δουλειάς και ίσα δικαιώματα για όλους.

Σχεδιάζουμε:

• Ριζικές θεσμικές τομές ώστε να κατοχυρώνονται τόσο τα εργασιακά τους δικαιώματά όσο και η βασική αρχή της ίσης αμοιβής για ίσης αξίας εργασία.


• Θέσπιση αυστηρού θεσμικού πλαισίου για τις εργολαβίες με στόχο την κατάργηση της εικονικής εργολαβίας με θέσπιση σαφών όρων και προϋποθέσεων.


• Ένταξη όλων όσοι εργάζονται, με όποια σχέση και μορφή εργασίας σε έναν κλάδο στις πρόνοιες της οικείας κλαδικής σύμβασης.


• Ρύθμιση και προάσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων όσων εργάζονται σε αποσχίσεις κλάδων.


• Μετατροπή σε αορίστου χρόνου των συμβάσεων όσων εργάζονται με μπλοκάκια και διαρκώς ανανεούμενες συμβάσεις ορισμένου χρόνου.


• Αναγνώριση των εργαζομένων σε πλατφόρμες ως μισθωτών, με θέσπιση, μεταξύ άλλων, τεκμηρίου υπέρ του χαρακτήρα της εργασίας τους ως εξαρτημένης, για τη στοιχειώδη κατοχύρωση τους στα θέματα ωραρίου, μισθού και προστασίας της υγείας και ασφάλειάς τους.


• Ρύθμιση της τηλεργασίας. Διασφάλιση και ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου που τη ρυθμίζει ως μισθωτή εργασία από απόσταση με σεβασμό στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας.

- Ασφάλεια

Ακύρωση του αντικοινωνικού νόμου Χατζηδάκη

Σχεδιάζουμε:

• Ισχυρό σύστημα Συλλογικών Διαπραγματεύσεων


• Αποκατάσταση και διεύρυνση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας


• Υποχρεωτική επέκταση των ΣΣΕ και των διαιτητικών αποφάσεων


• Αποκατάσταση του συνταγματικού δικαιώματος μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία

• Επαναφορά του βάσιμου λόγου απόλυσης


• Ισχυρό και αξιόπιστο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας


• Ριζικό ανασχεδιασμό του θεσμικού πλαισίου για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία


• Καθιέρωση Εθνικού Συστήματος Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία


• Εφαρμογή των αρχών Υγείας και Ασφάλειας στο Δημόσιο και την τοπική αυτοδιοίκηση

- Δημοκρατία

Η φωνή και η ισχύς του εργαζόμενου κόσμου, είναι απαραίτητο στοιχείο μιας υγιούς αγοράς εργασίας

• Κατοχύρωση και ενίσχυση της συλλογικής αυτονομίας και της συνδικαλιστικής δράσης


• Αποκατάσταση και θεσμική κατοχύρωση του δικαιώματος της απεργίας


• Ενίσχυση της συμμετοχής των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους

- Αξιοπρέπεια

• Άμεση αύξηση κατώτατου μισθού στα 800 ευρώ την επομένη σχηματισμού μίας προοδευτικής κυβέρνησης και μετά επαναφορά στις συλλογικές διαπραγματεύσεις μέσω της ΕΣΣΕ. Όπως ανέφερε ο Αλέξης Τσίπρας, η αύξηση κατώτατου μισθού και της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων είναι μέτρο κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και αναπτυξιακό εργαλείο, αφού τονώνει την εσωτερική ζήτηση


• Προσαύξηση του νόμιμου ωρομισθίου για την μερική απασχόληση κατά 20%, ως αντικίνητρο στη μερική απασχόληση


• Μείωση του ορίου των υπερωριών και κατάργηση της υπερεργασίας που εφαρμόζεται μόνο στην Ελλάδα


• Μείωση του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας από το 40ωρο στο 35ωρο, χωρίς μείωση μισθών, αρχικά σε πιλοτική εφαρμογή και με αντισταθμιστικά μείωσης του μη μισθολογικού κόστους

- Προοπτική

• Μαζικό πρόγραμμα επιδότησης της διατήρησης θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό και κοινωνικό τομέα, μερική διαγραφή χρεών πανδημίας, ρευστότητα και εγγυήσεις ώστε να γίνονται προσλήψεις.


• Στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων για να έχουν τη δυνατότητα να προσλάβουν προσωπικό


• Αναβάθμιση και αύξηση της κλίμακας των προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας και δημιουργίας προσωρινών θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα


• Ενίσχυση του ΟΑΕΔ


• Ειδικό πρόγραμμα ενίσχυσης της απασχόλησης για 50.000 νέους επιστήμονες διάρκειας 24 μηνών, με αυξημένες αμοιβές


• Πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας για 100.000 συμπολίτες μας, με έμφαση στις γυναίκες, διάρκειας 12 μηνών με παράλληλη κατάρτιση/επανακατάρτιση.

Ποιοι μίλησαν στην εκδήλωση

Μετά την ομιλία του Αλέξη Τσίπρα έγινε πλούσια συζήτηση στην οποία συμμετείχαν  (με αλφαβητική σειρά):

• Χορέν Βοσκεριτσιάν, Λέκτορας εργασιακών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Birkbeck του Λονδίνου


• Γιώργος Καββαθάς, Πρόεδρος ΓΣΕΒΕΕ


• Μαρία Καραμεσίνη, Καθηγήτρια Οικονομικών της Εργασίας Πάντειο Πανεπιστήμιο


• Άρις Καζάκος, Ομότιμος Καθηγητής Εργατικού Δικαίου Νομικής ΑΠΘ


• Γρηγόρης Μισκεδάκης, Δικηγόρος- Εργατολόγος


• Πέτρος Παπακωνσταντίνου, Δημοσιογράφος


• Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, Τομεάρχης Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.

Τη συζήτηση συντόνισε η δημοσιογράφος Βούλα Κεχαγιά.

Ο Μπάιντεν, η Μέρκελ και ο Μητσοτάκης

Ο Ριγκανισμός πεθαίνει στις ΗΠΑ, επιβιώνει στην Ευρώπη και βασιλεύει στην Ελλάδα

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου*

Πριν από 40 χρόνια, ο Ρόναλντ Ρίγκαν διακήρυξε, μετά ορκωμοσία του ως πρόεδρος των ΗΠΑ, ότι “η κυβέρνηση δεν είναι η λύση στα προβλήματά μας, η κυβέρνηση είναι ΤΟ πρόβλημα”. Την Τετάρτη, 31 Μαρτίου, ο Τζο Μπάιντεν βάλθηκε να ενταφιάσει τον Ριγκανισμό, τουλάχιστον ως προς αυτό το σκέλος του. Το πρόγραμμα- μαμούθ για την αναστύλωση των αμερικανικών υποδομών, ύψους δύο τρις δολαρίων (γύρω στο 10% του αμερικανικού ΑΕΠ) προκάλεσε συνειρμούς, στις σελίδες του αμερικανικού Τύπου, με το New Deal του Φράνκλιν Ντέλανο Ρούζβελτ και τη “Μεγάλη Κοινωνία” του Λίντον Τζόνσον. Ο χρόνος θα δείξει αν οι εκτιμήσεις αυτού του είδους είναι πολύ υπερβολικές. Δύσκολα θα διαφωνήσει κανείς, όμως, με την κεντρική εκτίμηση των New York Times: “Είναι ένα στοίχημα (του Μπάιντεν) ότι το κράτος μπορεί να πετύχει κολοσσιαία πράγματα, τα οποία δεν μπορεί να πετύχει ο ιδιωτικός τομέας”, εξέλιξη που μαρτυρεί ότι “το τραύμα της πανδημίας και η κλιμάκωση των κοινωνικών και φυλετικών ανισοτήτων μετατόπισαν το κέντρο βάρος της εθνικής πολιτικής ζωής” προς τα αριστερά.

Αν όμως το νεοφιλελεύθερο δόγμα, που έγινε κοσμική θρησκεία χάρη στη Θάτσερ και τον Ρίγκαν, πνέει τα λοίσθια στην Αμερική, δεν συμβαίνει το ίδιο στην Ευρώπη, τουλάχιστον όχι στην ΕΕ των 27. Αν και τραυματίστηκε βαριά από την πανδημία και τις αναγκαστικά ενισχυμένες κρατικές παρεμβάσεις για τη διάσωση των οικονομιών, παρόλα αυτά καταφέρνει να επιβιώνει. Οι αριθμοί είναι αδιάψευστοι: Στον πρώτο χρόνο της πανδημίας, το αμερικανικό κράτος έριξε 5,3 τρισ (τρισ!) δολάρια για την άμεση στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων που κινδύνευαν να κλείσουν (2,5 τρις επί Τραμπ, άλλο 0,9 τρισ στη μεταβατική περίοδο και πρόσθετο 1,9 τρις επί Μπάιντεν). Την ίδια περίοδο, η ΕΕ, παρότι αναγκάστηκε να σπάσει τα γερμανικά ταμπού της δημοσιονομικής πειθαρχίας, έριξε στην αγορά μόλις 750 δισ. ευρώ, με μια οικονομία γύρω στα τρία τέταρτα της αμερικανικής.

Ο Εμανουέλ Μακρόν αναγκάστηκε να αναγνωρίσει ότι οι συγκρίσεις είναι τραγικές για την Ευρώπη. “Η δύναμη της αμερικανικής απάντησης και του σχεδίου Μπάιντεν μας θέτει ενώπιον ιστορικών ευθυνών. Ύστερα από το δεύτερο και το τρίτο κύμα της πανδημίας, είμαστε υποχρεωμένοι να πάρουμε συμπληρωματικά μέτρα… Είμαστε πολύ αργοί, πολύ μπερδεμένοι, πολύ στρυμωγμένοι από τις γραφειοκρατίες μας” (Le Monde, 1 avril 2021). Ο Γάλλος πρόεδρος έχει καλούς λόγους να ανησυχεί: χάρη στα ογκώδη πακέτα βοήθειας που προώθησε η κυβέρνηση Μπάιντεν, η αμερικανική οικονομία αναμένεται να φτάσει τους προ πανδημίας ρυθμούς ανάπτυξης στα μέσα του 2021, ενώ στην Ευρώπη κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται να συμβεί πριν από το 2022.

Εκεί που ο Ριγκανισμός όχι απλά φυτοζωεί, αλλά γνωρίζει μια πραγματική, δεύτερη άνοιξη είναι στην Ελλάδα του Κυριάκου Μητσοτάκη. Έτοιμοι να ειρωνευτούν κάθε ιδέα για εθνικοποίηση, επίταξη, αναδιανομή και δημόσια επένδυση ως συνώνυμα της Βόρειας Κορέας, ο πρωθυπουργός και οι κορυφαίοι υπουργοί του εκμεταλλεύτηκαν τη συγκυρία της πανδημίας και του εγκλεισμού για να προωθήσουν σειρά αντεργατικών και αντισυνδικαλιστικών νόμων που έφεραν την Ελλάδα στην τελευταία θέση μεταξύ των 27 ως προς τις εργασιακές σχέσεις, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων. Σε αυτή τη λογική κινείται και το “Εθνικό Σχέδιο Ανάπτυξης” το οποίο παρουσίασε με τυμπανοκρουσίες ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Χρηματοδοτημένο από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, το κυβερνητικό πρόγραμμα δικαιώνει απολύτως τον ανατριχιαστικό του τίτλο “Ελλάδα 2.0” (ωσάν αυτός ο τόπος κι αυτός ο λαός να είναι ελαττωματικά προϊόντα, που πρέπει να βγουν σε μια δεύτερη, πιο ανταγωνιστική έκδοση): πρόκειται πραγματικά για ένα πρόγραμμα κοινωνικής μηχανικής, με βάση τις ιδέες Πισσαρίδη, όπου ο μεγάλος όγκος των κονδυλίων του κατευθύνεται όχι στις λαϊκές τάξεις, αλλά στους επιχειρηματικούς ομίλους (στο όνομα, βεβαίως, της πράσινης και της ψηφιακής οικονομίας). Ακόμη και τα όποια κονδύλια “κοινωνικής συνοχής” καλούνται να ενισχύσουν την “ευλύγιστη απασχόληση”, αν και η Ελλάδα κατέχει ήδη τα πρωτεία στην Ευρώπη, σε αυτόν τον τομέα.

Οι επιπτώσεις από την αρτηριοσκληρωτική εμμονή των κυρίαρχων ευρωπαϊκών ελίτ με τον νεοφιλελευθερισμό είναι εκτεθειμένες σε κοινή θέα. “Γίναμε ο περίγελως του κόσμου” ολοφύρονται Γερμανοί αξιωματούχοι στους Financial Times για τον εξευτελισμό της χώρας τους, που πρόβαλε μέχρι χθες ως υπόδειγμα οργάνωσης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης της πανδημίας. Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, μόλις το 11% των Γερμανών είχε δεχτεί έστω και μία δόση εμβολίου, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 29% για τις ΗΠΑ και 45% για τη Βρετανία, όπου το ευρωπαϊκό φιάσκο στον εμβολιασμό αναδείχθηκε στον πιο αποτελεσματικό συνήγορο του Brexit. Πανικόβλητοι από το τρίτο κύμα της πανδημίας, Μέρκελ και Μακρόν καταπίνουν την περηφάνεια τους και ζητούν από τον Πούτιν συμπαραγωγή και διάθεση του ρωσικού εμβολίου Sputnik V, λίγες μέρες αφότου σύρθηκαν στην ουρά των Αμερικανών για του επιβάλουν- μάλλον συμβολικές, είναι αλήθεια- κυρώσεις. Μπορεί να μην έχει ακόμη κριθεί ποιος θα είναι ο κερδισμένος από τη γεωπολιτική μάχη που συνοδεύει την πανδημία, αλλά το ποιος θα αναδειχθεί ο μεγάλος χαμένος είναι μάλλον βέβαιο: η Ευρωπαϊκή (μόνο κατ’ όνομα) Ένωση.

* Ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου είναι Δημοσιογράφος, συγγραφέας